Overclock İçin Ne Gereklidir?

Overclock İçin Ne Gereklidir?
Overclock İçin Ne Gereklidir?
Öncelikle ne demektir “over clock” Overclock, sisteminizin tamamını ya da en az bir parçasını, normal çalışma frekansından daha yüksek saat hızlarında çalıştırmak demektir O/c çoğu zaman daha düşük maliyetle daha yüksek performans alma isteğinden kaynaklansa da bir çok durumda o/c için gerekli spesifik malzemelerin temin edilmesi işlemci up grade’inden daha pahalıya gelebilmektedir Tersi şekilde özellikle, fan seslerinden rahatsız olup fana ihtiyaç duyulmayan sistemler isteyenler de sistemlerini “under-clock” (bazı kaynaklarda “down-clock” olarak ta geçebilir) yapabilirler Bu da tam tersi demektir Sessiz pc sistemlerinde sıkça uygulanan ve tercih edilen bir yöntemdir

Overclock İçin Ne Gereklidir?

1- O/c yapmaya uygun bir anakart (Agp ve Pci veriyolları frekans oranlarını ayarlayabileceğiniz, yüksek fsb hızlarına
çıkabilen ve voltaj ayarı yapabildiğiniz kaliteli, stabil bir anakart)
2- O/c yapmaya uygun bellekler (Tercihen Corsair, Mushkin, Twinmos, OCZ, Geil ya da Kingston markalı
ürünler)
3- O/c yapmaya uygun soğutma sistemi (Tercihen bakır soğutucular, extreme o/c için faz değişimli kompresörlü
soğutma sistemleri veya dry ice soğutma sistemleri, sıvı soğutma sistemleri, yüksek devirli fanlar, kasa içi en az 2
fanla uygun havalandırma, sirkülasyon amacıyla round IDE kabloları, gerekirse bellek soğutucuları)
4- O/c yapmaya uygun güç kaynağı (Min gerçek 300 watt , kişisel tercihim min gerçek 400 watt)
5- Her şeyden önemlisi, bilgi

Şimdi, önce işin teorik kısmına bakalım sonra birlikte bir adet o/c uygulaması yapacağız Elinizdeki işlemci yüksek o/c toleranslarına sahip olmayabilir ya da tam tersi Bu konuya ayrıca başka bir yazıda değinmek gerekir Anlamanın yolları var Ben genel anlamda o/c hakkında konuşmak istiyorum Ancak küçük bir tüyo vemek gerekirse genelde yeni işlemci çekirdeklerinin ilk temsilcileri iyi o/c olurlar Bu üretim yeri ve zamanına göre de değişir Ama genelde büyük oranda şansınıza kalmış bir olay Çünkü aynı banttan arka

arkaya çıkan iki işlemcinin bile o/c potansiyelleri farklı olabilir

İşlemci Hızı Nedir? Nasıl Belirlenir?

İşlemci hızını işlemcinin saat çarpanının, fsb (front side bus) denilen veriyolu hızıyla çarpılması sonucu ortaya çıkan sayı belirler BIOS ayarlarında fsb ayarı “Advanced Chipset Features” kısmında oluyor ancak “voltage/frequency” menusunde de olabilir Mesela fsb’si 100 MHz olan bir celeron işlemcinin saat çarpanı 20 ise : 20x100=2000 MHz İşlemci frekansıdır Buradan da anlayacağınız gibi bizim, işlemcinin çalışma frekansını arttırmamız için yapmamız gereken, bu değerlerden en az birisini arttırmak Mesela fsb’yi 110 yapalım 110x20=2200 MHz alın size overclock Bu kadar Bitti Hadi şimdi dağılın! Gönül isterdi ki işlemci çarpanını da değiştirelim, işi kolay kılalım, sevelim sevilelim vs… Ancak yeni nesil işlemcilerin hemen hemen hepsinin çarpan kilitleri sabit geliyor artık Yine de bulunabilir…

Athlon ve Duron’un bazı modelleri çarpan kilitsiz Eski Duron ve Athlon işlemcilerde de çarpan kilidi vardı ama önbellekler arasına köprüler atılarak (genelde kurşun kalemle) bu kilidi kırmak mümkündü ancak şimdilerde öyle bir imkan da kalmadı Peki neden çarpan kilidi kırmak tercih edilirdi? Çünkü eğer çarpan kilidini kırarsanız o/c için fsb arttırmanız gerekmeyebilir çoğu zaman ve fsb arttırdığınız zaman ortaya çıkacak sorunlar yaşamazsınız (Ancak fsb artışı kadar performans ta alamazsınız Ya da ikisini birden arttırarak çok yüksek değerler alabilirsiniz) Bu sorunların ne olduğunu tek tek göreceğiz zaten yazımın da asıl amacı bu

Elektronik devreler ve elemanları bir anlamda mekanik cihazlar gibi çalışırlar Yani hepsinin belli bir iş kapasitesi vardır Devre elamanları da yük taşırlar Bu yükler bizim bildiğimiz anlamda fiziksel yük yerine, yerlerine iletilmesi gereken elektronlardan oluşur Örneğin bir transistör, üzerine gelen enerjiyle elektron geçişini engeller ya da izin verir ve ortaya 1 ve 0 değerlerinden oluşan mantıki komut dizilimleri ortaya çıkar Siz eğer böyle bir elemanı daha hızlı çalıştırmak isterseniz en basitinden voltajını arttırarak bunu sağlayabilirsiniz Ancak bunun sonucunda elemanın ısısı artar, üzerindeki yük artacağı için de kullanım ömrü kısalır Ve, örneğin transistör gibi devre elemanları yüksek ısıyı pek sevmezler ve de sağlıklı çalışmayabilirler İleriki dönemlerde de kalıcı hasara meydan verebilirler Voltaj ve sıcaklığın yanında çalışma frekansının da negatif etkileri vardır Siz eğer herhangi bir elemanın saat frekansını arttırırsanız aynı birim zaman içerisinde daha fazla iş yapmaya zorlamış olursunuz ve bu da onun daha fazla güce ihtiyaç duyması ve çekmesi anlamına gelir Yani güç tüketimi artar İşte o yüzden kaliteli güç kaynaklarından bahsettik Ancak iş yine de bununla kalmaz Güç kaynağından daha fazla güç çekilmeye başlandığı gibi, anakart üzerinde bulunan ve işlemciye akım gönderen işlemci voltaj regulatörü de etkilenir Çekilen akım arttıkça diğer elemanlara da daha fazla güç gider ve az önce bahsettiğimiz ısınma, stabil çalışmama, elamanların ömrünün kısalması gibi problemler ortaya çıkar

Şimdi gelelim çok sıkça yapılan bir hata ve karşılaşılan duruma:

Veri Yolları Frekans Sabitlemesi

Nedir peki bu hadise, neden sabitlemeli, sabitlemezsek ne olur, neden artar, nasıl sabitleriz? Bakınız; sisteminizdeki AGP ve PCI veri yolları anakartınız ne olursa olsun, default olarak AGP 66 MHz ‘de PCI 33 MHz ’de çalışır Ancak şöyle bir sorunu vardır ankartların, BIOS ya da benzeri yazılımlarında bu veriyollarına “sen 66, sen de 33 MHz çalışacaksın” denmez Bu veriyolları mesela 100 MHz fsb olan bir sistemde default olarak 2/3 ve 1/3 fsb oranında çalışırlar Bu ne demektir? Yani siz eğer fsb ’nizi 100 MHz yerine 150 MHz ’e çıkarırsanız: 2/3x150=100 MHz AGP frekansı, 1/3x150=50 MHz PCI frekansı elde edersiniz ki hiçbir AGP ve PCI kartı da bu hızda çalışmaz Bu hızlarda sistem hiç açılmaz Yakın ama daha düşük hızlarda sürekli mavi ekran çıkar ve kilitlenmelere sebep olur Bu arada çoğunuzun bilmediğine inandığım bir durumdan bahsetmek gerekirse; IDE veriyolu da PCI veriyoluyla (Güney köprüsü) senkronize hızlarda çalışır ve eğer siz IDE yolunu çok yüksek hızlarda çalıştırırsanız dosya sisteminiz (FAT ya da NTFS) zarar görebilir hatta bütün dosyalarınız kalıcı biçimde silinebilir İşte bu yüzden siz sadece fsb’yi arttırarak o/c yaptığınızda aslında AGP ve PCI veriyollarını da o/c yapmış olursunuz Bu değerler daha doğrusu oranlar anakartın BIOS yazılımı sayesinde ayarlanır Bir çok anakartta yongasetine bağlı olarak AGP oranı: 1/1, 2/3 ve 1/2 ayarları bulunuyor PCI oranı olarak ta 1/2 , 1/3 ve 1/4 değerleri bulunabilir Bazı anakartlarda bunlar sayısal frekans değerleri olarak sabitlenir Bendeki öyle bir anakart mesela Peki siz eğer fsb’yi 141 MHz gibi abuk bir değere çıkardığınızda ne olacak? O zaman da yine olması gereken AGP ve PCI frekanslarına en yakın değerde tutmaya çalışacaksınız Denemeler sonucu stabilite sağlayabildiğiniz en yakın değerde bırakacaksınız Forumlardan anladığım kadarıyla bir çoğunuzda yeni model kaliteli grafik kartları var Bu kartların bir çoğu deneyimlerime dayanarak 78-80 MHz civarına kadar çalışabiliyor Eski model ekran kartları için bu frekans değerini düşünmeyin bile PCI kartlar içinse 40 MHz sınırına fazla yaklaşmamanızı tavsiye ederim Max 36-38 MHz üst sınır olacaktır Ancak yine de sayısal sabitleme varsa AGP ve PCI frekanslarını 66/33 değerinde bırakın, daha hızlı çalışmalarının yaptığım denemelerde herhangi bir performans artışını görmedim

Bellek Ayarları

Fsb hızını arttırdığınızda senkronize olarak bellek frekansı’nı da arttırmış olursunuz Günümüzde bir çok anakartta bellek frekansını sabitleyebiliyorsunuz Yanlış bir anlaşılmaya mahal vermeden şunu açıklayalım: Diyelim 100 MHz’lik bir işlemciyi 133 MHz fsb olan bir anakarta taktınız 133MHz lik RAM kullandınız ve işlemciyi 120 MHz’e çıkardınız Bu durumda 133 MHz frekansında çalışan belleklerin frekansı da 20 MHz artar Yani işlemci frekansındaki artış MHz olarak belleklerin çalışma frekansına eklenir Ancak siz işlemci frekansını 133 MHz’e çıkardığınızda bellek frekansları da 133 MHz’e yani normale döner Bir çok no-name bellek bu kadarlık bir frekans artışında çalışmayacaktır O yüzden bellek seçimi çok önemlidir Ancak bir çok anakartta artık fsb ve memory oranını ayarlayabiliyorsunuz Fsb’yi arttırdıkça bellek frekansı’nı sabit bir değerde tutmaya çalışın ve mümkün olduğunca düşük olsun Burada esas amaç işlemciyi o/c etmek diğer bileşenleri sabit bırakmak Ama biraz bellek o/c unun da kimseye zararı olmaz hani Yine de unutmayın yüksek fiyatlarından dolayı kaliteli belleklerin olmayışı o/c yaparken olayı engeleyen en önemli unsur genelde Bir çoğunuzda da Kingston yukarısı bellek olmadığını varsayarak bellek frekansını mümkün olduğunca düşük hatta asıl frekansında manual olarak sabit tutmanızı tavsiye ediyorum Bu durumda almanız gereken performansı almazsınız ancak daha güvenli bir sistem elde edersiniz Seçim sizin Bellek ayarları için BIOS’ta “Advanced Chipset Features” altında "RAM Timing" ayarı yer alıyor

Bu zamanlama değerleri:

SDRAM Cycle Length: Varsayılan olarak 3 ns şeklinde geliyor SDRAM Cycle Length, kabaca, bilgisayarınız bellekte bir arama emri verdikten sonra bu bilginin aranmasına kadar geçen gecikme süresine denir Düşük olması daha iyidir Kaliteli belleklerde bu süre 2 ns olduğundan, belleklerinizin üzerinde yazanlara göre, bu ayarı 2 ns yapmanız önerilir Eğer stabilite sorunları yaşarsanız, tekrar 3 ns ayarına getirin

System /Video BIOS Cacheable: Bu her iki seçenek de , Shadow RAM'de yansıtılan BIOS parçaların tampon bellekte işlenip işlenmeyeceğini bildirirÇoğunlukla BIOS rutinlerine başvuran DOS yazılımı "Enabled" seçilmesi ile beraber kolay hız artışı sağlanmaktadır

SDRAM RAS to CAS Delay: SDRAM aktif komutu ile oku/yaz komutu arasında geçen gecikmedir

SDRAM RAS Precharge Time: Bu ayar, SDRAM'ın görevsiz kaldığı zamandan, komut gelene kadar geçen zamanı kontrol eder Normalde 3 ns şeklinde kalmalıdır

SDRAM Cycle Time: Bu ayar, SDRAM parametreleri olan Tras ve Trc yönetimi için kullanılır Tras, SDRAM'ın aktif komutu ile hazır olma durumuna geçene kadar gereken minimum saat vuruş sayısı kontrol eder Trc ise, SDRAM'ın aktif olması ile tekrar aktif olması için gereken minimum saat vuruşu sayısını belirler Bu ayarları anakartınız kitapçığında tavsiye edilen şekilde kullanmanızı öneriyorum

DRAM Clock: Kullandığınız belleğin çalışma hızını bu ayar ile belirleyebilirsiniz Bu ayar ile, belleklerinizi, sistem çalışma hızıyla asenkron çalıştırabileceksiniz Örneğin Celeron işlemci kullandığınızda, normalde sistem hızı 66 MHz'dir Bu ayar normalde HostCLK modunda geldiğinden, bellekleriniz de 66 MHz'de çalışacaktır Fakat bu ayarı, HostCLK+33MHz moduna getirirseniz, bellekleriniz 33 MHz daha hızlı yani 100 MHz de çalışmaya başlayacaktır Aynı şekilde, 100 MHz sistem veriyolu hızı ile çalışan bir işlemci kullandığınızda, HostCLK+33MHz moduna geçtiğinizde bu sefer bellekleriniz 133 MHz'de çalışacak ve belleklerinizden maksimum performansı alacaksınız HostCLK-33MHz ayarını seçerek ise, belleklerinizi 66 MHz de çalıştırabilirsiniz 133 MHz sistem veriyolu hızında çalışan bir işlemci kullandığınızda, bellek hızınızı artık daha fazla arttıramıyorsunuz ve seçenek olarak sadece HostCLK ve HostCLK-33MHz kalıyor

Yukarıda bahsettiğimiz ayar, AWARD Medallion BIOS'a "System/SDRAM Frequency Ratio" şeklinde aktarılmış Yeni anakartlarda genelde bu şekildedir Burada ise, oran seçiyoruz Örneğin, 100 MHz'lik bir işlemci kullandığımızda, bu ayarı 4/3 moduna getirirsek, 133 MHz de çalışmış olacağız "Bellek çalışma hızı = FSB X Seçtiğiniz Oran" şeklinde bir formül çıkarmak mümkün Yine modern anakart BIOS'larında, bu oran yerine "266, 333, 400, Auto, 500, ve 533" değerleri de olabilir Bu ayarlar da aynı şekilde oransal ayarlardır

Bu değerleri "By SPD" değerinde bırakın önce Eğer FSB arttırımından dolayı bellekler yüksek frekanslarda çalışırsa, bırakın bellek zamanlamalarını anakartınız ayarlasın Aynen işlemcide olduğu şekilde bellek modülleri de daha yüksek frekanslarda çalışınca daha fazla voltaja ihtiyaç duyabilir ve bu yapılmazsa stabilite bozulabilir İyi bellekler için bellek zamanlamaları 2-2-2-5 gibi değerlere ayarlanabilir Stabilite sağlanması açısından bellek voltajı da küçük basamaklar halinde arttırılır Unutmayın, her zaman küçük adımlarla ve stabilite sağlandığı yerde durmak kaydıyla…

Voltaj Ayarlamaları

O/c edilen işlemciler neden voltaj arttırımına ihtiyaç duyarlar peki… Bakınız, aslında belki de önce “İşlemciler nasıl çalışır?” diye bir yazı yazmak gerekirdi ama kısaca değineyim İşlemci daha önce de söylediğimiz gibi 1 ve 0 ları işleyen bir yapıdır 1 ve 0 değerlerini oluşturmak için mantıksal alt ve mantıksal üst değer adı verilen voltaj değerleri vardır Her işlemci tipi, değişik Vcore değerleriyle çalışır Bu değer işlemcinin mantıksal yüksek değerini de etkiler Örneğin Intel’in P4 data sheet’ine baktığımızda 1500 voltla çalışan P4 20 GHz için alt değer 1340 v ve mantıksal üst değer 1415 v olduğunu görüyoruz Yani işlemci 1415 v gördüğünde “1”, 1340 v altı gördüğünde de “0” olarak değerlendirir Siz sistemi o/c yaptığınızda daha fazla güç çekildiği için eğer “1” ve aynı zamanda “üst değer” olarak gitmesi gereken voltaj “alt değer”in altında giderse işlemci bunu “0” olarak değerlendirir O zaman da ortaya inanılmaz işlemci hataları çıkar Çünkü işlemci sonuç değerlerini yanlış hesaplamaktadır Bu gibi durumlarda bilgisayar genellikle işletim sistemini açamaz Mesela o/c yaptınız, soğutmanız yeterli, veri yolları frekansları normal değerlerde, bellekler kendi limitlerinde çalışıyor ancak sistem stabil değil İşte bu durumda muhtemelen işlemci voltajını arttırmanız gerekir İşlemci voltajı step by step arttırabileceğiniz en küçük değerlerde arttırılır Yani örneğin işlemci 1425 voltta çalışıyorsa önce 1525 v yapılır, sistem stabilitesine bakılır yetmezse (ki genelde yeter) 1625 v yapılır Eğer voltaj arttırımı gerekmezse kesinlikle yapmayın Fazla voltaj fazla ısı ve daha fazla dert demektir Günümüz anakartların çoğunda 01 lik artış uygun görülmüş Ayrıca Abit, MSI ya da Asus gibi kaliteli anakart markalarının bir çok modelinde AGP hatta bellek voltaj ayarı bile koymuşlar Anlattıklarım bellekler için de geçerli Eğer bellek frekanslarını çok arttırırsanız bellek voltajını da yükseltmeniz gerekebilir Sakın birden fazla basamak değerlerinde voltaj arttırımı yapmayın! Stabiliteyi yakaladığınız anda durun Tabii ki unutmayın, daha fazla voltaj daha fazla ısı demektir her zaman Buna ilaveten yüksek voltaj, donanımlarınızda kalıcı hasara yol açabilir Belleklerinizi 27v ve üzerinde çalıştırıyorsanız, aktif ya da pasif bellek soğutucusu kullanmanızı tavsiye ederim

İsteyenler AMD veya Intel firmalarının sayfalarından işlemci max sıcaklıklarıyla ilgili bilgilere ulaşabilirler

Link: AMD Datasheet (PDF)
Link: intel Datasheet (PDF)

Gördüğünüz gibi olay basitçe fsb yükseltmekten ibaret değil odukça karmaşık Siz sisteminizi bu yolla o/c ettiğinizde, farkettiğiniz üzere (farketmeyenler bir daha okusunlar) bir çok zincirleme etkileşimi de tetiklemiş olursunuz

Bir Overclock'un Anatomisi

Şimdi yavaş yavaş işe başlayalım Öncelikle bir “hardware monitoring” programıyla (yeni anakartların hemen hepsinin yanında verilen CD’de bu tip programlar mevcut) sisteminizin özellikle voltaj stabilitesine bakın Alt ve üst limitlerde ya da onlara yakın değerler varsa yol yakınken vazgeçin ve güç kaynağınızı değiştirin

System Overclocking

Bios Advanced Chipset Features (Bellek Ayarları)

Bios Advanced Chipset Features/DRAM Timg Settings

Normalde menüde değerler bu şekildeki gibi Ancak biz bunları aşağıdaki gibi yapacağız Bu şekilde bellekler daha düşük zamanlamalarda ve dolayısıyla da daha hızlı çalışacaklar Ancak bunun için belki biraz voltaj vermemiz gerekebilir Bunu daha sonraki menü altında anlatacağım Şimdi aşağıdaki resme göz atın Belleklerin zamanlamaları bu şekilde olacak:

Bios Frequency / Voltage Control Evet Temel olarak o/c ayarlarını yapacağımız menü burası BIOS anasayfasından buraya girebilirsiniz

Bios Frequency / Voltage Control

Benim gibi MSI anakarta sahip olanlar başlamadan önce Dynamic OverClocking özelliğini kapatmalılar

Bendeki bellekler 400MHz olduğu için mecburen fsb’yle asenkron çalışmaları gerekecek O yüzden bellekleri 333MHz’e çekiyorum

Çarpanımız 15 260fsbx15=3900MHz 260MHz fsb değeri 30C P4 işlemciler için normalde 200MHz İşte daha önce bahsettiğimiz “fsb” değeri bu İşlemcimiz Intel olduğu için çarpanı değiştiremiyoruz ve mecburen fsb’yi yükselterek işlemciyi daha yüksek hızlarda çalışmaya zorluyoruz Burada da gördüğünüz gibi, DRAM Frequency’yi 400MHz’ten 333MHz değerine çektiğimiz için 260MHz fsb’de bellekler 416MHz hızda çalışacaklar Eğer DRAM Frequency’yi 400MHz’de ya da “Auto” değerinde bıraksaydık o zaman 520MHz hızında çalışmaya zorlanacaklardı Kaldı ki elimdeki 400MHz’lik Twinmos belleklerin bu hızda çalışmaları mümkün değil Spread Spectrum’u “Disable” bırakın O/c yapıldığı durumlarda açık olması tavsiye edilmez

AGP/PCI veriyolları hızlarını 66MHz/33MHz değerlerinde sabitleyin Sabitlemezseniz neler olacağını biliyorsunuz

Bu kısım işlemciye kaç volt vereceğinizi belirliyor İşte bu kısmı ezbere yapmayın İşlemci eğer isterse voltaj arttırımına gidin Ben eski tecrübelerime dayanarak işlemcimin bu frekanslarda 16v civarında çalıştığını bildiğim için ezberden verdim ancak bu işe yeni başlayan biriyseniz siz bu şekilde yapmayın Sisteminizi o/c edin, şayet işletim sistemi açılırken sorun çıkıyorsa o zaman kademe kademe voltajı arttırıp her seferinde açılıp açılmadığını kontrol edin Aşırı voltaj da sisteminizde kilitlenme ve aşırı ısı gibi sorunlara neden olacaktır bunu sakın unutmayın

İşte bu kısımdan da belleklere giden voltajı ayarlayabiliyorsunuz Hatırlarsanız az önce bellek zamanlamalarını düşürmüştük Yani bellekleri zamanlama olarak daha hızlı çalışmaya zorladık Aynen işlemci gibi onlar da olduklarından hızlı çalıştırılmak zorunda kaldıklarında ilave voltaja gereksinim duyarlar Tıpkı işlemci voltajı gibi, bu değer de ezbere arttırılmaz Bellekleriniz stabil değilse ilave voltaj verebilirsiniz ancak stabilite sağlandığı yere kadar DDR voltajın altında bulunan değer Kuzey Köprüsü’ne giden voltaj değerini ayarlıyor Bir çok durumda, özellikle extreme o/c yapılmışsa, sistemin stabil çalışabilmesi için AGP voltajının da arttırılması gerekebilir Diğer voltaj değerleri gibi bu değer de ezbere arttırılmaz

Ve Sonuç

Burada işlemci tamamen default değerlerindeyken alınmış PcMark 2002 benchmark sonucu var

Bu sonuç ta işlemci 396GHz hızına overclock edildikten sonra alındı Aradaki fark etkileyici

Hava soğutmayla çıkabildiğimiz en üst stabil seviye bu oldu Belki başka şartlarda çok daha yukarıya çıkılabilir