Canlılarda Beslenme İlişkileri

CANLILARDA BESLENME İLİŞKİLERİ
Besleme sistemine göre canlılar üreticiler(ototroflar) ve tüketiciler(heterotroflar) olmak üzere iki grupta incelenirÜretici canlılar(ototroflar) kendi besinlerini yaparTüketiciler(heterotroflar) besinlerini kendileri yapamazDoğrudan veya dolaylı olarak ototrof canlılardan sağlar

OTOTROF BESLENME
Kendi besinini kendisi sentezleyebilen organizmalara ototrof (üretici) canlı denir Enerji sayesinde inorganik maddelerden organik madde sentezleyebilirler Bitkiler, algler ve bazı bakteriler ototrof canlılardır Kullanılan enerji kaynağına göre, ototrof organizmalar fotosentez yapanlar ve kemosentez yapanlar olmak üzere iki bölümde incelenirfotosentez yapan canlıların klorofili vardırbunlar klorofilleri sayesinde güneş ışınlarını soğurarak organik besinlerde kimyasal bağ enerjisine çevirirler

Kemosentez yapan organizmalar genellikle bakterilerdirBunlar gerekli enerjiyi amonyak, hidrojen, sülfür gibi belirli inorganik maddeleri oksitleyerek sağlar
Nitrit bakterileri amonyağı nitrite, nitrat bakterileri nitriti, nitrata dönüştürürbu sırada açığa çıkan enerji bakteriler tarafından ATP sentezinde kullanılır Bu şekilde gerçekleşen ATP sentezine kemosentetik fosforilasyon denir Bu ATP inorganik maddelerden organik maddelerin sentezi sırasında kullanılır

Nitrit ve nitrat bakterileri azot döngüsünde rol oynarAmonyağı, yeşil bitkilerin kolayca alıp kullanabileceği nitrat bileşiklerine dönüştürürAmonyağın nitrata dönüştürülmesine nitrifikasyon denir

HETEROTROF BESLENME
İnorganik maddelerden organik besin yapamayan, organik besinleri hazır olarak alan canlıların beslenme biçimine heterotrof beslenme denirBöyle beslenen canlılara dış beslek veya tüketiciler adı verilir

Heterotrof canlıların beslenme ve yaşama şekilleri holozoik, simbiyoz, saprofit olmak üzere üç grupta incelenir

a) Holozoik Beslenme: Bu şekilde beslene canlılar besinlerini katı parçalar halinde alarak sindirirlerbunların sindirim sistemleri, avlarını yakalayabilmek için duyu organları, sinir sistemleri ve kas yapıları gelişmiştirOtçul hayvanlar, etçil hayvanlar ve hem otçul hem etçil hayvanlar bu grupta incelenir

b) Birlikte Yaşama: İki veya daha fazla türün bir arada kurdukları yaşam şekline simbiyosim denirBu canlılardan biri konak diğeri konuk adını alırBirlikte yaşama yararlı ve zararlı birliktelikten oluşurYararlı
birliklerin beslenme biçimi kommensalizm ve mutualizm dirZararlı birlikteliklerin ise parazitizmdir

1) Mutualizm: Bir arada yaşayan canlıların karşılıklı olarak yarar sağlaması şeklindeki beslenme biçimidirBu beslenme biçimine en tipik örnek likenlerdirLiken, mantar ve yeşil algler in birlikte oluşturdugu bir yaşama birliğidir

2) Kommensalizm: Bir canlı üzerinde yaşadığı canlıya zarar vermeden bu canlıdan yararlanıyorsa bu yaşama şekline kommensalizm denir Örnek olarak yengeçlerin solungaçlarına tutunarak yaşayan bazı yassı kurtlar

3) Parazitizm: Bir arada yaşayan iki canlıdan birinin digerini sömürerek ona zarar vermesi şeklinde olan beslenme ilişkisidirBazı bakterilerin sindirim enzimleri yoktur Önemli monomerleri diğer canlı organizmalardan sağlarlar Böyle bakterilere parazit bakteriler denir Hastalık yapan parazit bakterilere de patojen bakteriler denir

Bir canlı diğer bir canlının deri ve solungaçlarına yapışarak yaşıyorsa bu canlılara ektoparazit (dış parazit) denirKoku ve diğer duyu organları iyi gelişmiştir Bit, pire, tahtakurusu, uyuz böceği, sivrisinek bir ekoparazittir
Bir canlı diğer bir canlının iç kısmında yaşıyorsa endoparazit denir

Bu parazitler hücre içerisinde yaşıyorsa bunlara hücre parazitleri denirÖrneğin sıtmaya neden olan parazit plazmadium al yuvar hücresinde yaşar Endoparazitler çok sayıda gamet oluştururlar Bundan dolayı üreme sistemleri çok gelişmiştir

Bitki üzerinde yaşayan ve konak organizmanın odun borularından su ve madensel tuzlar alarak fotosentez yapabilen parazitlere yarı parazit denir Üzerinde yaşadığı konak bitkinin soymuk borularından hazır organik maddeler alarak yaşayan parazit bitkilere tam parazit denir

c) Saprofit (çürükçül) beslenme: Biramayası, küf mantarı ve bakterilerin çoğu besinlerini katı olarak alamazlarBunlar gerekli olan organik besin maddelerini kokuşmaya yüz tutmuş bitki ve hayvan ölüleri üzerinden canlı artık ve salgılarından sağlarlarSaprofitler öncelikle dışarı salgıladıkları enzimle besinlerini sindirir Daha sonra küçük molekülleri emerler Bu şekilde heterotrof beslenmeye saprofit beslenme denir Saprofit bakterilerinin bir kısmı çürümede, bir kısmı ise mayalanmada rol oynar

HEM OTOTROF HEM HETEROTROF BESLENME
Sinek kapan ve ibrik otu gibi böcek yiyen bitkiler fotosentezle organik madde yaparAyrıca yakaladıkları böcekleri salgıladıkları enzimlerle hücre dışında sindirirlerDaha sonra bu besinleri emerler
__________________