Çocuğun Fiziksel İstismara Uğradığı Nasıl Anlaşılır?

Çocuk istismarı sıklıkla çocuğa bakanlar tarafından veya bizzat çocuğun kendi ebeveyni veya yakın çevresi tarafından yapılmaktadır

Bu yazı sizlere konu hakkında hem bilgi vermek, çocuğun kazaya uğraması ile çocuk istismarını nasıl ayırabileceğinizi göstermek, konuya duyarlılık sağlamak, çevrenizde bu şekilde bakımını yapanların veya ailelerinin istimarına maruz kalan çocukları farketmenizi sağlamak ve bunları önleyebilmek amacıyla yazılmıştır

Zamanında yapabileceğiniz bir müdahele; çocuğun henüz gelişmekte olan kişiliğine zarar gelmesini önleyebileceği gibi, belki de ölümden koruyacaktır

Fİzİksel İstİsmar

Fiziksel istismar için çeşitli tanımlar bulunmaktadır Bu tanımların üzerinde birleştiği nokta çocuğun sağlığını olumsuz etkileyen ve vücutta iz bırakan lezyonların bulunmasıdır Fiziksel istismar en geniş anlamda ise “çocuğun kaza dışı yaralanması” şeklinde tanımlanabilir

Neden fiziksel istismar olguları atlanmaktadır?

1 Bir ebeveynin çocuğuna zarar verebileceğini kabul etmeyebilirsiniz
2 Bir aile içi meseleye karışmak istemeyebilirsiniz
3 Yeterli eğitim alınmadığından olayı atlayabilirsiniz
4 Genelde insanlar kendilerine söylenenlere inanırlar ve kararlarını buna göre verirler

Fiziksel İstismar sonucu oluşan olaylarda sıklıkla karşılaşılan bulgular aşağıda belirtilmiştir

- Hastaneye başvurmada açıklanamayan gecikme
- Öykülerin çelişkili olması
- Fiziksel bulgulara uymayan öykü
- Şüpheli travma öyküsünün birden fazla olması
- Ana babanın veya bakımını yapa kişinin kazayı bir kardeşe veya üçüncü şahıslara yüklemesi
- Kazanın çocuğun kendisine yüklenmesi
- Çocuğun hastane hastane gezdirilmesi
- Çocuğun ana babayı suçlaması
- Ana babanın çocukken istismara uğrama öyküsü
- Ana babanın çocuktan gerçekçi olmayan beklentileri olması

Fiziksel Belirtiler;

Tipik, cezalandırmayı gösteren bulguların olması (bacaklarda ve sırtta ekimozların bulunması veya genital bölgedeki ekimozlar altını ıslatan çocukları cezalandırmayı gösterebilir) Farklı evrelerde iyileşen lezyonların olması tekrarlayan istismarın bulgularıdır

Sigara yanıkları, ellerde ayaklarda sıcak su yanıkları, perine ve kalçalarda yanıklar

Karaciğer, dalak rüptürüne yol açan abdominal travma

Kafatası kırığı ile birlikte olan/olmayan subdural hematom

Fiziksel istismar olgularında öykü: Genellikle çocuk tek şahittir O yaşlarda çocukların hayal gücünün çok geniş olması nedeniyle olmayanı varmış gibi anlatmaları, hikaye uydurmaları çok görüldüğünden çocukların ebeveynine, akrabalarına veya okul öğretmenlerine anlattıklarının ve söylediklerinin kuşkuyla karşılanmasına neden olabilir

Ama istismar olgularında çocukların genellikle konuşmak yerine susmayı yeğledikleri, bazı olaylarda ise söylediklerini daha sonra inkar ettikleri de görülmektedir


Çocukla konuyla ilgili konuşurken alınırken dikkat edilmesi gereken özelliklerden birisi de soruların tipidir Soruların yönlendirici olmaması önemlidir Soruların kısa, net ve anlaşılır olması gerekmektedir

Örneğin ‘’Ne oldu? Daha başka? Başka birşey oldu mu?’’ gibi kısa sorular olumlu bir etkendir

1 Tıbbi yardım istemede geç kalınması (Bazen anne baba doktora hiç başvurmayabilir)
2 Kaza hikayesinin gerçekçi olmayıp detaylardan yoksun, kişiden kişiye veya her defasında değişen bir hikaye olması
3 Hikayenin gözlenen hasarı açıklayamaması
4 Anne babanın, bakıcının şüpheli tutumu (Daha çok kendilerini düşünür olmaları)
5 Anne babanın veya bakıcının konuya ilişkin sorulara düşmanca davranışları
6 Çocuğun görünüşünün ve anne babayla olan ilişkisinin normal olmaması

Fiziksel istismar olgularında:

Çocukta fizik istismarın en sık rastlanılan şekli dayaktır Genellikle disiplin ve cezalandırma amacıyla uygulandığı görülmektedir Bir tokattan alet kullanmaya kadar geniş bir spektrumda fizik istismarın gerçekleştiği gözlenmektedir Özellikle deri, iskelet sistemi veya merkezi sinir sistemi etkilenir Ama diğer organların da etkilenebileceği unutulmamalıdır

Çocukta fiziksel istismar bulguları:
1 Çocuk aşırı derecede hassas veya tam tersi duyarsızdır Ağrılı uyaranlara karşı fazla duyarlı değildir
2 Değişik türde yanık ve kesi lezyonlar birlikte bulunur
4 Tek bir sebebe bağlı çok sayıda lezyon bulunur (Çok sayıda sigara yanığı gibi)
5 Çeşitli şekillerde (flaster veya saçla örtülme gibi) saklanmaya çalışılan yaralar bulunur
6 Bulunmaması gereken bölgelerde, dil, dudak ve dil altında lezyonlar bulunur

Fiziksel istismar yaralanmaları:

Deri yaralanmaları istismar edilmiş bir çocuktaki en sık rastlanan ve kolayca tanınan lezyonlardır Deri yaralanmaları 1 derece yanık ve sıyrıklar gibi yüzeyel yaralanmalardan, kesiler ve 2 -3 derece yanıklar gibi ciddi yaralanmalara kadar değişken bir görünüm verirler

İnsan ısırıkları: İnsan ısırıkları büyük oranda istismarı gösterirler Eğer daha önce görülmemişse atlamak çok kolaydır Bebeklerde görüldüğü yerler ile daha büyük çocuklarda görüldüğü yerlerde büyük farklılıklar vardır Bebeklerde kalça ve genitale yakın bölgelerde ceza amacıyla yapılır Daha büyük çocuklarda ise cinsel amaçlı veya fiziksel saldırıya bağlıdır Genellikle birden fazladır, net görünümlü veya emme izleriyle birlikte görülürler Emme izi bazen cinsel istismarı gösteren tek bulgu olarakta gözükebilmektedir

Göz lezyonları: Göz lezyonları da çocuk istismarında önemli bulgular verir Dayak yiyen bebeklerde vitreous kanaması, lens dislokasyonu, retina yırtılması gibi göz lezyonları bulunabilir Retina kanamaları iki aylıktan büyük bebeklerdeki tipik bulgulardan birisidir Bu tip bir kanama çocuğun şiddetli sarsılması ile oluşur Gözdibi muayenesi istismar olgularında çok önemlidir

Kırıklar: Kaza sonucu meydana gelen kırıklar daha çok okul çağındaki çocuklarda görülürken, fiziksel istismar ile oluşan kırıklar sıklıkla 3 yaşın altındakilerde ama daha da yoğun olarak 1 yaşın altındaki çocuklarda görülür Fizik istismarı kazadan ayırt etmek her zaman kolay olmaz

Fizik istismarda şu tip kemik lezyonlarına dikkat etmek gerekir;

1- Tek bir kırık ve ona eşlik eden sıyrıklar ile ekimozların varlığı
2- Değişik iyileşme evrelerinde bir çok kırığın bulunması
3- :-):-):-):-)fizyel-epifizyel hasarın oluştuğu kırıklar
4- Kaburga kırıkları
5- Yeni kemik oluşumu (periostal reaksiyon)
6- Kafatası kırıkları ve intrakranyal hasar

Ayrıca tedavi için başvurulmamış olması fizik istismarı düşündürür


Çocukta fizik istismarda en sık rastlanan kırık şekli ise :-):-):-):-)fizyel-epifizyel kırıklardır Uzun kemiklerden kopan parçacıklar radyolojik olarak saptanabilir Bu tip kırıklar çocuğun kol, bacak veya gövdesinden tutulup, sarsılması sonucu oluşur Genellikle diz, dirsek ve bilekte görülür Kosta kırıklarını dıştan muayene ile saptamak zordur Radyolojik tetkik gerekir Küçük çocuklarda iki taraflı ve çok sayıda görülür Daha çok arka bölgededir İki elle kavrayıp sarsma, kompresyon, tekme ve vurma ile meydana gelir Radyolojik olarak başta izlenemeyebilir ama 10-14 gün içerisinde kallus oluştuktan sonra belirginleşir Shaft kırıkları kollarından tutup sallama, çevirme ve döndürme gibi indirekt travma veya sopayla vurma gibi direkt travma sonucu meydana gelen kırıklardır

Kafa yaralanmaları: Yaralanmaların en sık görüldüğü bölgedir Fiziksel istismar olgularının %50’sinde yüz ve kafada lezyonlara rastlanır Ön cepheden (çene, burun ve dişlerde) oluşan lezyonlarda kaza daha ön planda düşünülebilir Yüzün kenarlarında (kulak, yanak, elmacık kemiğinde) oluştuğu zaman bu lezyonlarda öncelikle istismar düşünülmelidir Kulak lobunda, kanalında ve çevresindeki kanama istismar için önemli bulgulardır Kanamalar, kızarıklık ve şişlik, kulağa ciddi bir vurma olduğunu işaret eder Böyle bir vuruş timpan zarda rüptüre neden olur, bu da işitme kaybı veya enfeksiyonla sonuçlanabilir

Dudaklardaki yırtıklara iki mekanizma neden olabilir;
1 Ağıza direkt bir yumruk atılabilir Bu tip bir yaralanmada dudaklarda kesik yarasına benzer veya kenarları düzensiz künt lezyonlar görülmesi yanında, diş ve yüz kemiklerinde kırıklara neden olabilir

2 Beslenme zamanı, çocuğa bakmakla yükümlü olan kişi sıcak kaşığı ya da şişeyi zorla çocuğun ağzına dayayabilir

Sarsılmış bebek sendromu (Shaken baby syndrome): Bebeklerin kollarından veya gövdelerinden tutulup sarsılmasına bağlı ölümler görülebilir Bu tip ölümler beyindeki bir lezyona bağlı olarak ortaya çıkmaktadır Kafatası içinde beynin sarsılması sonucu damarlarda yırtılma ve kopmalara neden olmaktadır

Araba kazaları sonucu da bu tip olgulara rastlanabilmektedir 2 yaş ve altı çocuklarda bu tip ölümlerin daha sık görülmesinin sebebi kafatasının vücuda oranla daha büyük olmasıdır Ayrıca boyun kasları da daha gelişmemiş olduğundan boyun-kafa kontrolü bebeklerde zayıftır

Bu sendromdaki en zor durum travma bulgusunun olmayışıdır Ancak nasıl olduğunu anlamak için bakmakla yükümlü kişiyi sorguladığınızda; uyumsuz bir hikaye anlattığında veya küçük bir travmayı sebep olarak gösterdiğinde şüphelenmek gerekmektedir

1 yaş altında kazaya bağlı ciddi kafa travması çok nadirdir Trafik kazalarında ise genellikle şahit bulunmaktadır

Saç kaybı: Saç kaybı da çocuğa kötü muamelede sıklıkla karşılaşılan bir durumdur Ebeveynlerin saç çekmesi sonucu oluşur Saçından tutup itip kakma şeklinde uygulanır Saçlı deride kanama alanı uzun süre çekmeye bağlı oluşur Ama kozmetik amaçlı yapılan naylon taraklarla sık tarama, kafaya takke giyme sıcak jel ya da benzeri şeylerin kullanımında da bunların olduğu görülmektedir Düzgün sınırlı saç kayıplarında hastalığı örneğin mantar enfeksiyonunu düşünmek gerekir

Yanıklar: Aileler genelde yanıklardan diğer çocukları sorumlu tutarlar ya da çocuğun kendisinin yaptığını söylerler Kasıtlı olarak yakılmış çocuk canının yanmadığını ailesi de çocuğun ağlamadığını, olayı inkar amacıyla söyleyebilir Bazen de aileyle çocuğun söyledikleri arasında tutarsızlıklar olur Anne çocuğun ateşin üzerine düştüğünü çocuk ise onu annesinin ittiğini söyler

Fiziksel istismar olgularında tekrarlayan ve farklı zamanlarda oluşmuş yanıklar vardır

Kaza sonucu yanıklarda ise, tek bir deneyim aile ve çocuk için yeterlidir Kaza şeklindeki yanıkların çoğu aaagah, masa gibi yerlerden sıcak su dolu kapları çocukların çekmesiyle oluşur Yüz, omuzlar, kollar ve gövdenin üst kısmı başlıca etkilenen yerlerdir Temas yanıkları genelde yüzeyeldir Bazen de objeye yapışıp avuç içinde derin yanıklar oluşabilir

Kaza ile fiziksel istismara bağlı yaralanmaların ayırımı: Kazaya bağlı yaralanmalar ile istismara bağlı yaralanmaları ayırmak önemlidir Burada yapılacak hataların bedelini hem çocuk hem de aile ödeyebilir Eğer istismara bağlı oluşan yaralanmalar tespit edilemezse, çocuk istismar edileceği ortamda bırakılmış olur Eğer yaralanma kazaya bağlı ise, o zaman da ebeveynler yanlış olarak suçlanacak ve travmatize edilmiş olacaklardır

Bakmakla yükümlü olan kişiler çok nadir olarak istismar ettiklerini kabul ederler Yaralanmanın kazaya bağlı olduğuna inandırmaya çalışırlar İstismarı tanıyabilmek ve tespit edebilmek için istismarın bir olasılık olabileceğini akılda tutmak ve yaralanmaların kazaya bağlı olduğunu ispatlayabilmek gerekir

Çocuklar genellikle önlerinde olan şeyleri merak ederler ve öne doğru hareket ederler, o yüzden de çoğu kazaya bağlı yaralanmalar vücudun ön kısmında olur Yaralanan spesifik bölgeler; alın, burun, çene, bilek, dirsekler ve deri ile kemiğin yakın temasta olduğu bölgelerdir El avuçlarındaki lezyonlar kazaya bağlı olabilir, çocuk düşerken ya da sıcak bir soba ya da ütüyü ellerken meydana gelebilir

Ama avuç içleri ve el sırtları aynı zamanda en çok cezalandırma için kullanılan bölgelerdir O yüzden bu bölgelerdeki lezyonlarda dikkatli olmak gerekir Kalçalar, genital bölge, karın, vücudun arka ve yan bölgeleri özellikle de yüzün yan kısımları sıklıkla istismarı düşündürür Genital ve anal bölgelerdeki sıyrıklar genellikle istismarla ilgilidir

Yaralanmanın çocuğun dediği gibi mi, yoksa bakmakla yükümlü olan kişinin dediği gibi mi olduğunun doktor tarafından saptanması gerekir Sonra da çocuğun bu yaralanmayı yapabilecek düzeyde olup olmadığının, gelişiminin saptanması ikinci adımdır

Eğer ebeveynler çocuğun gelişimiyle orantısız bir lezyonu çocuğun yaptığını söylüyorlarsa veya yaralanma anlatılan olaya göre çok daha ciddi boyutlardaysa, o zaman anlatılan hikaye doğru değildir ve bu olay kaza-dışı bir yaralanma şeklinde değerlendirilmelidir

Düşmeler: Genellikle çocuklarda düşmelere bağlı küçük yaralanmalar oluşur Bu evde merdiven, yatak, divan, sandalyeden düşme şeklinde olabilir Bazen tek bir kafatası kırığı oluşabilir Böyle bir düşme sonucu çok ciddi yaralanmalar olmuşsa ve de bu hikayeyle uyumsuzsa, o zaman çocuk istismarını düşünmek gerekir

Merdivenden düşmelerde çok sayıda sıyrık oluşur ama yaşamı tehdit edici lezyonların oluşması çok ender olarak meydana gelmektedir

Arabadan düşmelerde ise sıyrıklara daha çok rastlanır Lezyonlar kirli olup, toprak, çamur ve yolda ki başka maddeleri de içerdiği görülür Arabanın hızına bağlı olarak vücudun birden fazla yerinde meydana gelebilir Bu çocuğun yuvarlanmasından kaynaklanır

Şiddetli fizik istismar çocuklarda ölüm nedenlerinin başında gelmektedir ve temel bir sağlık sorunudur Bu sorun toplumda şiddetin artışına da paralel olarak korkutucu boyuta gelmektedir

Çocuğa yönelik tehlikeli olgularda Polisten yardım istenmelidir