Avrupalıların İslam Bilimi Hakkındaki Düşünceleri

Avrupalı Fernard Grenard 1939’da basılan Grandeur et Decodence de L’Asie,L’Arenement de L’Europe adlı eserinde şöyle demektedir:
13 yüzyılda Paris ve Venedik sayılmazsa,batıdaki hiçbir kentin nüfusu 100000’i aşmıyorduen önemli kentlerden çoğunun,örneğin Cenova,Milano,Floransa,Gand,Bruge’ün nüsufları 50000 civarındaydıBuna karşılık büyük Müslüman kentlerinin,örenğin Bağdat,kahire,Şam,Antakya,Kurtuba ve İskenderiye’nin nüsfuları yizbinlerle dile getiriliyor,kimilerinin nüfusu ise yarım milyonu buluyorduHarun reşid’in 380 milyon franklık bir geliri vardı1300’lere doğru Cengiz’in yerine geçen iran hanı yılda 700 milyonu kasasına koyuyordu10 yüzyılda Kurtuba’daki halife yılda 8 milyon altın para topluyor,hazinesindeki servet 250 milyonu geçiyorduŞidi,Fransa kralının 15 yüzyılın ortalarında 12 milyon franktan biraz fazla olan gelirini Harun Reşid’in ondan beş yüzyıl önceki geliriyle karşılaştırınızHarun Reşid’in karısı Mekke’de yapılacak su kemeri için kendi kesesinden 23 milyon veriyor;Charles Quint ise,hanedan üyesi erkek çocukların varlığını 120 bin frank olarak belirliyorduAynı Charles Quint 900 ciltlik kütüphanesiyle övünür;oysa daha dört yüz yıl önce İspanya’daki halifenin kütüphanesinde 400 bin kitap vardıBu sayısal karşılaştırmalar,o dönemde hristiyan dünyası ile müslüman dünyası arasındaki inanılmaz fark hakkında olduça doğru bir fikir vermeye yarımcı olacaktır
Hrisityan Avrupa,düşmanları olan müslümanlara karşı kalkınma öabaları içindeyken kesinlikle kör bir kinin tutsağı olmamıştırTersine, Müslümanların apaçık üstünlüğüne saygı duyarak onlarla sıkı ve etkin siyasi ve ticari ilişkilerin içine girmiş,düşünsel alışverişte bulunmuşturBugünkü Modern Avrupa’yı oluşturan şey,İslam karşısında birbirine kökten aykırı iki eğilimin birleşimidir:Bir yandan İslam’a karşı çıkarken,bir yandan da onu taklit etmek…Sonradan 2 Sylvester olarak papalık tahtına çıkan Gerbert,İspanya’da Arap ulemasının gözetiminde üç yıl öğrenim görmüştür
Avrupa’da rahipler bile yapıtlarını Kurtuba halifesine ithaf ediyorlardıAlmanta,İtalya ve Fransa’daki rahip adaylarının İspanya’daki Müslüman okullarına akın etmesi Pierre le Venerable’yi kaygıya düşünüydu
Arap dili ve edebiyatını öğrenen,Latinec bilmeyen hristiyan İspanyollar,Kurtuba sarayında uzun süre iyi gelir getiren görevler aldılarPirene’lerin ötesine geçen bir çok Fransız beyi Arap şatafatları içinde,Arap dansözleriyle,Araplarınkine öykünen bir yaşam sürüyorlardıHristiyan prens ve soyluları,hasta olduklarında tedavi için Kurtubalı Müslüman doktorlara gidiyorlardıNarbonne,İspanyol Yahudilerine salt Müslüman biliminin okutulduğu ünlü bir okul kurdurtmuştu
Bu arada,Asya ile Avrupa arasında kültürel aracı konumunda olan Yahudilerin ortaçağda olsun,rönesansta olsun,düşünsel ve iktisadi açıdan Avrupa uygarlığının oluşumunda oynadıkları rolü de belirtelimYahudiler bu konuda tarih kitaplarında özel bir bölüm kazanmaya hak kazanmışlardır
9 yüzyılda İtalya’daki Amalfi kenti,Sicilyalı Müslümanlarla bağdaşıktıİmparator 2 Louis,Napoli’yi Palermo denli Müslüman olduğu için övüyordu1114’te Piza’da bir Müslüman mahallesi olduğu biliniyorduSicilyalı Norman prensleri Müslüman yönetim örgütünün önemli bir bölümünü korumuşlardıBu yönetim biçimi Avrupa’da beğeni uyandırıyor ve bir kerteye kadar örnek alınıyordu13 yüzyılın ortalarına dek Hohenstaufenler’den 2 Frederic,Arapça konuşuyor ve Palermo’daki sarayına sayısız Müslüman doktorları girip çıkıyorduFakat yaşam ve düşünce artık Bizans’ta değildiGerçekte,batı ortaçağı Bizans’ın değil Müslümanların öğrencisiydiAvrupa,geleneğinin verimli tohumlarını Bizans’tan değil,Müslümanlardan aldıEski Yunan bilim ve düşüncesini Müslümanlar aracılığıyla ve Müslümanları yaptıkları katkılarla tanıdı,Bizans aracılığıyla değilBunda yol göstericiler İspanyollar oldu9 yüzyıldan başlayarak İspanya’daki hristiyan rahipler,Müslüman tanrıbilimcileri inceliyorlardı12yüzyılın ilk üçte birinde Toledo başpiskoposu bir çeviri kurulu hazırlayarak msülüman bilim ve düşünce ustalarının olduğu denli,eski Yunan yazmalarının Müslüman katkılı Arapça metinlerini de Laticeye çevirtmeye başladıAbelard ve Büyük Albert,Plotin ve Porphre’in neoplatonizmini Aristo ile uyuşturmaya çalışan Farabi ve İbni Sina’yı okumuştu
Hrisityan tanrıbilimcileri müslüman tanrıbilimcilerin izinden yürüyorduÜnlü “klüiiyat sorunu”,Paris’ten yüz yıl önce Şam’da tarışılmıştıAristo Avrupa’da Bizans aracılığıyla değil,Müslümanlar aracılığıyla tanındıBizim “Avrroes” dite tanıdğımız Kurtubalı İbni Rüşt,Aristo’nun bütün yapıtlarını Avrupa’ya aktardıThomas d’Aquin,anıtsal yazınının bütün yapı taşlarını ondan almış,Kurtubalı haham Musa bin Me’mun’u okuyarak eksikliklerini gidermişti
Robert Guiscard tarafından kurulan ya da yeniden örgütlenen ünlü Salerno Tıbbiyesi doğrudan Arapça öğretim yapıyorduİdrisi,Sicilya’daki 2 Roger’in sarayında Batlamyus’tan çok daha doğru olarak coğrafya öğrettiBatı biraz topallayarak olsa da Müslümanların eserlerini izlediBu MüslümanBilginler matematik,cebir,trigonometri,astronomi,optik,kimya ,tıp,cerrahi,eczaclık alanlarında Yunan öncüllerini inanılmaz biçimde genişletmiş ve derinleştirmişlerdi
İslam uygarlığı,barbar Avrupa’nın eğitiminde en egemen rolü oynamıştırFransa’nın Marsilya,Montpellier,Narbonne,Barselona limanlarını olduğu gibi Batı İtalya limanlarını da canlandıran oldu Müslümanların yaptığı ticaret olmuşturArap parası dinar,uzun süre Avrupa’nın başlıca parasıydıGerçekten de ilginç bir şekilde; 757-796 yılları arasında Anglosakson kralı olan Offa,bastırdığı altın paraya “Muhammedun Resululah” ibaresini koydurtmuştur
Avrupa pamuklu kadife,halı ve nakışlı diba dokuma yöntemini müslümanlardan öğrendiİpek dokumacılığı Palermo yoluyla geldiGüney Fransa ve İtalya,Sicilya ve İspanya’daki müslümanlardan şeker üretimi öğrendiVenedik,Antakya’nın cam işlerini taklit ediyorduŞövalyeler,Müslüman miğferleri ve örme zırhları giydi,Şam’ın ve Toledo’nun Müslüman yapımı kılıçlarını kuşandıAyin sırasında rahiplerin giydikleri kaftanların üzerinde işlemeli ayetler görülmeye başladıKadınlar müslüman modasını takip ettilerDoğu kokularının güzelliğini tattılar,doğu kumaşları,Trablus krep,müslin ve tütü,Şam canfesi ve atlası onlara yeni güzellikler getirdi
Avrupa’nın maddi ve manevi iktidarının temelini oluşturan bilgi ve buluşların kimilerini müslümanlardan aldığı noktasında toplamamız gerekirBu yönden son keretede büyük sonuçlar doğuran iki bilimi,matematik ve kimyayı Müslümanlar öğretmiş,korumuş ve geliştirmiştiAvrupa’ya barutu ve topu veren,en iyi çelik üretimini öğreten,pusulayı,pamuktan ucuz kağıt yapımını ve ilkel matbaacılığı öğreten MüslümanlardırAsya böylece Avrupa’yı kendisine karşı silahlandırdı,yazgının kendisine karşı dönüşünü kendi elleriyle hazırladı;ama bunun sonuçlarını duyması için aradan yüzyıllar geçmesi gerekti