Türkiye'deki Başlıca Bitki Türleri Nelerdir?

Türkiye'deki Başlıca Bitki Türleri Nelerdir?

Türkiye barındırdığı bitki türleri bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir Yaklaşık 9000 den fazla bitki türünün mevcut olduğu ülkemizde yüksek dağ çayırlarından bazı tropik bitkilere; bozkırlardan iğne yapraklı ve geniş yapraklı ormanlar kadar çok çeşitli bitki toplulukları bulunmaktadır Dünyanın başka yerlerinde hiç bulunmayan ülkemize has (endemik) bitki türleri de bitki varlığımızın önemli bir kısmını oluşturmaktadır Ülkemizin bu kadar çeşitli bitki türlerine sahip olmasında bazı faktörlerin etkisi büyüktür
Bu faktörlerin başında kuşkusuz iklim gelmektedir Bulunduğu konum itibariyle çeşitli iklim özelliklerine sahip olan ülkemizde bu iklim özellikleri farklı bitki türlerinin yetişmesine imkân vermiştir iklim elemanlarından sıcaklık ve yağış ile güneşlenme süresi bitkilerin yetişmesinde çok etkilidir Örneğin özellikle yaz mevsiminde güneşli gün sayısının çok olduğu Akdeniz Bölgesinde güneş ışığını seven kuraklığa dayanıklı makiler geniş yer kaplar Buna karşılık Doğu Karadenizde sisli – bulutlu ortamları seven ladin şimşir fındık gibi bitkiler yetişebilmektedir İklim elemanlarından yağış da bitki topluluklarının yetişmesi ve dağılışında önemli rol oyar Bitkiler su isteklerine bağlı olarak yağış rejimlerinin değiştiği alanlarda farklı türler hâlinde dağılış gösterirler Örneğin maki topluluğu içinde yer alan defne» kocayemiş zakkum gibi bitkiler kuraklığa dayanıklı olduklarından Akdeniz Bölgesinde yetişebilmektedir
Buna karşılık su ihtiyacı yüksek bir bitki olan çınar ise genellikle suyun bol olduğu alanlarda ve 1000 mden daha aşağıda yetişebilmektedir Ülkemizde bitki örtüsünün farklılığı ve dağılışı üzerinde etkili olan diğer faktörler ise yükselti Jeolojik yapı ile yüzey şekilleridir Yükselti bitkilerin hayat alanını sınırlayan bir etkendir Çünkü yükselti arttıkça havadaki su buharı ve sıcaklık azalmakta belli bir yükseltiden sonra yağış miktarı da düşmektedir Buna bağlı olarak da farklı yükseltilerde farklı bitkiler yetişebilmektedir Bitkiler için bir durak yeri ve besin kaynağı olan toprakların fiziksel ve kimyasal özellikleri de bitkilerin dağılışı üzerinde etkilidir Örneğin bazı bitkiler özel toprak şartlarında yetişebilmektedir
Fıstık çamı dana çok volkanik taşların ayrışması sonucu oluşan kumlu topraklarda yetişir Bu sebeple fıstık çamı uygun toprakların yer aldığı Aydın ve Manisa çevresi ile Nur dağlarında doğal olarak yetişmektedir Akdeniz kökenli bir bitki olan kızılcam Karadeniz Bölgesinde Kızılırmak ve Yeşilırmak vadisindeki bazı kuytu alanlarda yerel olarak yetişir Yine bir Akdeniz bitkisi olan zeytin de Artvinde Çoruh ırmağı vadisindeki kuytu alanlarda yetiştirilebilmektedir
Özellikler:
1- Bitkiler hayvanların besin kaynağıdır
2- Bitkiler toprakların aşınmasını ve sellerin oluşumunu sağlar
3- Bitkilerden ilaç yapılır
4- Canlıların beslenmesinde ve kullandığımız bazı mal ve eşyaların üretiminde yer tutar
5- Bitkiler çeşitli topluluklar halinde bulunur (Orman Çalı ot gibi)
6- Türkiye’de 12000’den fazla bitki türü bulunurBu yüzden dünyada ekvatoral bölgeden sonra oldukça zengin bir ülkedir
7- Ülkemizde farklı iklim bölgelerine ait bitkilerde barındırırRelikt (Kalıntı) Bitki: 4Zamandaki buzul devrinde yaşayabilen iklimlerin ısınmasıyla günümüzde dağların yüksek kesimlerindeki soğuk alanlarda yaşamını sürdüren eski devre ait bitkilerdir Ülkemizde dördüncü jeolojik zamanda görülen iklim değişiklikleri bitki topluluklarının dağılışı üzerinde etkili olmuşturKaradeniz iklim bölgesine ait bitkilerin Akdeniz iklim bölgesinde Akdeniz iklim bölgesinde yer alan bitkilerinde Karadeniz iklim bölgesinde yer alması bu şekildedir Akdeniz bölgesinde yer alan:kayın porsuk fındık ve gürgen gibi ağaçlar relik topluluklardır Ülkemizde yer alan bitkilerin yaklaşık üçte biri günümüz iklim şartlarının ortaya çıkmasından daha önce oluşmuş kalıntı bitkilerdir
Endemik bitkiler:Yeryüzünde sadece belirli bir bölgede yetişen bitki topluluklarına denir Ülkemizin yer şekillerinin çok çeşitlilik göstermesi ve geçmişte sık sık önemli iklim değişimlerinin yaşanması endemik türler bakımından zenginleşmesini sağlamıştır Ancak sıcak iklimlerde yetişen ama ülkemizde Torosların güneye bakan sıcak yamaçlarında yetişme ortamı bulabilen bitkilerdir Üçüncü zamanda geniş alanlar kaplayan bazı bitkiler geçen süre içinde iklim şartlarının değişmesi ve yer şekillerinin de etkisiyle bazı bölgelerde günümüze kadar kalabilmiştir Kasnak meşesi Dedegöl ve Davras dağlarında yar alan karstik çukurlarda Sığla ağaçları Köyceğiz gölü çevresinde Datça hurması Teke ve Datça yarımadalarında Kazdağı köknarı Kaz dağında İspir meşesi Kastamonu ve Yozgat çevresinde yetişir
Geniş Yapraklılar: KayınKestaneMeşe DişbudakIhlamur Kavak
İğne Yapraklılar: Ladin Köknar Sarıçam Karaçam Kızılçam
ÜLKEMİZDE BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN ZENGİN OLMASI ŞU FAKTÖRLERE BAĞLIDIR;
İklim etkisi: Karadeniz’de dağların eteklerinde-geniş yapraklı orman görülürken Karadeniz’de dağların yükseklerinde iğne yapraklı orman görülür Akdeniz’de kuraklığa dayanıklı bitkiler iç kesimlerde bozkırlar vardır Yüzey şekillerinin etkisi: Dağ kuşaklarının kuzey ve güney yamaçlarında ormanlar birbirinden farklıdır Örnek: KAnadolu Dağlarının kuzeyinde aşağıda nemli ve ılıman geniş yapraklı yukarıda ise iğne yapraklı orman görülür Aynı dağın güneyinde ise kuraklığa dayanıklı fazla güneş ışığı isteyen kurakçıl bitkiler yetişir Yine yükseltinin artmasına bağlı olarak da bitki örtüsü farklılık gösterir Örnek: Toroslarda 1000m’ye kadar kuraklık isteyen Kızılçam ormanları yetişirken daha sonra soğuğa dayanıklı sedir ormanları görülürToprak ve Ana Materyalin Etkisi: Bitkilerin besin maddesi isteği ve kök gelişim özellikleri farklıdır Bazı bitkiler kireçli arazileri bazı bitkiler yumuşak ve kumlu ana materyalleri tercih eder Tuzlu topraklarda Fıstık çamı ve sarıçam yetişmez bunlar kumlu topraklarda yetişir
İnsan etkisi: Ülkemizde medeniyetler eskiden beri geliştiği için bitki örtüsü çok tahrip edilmiştir Akdeniz’de kızılçam ormanlarının yerini çalı toplulukları almış İç ve DAnadolu ormanlarının yerini bozkırlar almıştır
İklim değişmeleri: 4 Jeolojik zamanda soğuk ve az yağışlı devirde Avrupa ve Sibirya’da yetişen bitkiler Anadolu’da yayılmıştır Sıcak ve nemli devirde Akdeniz iklim bölgesinde yetişen bitkiler Anadolu’nun kuzeyine kadar ilerlemiştir Yurdumuzda geçmişteki iklim şartlarına göre yetişmiş bazı bitkilerde bulunmaktadır Ülkemizin bu özelliği daha önceden yetişmiş olan bitkilerin tamamen ortadan kalkmasını engellemiştir Bu nedenle ülkemizdeki bitkilerin üçte biri kalıntı bitkilere aittir Dünyanın hiçbir yerinde görülmeyen bitkilere Endemik bitkiler denmektedir
ORMANLAR: Ormanlar geniş yapraklıiğne yapraklı bazen de karışık orman gibi gruplara ayrılır Bu ormanlar iklim ve toprak şartlarına göre farklı bölgemizde yetişir1)KARADENİZ ORMANLARI:
Bu bölgede iki farklı orman kuşağı yer almaktadır Birincisi Karadeniz kıyısı boyunca nemli ve ılıman iklimde yetişen geniş yapraklı orman ikincisi dağların yükseklerinde nemli ve soğuk iklimde yetişen iğne yapraklı orman görülür Karadeniz bölgesinde bulunan ormanların en önemli özelliği ağaç türlerinin fazla olmasıdır Sebebi iklimin uygunluğudur DKaradeniz bölümünde ülkemizdeki bitki türlerinin yarısı görülür (6 bin çeşit)
a-Geniş Yapraklı Orman: Batıda yıldız dağlarından başlayarak doğuda Gürcistan sınırına kadar dağların kuzey yamaçlarında 1000m’ye kadar olan bölümde yer alır Kışın yapraklarını dökerler Bu orman kuşağında; kayın kestane gürgen ıhlamur akçaağaç karaağaç meşe kızılağaç ve dişbudak türleri bulunurOrmanlardaki ağaç türleri bazen tek bazen toplu şekilde dağılış gösterir Yıldız dağlarında meşe kayın gürgen yaygındır Batı ve orta Karadeniz kuşağında kestane kayın ve gürgen yaygındır Kayın kerestesi özellikle mobilyacılıkta ve kaplamacılıkta kullanılırDoğu K bölümünde ise kızılağaç ormanları hakimdir Yamaçlarda ıhlamur kestane ve kayın ormanları bulunur
Geniş yapraklı Tropikal Ormanlar
Bölgedeki kayın ormanlarının altında ağaççık veya çalılarda bulunur Bu ağaçcıkları orman gülü fındık üvez kayacık kızılcık ve şimşir oluşturur Orman gülü daha çok Batı ve Doğu Karadeniz bölümlerinde hakimdir
Karadeniz bölgesindeki ormanlarda nadiren anıt ağaçlarda vardır Örnek: Batı K’de Yenice kasabasında kalın gövdeli (Istranca meyvesi) bulunur Ayrıca Porsuk ve Fındık ağaçları da görülür Bu ağaçları korumak için Yenice çevresi tabiatı koruma alanı olarak ilan edilmiştir İstanbul ve çevresinin odun ihtiyacını Çatalca ve Kocaeli platolarındaki ve yıldız dağlarındaki Demirköy meşe ormanları karşılar
b-Karışık ormanlar: Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinde kuzey yamaçlarda 1000-1500m arasında görülür Geniş yapraklı ağaçlardan kayın iğne yapraklılardan köknar ve sarıcam ağaçları bulunur
c-İğne yapraklı ormanlar: Dağların yüksek kesimlerinde 1000-2000 arasında görülür İkiye ayrılır
1) Ordu’nun batısında sarıçam köknar ve karaçamlardan oluşanlar
2) DKaradeniz’de Ladinlerin hakim olduğu ormanlar
Ayrıca köknar sarıcam saf ladin ormanları Ardanuç ve Şavşat dolaylarında yaygındırYazın doğu Karadeniz fazla sisli ve yağışlı olduğundan bitki örtüsü açısından farklı bir ortam oluşturur Sisli ortamları seven ağaçlar yaygındır
KAnadolu dağlarının güney yamaçlarında orman örtüsünün özelliği değişir Kaçkar Ilgaz Bolu ve Köroğlu dağlarının güney yamaçlarında güneşi seven sarıçam ormanları hakimdir Bolu Gerede arasında ve Kastamonu’da karaçam ormanları yaygındır Alçak olukların tabanlarında Erbaa Niksar oluğu Gökırmak ve Devrez vadilerinin güney alt yamaçları Kızılçam ormanlarıyla kaplıdır
Not: Karadeniz bölgesi bitki örtüsü açısından en önemli özelliklerinden biride ot toplulukları yönünden zengin olmasıdır
2) BATI ANADOLU ORMANLARI: Batı Anadolu’da yükselti ve bakının etkisine bağlı olarak ekolojik özellikleri farklı üç orman topluluğu görülür
a-Kızılçam ormanları: Kıyı ile 600-800m’ye kadar olan sahada iğne yapraklı ormanlardırSıcaklık isteği fazla olup kuraklığa dayanıklıdırKızılçam Akdenizde en iyi yetişen ağaçtırEge de kıyıdan 600 800m’ye kadar yetişirBu ormanlarımız en fazla Ege de yaygındır Kızılçam ormanlarının yetiştiği sahalarda makiler yaygındırEdremit Burhaniye –Havran arasında ve güney Marmara kıyılarında geniş zeytinlikler vardır
b-Karaçam Ormanları: Yazıserin ve güneşli kışı karlı olan ortamlarda yetişirBu nedenle; yüksek dağlık alanlarda Dursunbey DemirciUşak ve Kütahya çevresi Bozdağlar Aydın ve menteşe dağlarında karaçam ormanları geniş yer tutar Kaz dağında da çok geniş sahalar kaplar (Kozak /Bergama) ve Kaçarlı (Aydın) dolaylarındaki kumlu topraklarda Fıstık çamı ormanları yer alır
c-Meşe Ormanları: Dağların alt seviyelerinde ve Batı Anadolu platolarında görülür
d-Kayın ormanları: Marmara Bölgesi’nde Samanlı Uludağ Domaniç Kapıdağı ve Kazdağı’nın kuzeye bakan yamaçlarında ayrıca İç Batı And Şaphane ve Murat Dağının kuzeye bakan yamaçlarında görülürSebebi yazın nemli hava olmasıUludağ’da dikey yönde birden fazla orman kuşağı bulunur Uludağ’ın kuzeyinde altta maki ve kestane üstte meşe kayın köknar ve karaçam bulunurken güneyde alttan üste doğru kızılçam meşe karaçam ve sarıçam ormanları görülür
3- AKDENİZ ORMANLARI: a) Akdeniz kıyı kuşağı ormanları: Kıyıdan Toros Dağlarının 1000 m ’ye kadar olan kısmında kuraklığa dayanıklı Kızılçam Ormanları yaygındır Kızılçam yağışlı yerlerde hızlı büyür; o yüzden ülkemizin en hızlı büyüyen ormanıdır Reçinesi fazla olduğu için kolay yanar Bu nedenle orman yangınları kızılçam ormanlarında görülür Köyceğiz gölü çevresinde gövdesinden yağ çıkarılan ve kozmetik sanayiinde kullanılan Sığla ağacından oluşan ormanlar bulunur Bunlar sadece Türkiye’de yetişir
b)Akdeniz Dağ Kuşağı Ormanları: Kızılçam orman kuşağının üzerinde 2000m’ye kadar çıkar Bu sahada karaçam sedir ve köknarlardan oluşun iğne yapraklı ormanlar hakim durumdadır Akdeniz dağ kuşağında sedir ormanları geniş saha kaplar Bunlar doğuda Maraş (Ahır Dağ) başlar batıda Denizli’deki Çal dağına kadar uzanır Kerestesi çok kıymetlidir Eskiden sedir ağacından tapınaklar saraylar yapılmıştır Bu nedenle bu ormanlar çok tahrip edilmiştir
Akdeniz dağ kuşağının diğer bir ormanını Toros köknarı oluşturur Doğuda Nur Dağları ile Burdur’da (Bucak) arasında bulunur Bunlar güneş ışığını sevmediğinden kuzey yamaçlarında bulunur
Karaçam ormanları: Toros dağlarının yüksek kesimlerinde yaygın durumdadır Adana’nın kuzeybatısında Beyşehir gölü çevresinde ve Teke yarımadasında gür karaçam ormanları görülürKerestesi değerli olduğundan mobilya kapı ve pencere yapımında kullanılır
Meşe ormanları: Beyşehir ve Eğirdir gölleri çevresi ile Nur dağı ve KMaraş- Pazarcık arasında çok yaygındır Sadece ülkemizde görülen Kasnak meşesi Davras dağında yetişir Toros dağlarındaki sedir ve karacam ormanlarının olmadığı yerlerde Ardıç toplulukları görülür Ardıç topluluklarına Taşeli Platosu Göller yöresi Teke yarımadası ve Maraş’ta görülür
Nur dağlarının yüksek kısımlarında İskenderun körfezine ve kuzeye bakan yamaçlarda geniş yapraklı kayın meşe ve gürgen ormanları görülür Bu ormanların içinde Karadeniz’e ait kızılçam fındık porsuk ıhlamur ve akçaağaç bulunur
4) DOĞU VE İÇ ANADOLU ORMANLARI: Bu bölgelerimizde nispeten kuraklılığa ve soğuğa dayanıklı ağaçlardan oluşan ormanlar yetişir Bu ormanlar gür değil seyrektir Bu bölgelerdeki belli başlı ormanlar meşe karaçam ve ardıçlardan oluşur İç ve Doğu Anadolu’da meşe ormanları hakimdir
Doğu Anadolu’da: Gür meşe ormanları Tunceli Pötürge Bingöl dolaylarında ve GDoğu Toroslarda yaygındır Bu ormanların büyük bölümü yakacak odun sağlamak amacıyla kesilmektedir Bu yüzden meşe ormanları sürekli tahrip edilmektedir
İç Anadolu’da: Dağların 1000-2000m’ler arasında özellikle Torosların kuzey yamaçları ile K Anadolu Dağlarının güney yamaçlarında meşe ormanları görülür Bu dağların üst yamaçlarında karaçam eteklere doğru ise karaçam ve meşe’den oluşan karışık orman bulunur Kuzeyde Akdağ madeni Erzincan-Refahiye arasındaki dağlarda Sarıçam ormanları yer alır
Güneydoğu Toroslarda; Antep Platosu Mardin( Mazıdağı) ve Karacadağ dolaylarında meşe ormanları yaygındır
Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ormanları: Kilis-Gaziantep arasında kızılcam yabani fıstık ve bunların aşılanmasıyla yetiştirilen Antepfıstığı yer alır Kilis dolaylarında Zeytin Siirt dağlarında Kızılçam toplulukları vardır
ORMANLARIN FAYDALARI
1- Odun ve kereste ihtiyacımızı sağlar
2- Eğimli yamaçlarda erozyonu önler
3- Her türlü dinlenme ihtiyacımıza cevap verir
4- Yurt savunmasında çeşitli yönlerden kolaylık sağlar
5- Yabani ve özellikle av hayvanlarını barındırır
6- Yağış sularını yer altına toplarbunlarında kaynaklar halinde çıkmasını sağlar
7- Havadaki oksijen ve karbondioksit dengesini sağlar
Not: Ormanlardan sürekli faydalanmak için ormancılığın üç temel ilkesi vardır
a-Ormanların genişletilmesi
b-Devamlı korunması
c-İşletilmesi
Ormanların faydalarını on başlık altında toplarız
a) DOĞAL DENGEYİ SAĞLAR :
Eğimli sahalarda ormanlar toprağı örgü şeklinde sararak toprakların aşınmasını önler Toprak tabakasına saldığı kökleri ile suyun derinlere sızması için küçük kanalcıklar oluştururBöylece ormanlık sahalara düşen yağışlar toprağa sızar ve oradan yer altı suyuna derelere ve kaynaklara kavuşur
Ormanların diğer önemli tarafıdoğadaki besin maddelerinin dolaşımını sağlamasıdır Toprağa düşen dal ve yapraklar; bakteriler tarafından organik maddeye dönüşürOrganik madde topraktaki bitki besin maddesini artırarak bitki örtüsünün daha iyi gelişmesini sağlar Diğer taraftan toprağa karışan organik madde toprakta gözenekli bir yapı oluştururBu da yağışların toprağa sızmasını sağlar
b)ORMANLAR DİNLENDİRİCİ ETKİ YAPAR :
Orman içi mesire yerleri ve milli park alanları önemli dinlenme yerleridir Ülkemizde son yıllarda önemli milli parklar kurulmuşturBunlar;Yozgat çamlığı Kaçkar Adana(soğuksu)Kızılcahamam Kuş Cenneti UludağYedigöllerDilek yarımadası(Aydın) Spil dağı
Kızıldağ(Yalvaç) Termosos Köprülü Kanyon Olimpos Beydağları Altınbeşik mağarası (Antalya)Kovada (Isparta) Mercan vadisi Maçka Altındere Hatilla vadisi BeyşehirKaragöl Nemrut Dağı (Adıyaman) Başkomutanlık (Afyon) Honaz Dağı (Denizli)
c)ODUN KERESTE VE BAZI SANAYİ KOLLARINA HAM MADDE SAĞLAR:
Ormanlardan yakacak odun ve kereste üretilirYılda ortalama 6-8 milyon m3 tomruk elde edilir Bunlar inşaatta kağıt üretimindeambalaj sanayisinde maden ocaklarında destek PTT ve enerji hatlarında taşınma direği olarak kullanılır Ayrıca çamdan elde edilen reçine kimya sanayiinde boya yapımında kullanılır
Ormanlarımızdan odun ve kereste üretimi orman işletmelerine yapılırOdunu büyük bir bölümü yakacak olarak evlerin ısıtılmasında kullanılınırEvlerin ısıtılmasında enerjinin beşte biri odundan sağlanır
Ormanlarımızı korunan ormanlar ve verimli parklar hariç işletmemiz gereklidir Ormanlarımız orman içinde ve orman kenarında yaşayan köylülerimizin önemli gelir kaynağıdır Köylerimizin üçte ikisi orman içinde ve kenarında kurulmuşturNüfusumuzun onda biri ormanlardan yararlanmaktadırBu yönü ile de ormanlarımız vatandaşlarımıza iş temin eden doğal kaynaktır
B – MAKİ
Akdeniz iklimi etkisindeki kıyı bölgelerimizde insanların tahrip ettiği orman kuşağının yerinde oluşan bitki topluluğudur Makiler çalı yada ağaççık olarak tanımlanır Yüzlerce çeşidi vardır (Tesbih Sandal Zakkum Delice Zeytin Kocayemiş Keçiboynuzu vs bazılarıdır ) Makiler tüm kıyılarımızda görülür Ancak Güney kıyılarımızdan Kuzeye doğru yükselti basamakları ve çeşitleri değişir (enlemin etkisi) Akdeniz’de 800-1000m lere Ege’de 500-600m lere Marmara’da ise 300m’ye kadar yetişebilirler Karadeniz’de ise Yalancı Maki dediğimiz Garigler yer alır
C – BOZKIR
İklim şartlarının ağaç yetişmesine uygun olmadığı yarı kurak yerlerdeki otsu dikensi küçük çalı topluluklarıdır İlkbahar aylarında yemyeşil olan bu ot toplulukları yaz kuraklığı ile sapsarı kurak ve çorak çalı topluluğuna dönüşür İç bölgelerimizdeki alçak (çukur) alanlarda yayılan bozkırlar yağışın arttığı dağ yamaçlarında yerlerini iğne yapraklı ormanlara bırakır İç Anadolu’da bir çok yerde bu ormana geçiş kuşağı birden olmaz çünkü insanların tahribi sonucu eskiden orman olan alanlar tek tük ağaçlardan ibaret olan Antropojen Bozkırlara dönüşmüştür Doğu Anadolu’da yüksek platolardaki bozkırlar kurak bir yaz yaşamadıkları için yazın yemyeşil kalırlar Bu yüzden buralarda büyükbaş mera hayvancılığı yaygındır
D – DAĞ ÇAYIRLARI (Alpin Çayırları)
Ormanların yetişemeyeceği kadar soğuk ve az nemli yükseltilerde görülen yazın yeşeren kışın kar altında kalan soğuğa dayanıklı ot topluluklarıdırErzurum kars bölümünün yüksek yerlerinde yaz yağışlarına bağlı olarak sıkca görülürBüyük baş hayvancılığı destekler