Osmanlı'da Kültür Ve Medeniyet Nasıldı?

Osmanlı'da kültür ve medeniyet nasıldı?

MERKEZ TEŞKİLATI
PADİŞAH
A)-PADİŞAHLARIN BAŞA GEÇMESİ(VERASET SİSTEMİ):
Osmanlı Devletinde kimin padişah olacağı konusunda kesin bir kural yoktu Osmanlı ailesinin bütün
erkekleri taht üzerinde hak sahibi idiler Onun için padişah ölünce oğullarının hangisinin tahta
geçeceği konusunda devlet yönetimindeki etkili grupların(ümera oynuyorduEski Türk Devlet geleneğinden kaynaklanan bu sistem(Kut anlayışı)taht kavgalarına neden
oluyordu
Veraset Sistemindeki Değişmeler:
* Fatih Sultan Mehmet bu sakıncayı ortadan kaldırmak için tahta geçme yöntemini belirleyen bir
kanunname düzenledi
Bu kanunla Fatih'in amacı:
1 -Taht kavgasına son vererek 2- En GÜÇLÜ olanın padişah olmasını sağlamaktı
* IAHMET zamanında yapılan değişiklikle EN YAŞLI ve AKILLI olanın (EKBER VE ERŞED) padişah olması
esası benimsendi
AÇIKLAMA: Ekberiyet sistemi Şehzadeler arasındaki rekabet duygusunu ortadan kaldırması bakımından
OLUMSUZ B)-PADİŞAHLARIN YETİŞMESİ:
16 yüzyılın sonlarına kadar şehzadeler 14-15 yaşlarına gelince SANCAKBEYİ olarak gönderilirlerdi Burada bir LALA'nın yanında devlet yönetiminde tecrübe
kazanmaları sağlanırdı
NOT: Lala'yı Büyük Selçuklular'daki ATABEYLERE benzetebiliriz
III Mehmet'ten sonra şehzadelerin SANCAĞA ÇIKMA usulü kaldırıldı (Şehzadeler sarayda KAFES
HAYATI yaşadılar)
C)-PADİŞAHLARIN ÜNVANLARI:
Osmanlı Devletinin kuruluş yıllarında başta bulunan hükümdarlara BEY denilmiştirYine
hırıstiyanlara karşı savaştıklarından GAZİ de denilmiştir(Örneğin:Osman bey Bey genellikle Padişah'dır
NOT: Yavuz Sultan Selimin 1517 Mısır seferi sonucu HALİFELİK Osmanlı padişahlarına geçmiştir
Böylelikle Osmanlı hükümdarları padişah olarak Devletin Başı başı olma özelliği taşımışlardır

SARAY
Padişahın hem özel hayatının geçtiği olmak üzere iki bölümden oluşuyorduBu iki bölüm BAB'ÜS-SAADE(Orta kapı) denilen kapıyla birbirine
bağlanmıştı
1)- ENDERUN :Padişahın özel hayatının geçtiği sarayın iç bölümüdür Burada padişahın hizmetine
bakan güvenilir kimselerin bulunduğu hizmet ve eğitim odaları ve harem bulunuyorduEnderundaki
odalar şunlardır:
a)-HASODA:Padişahın günlük himetine bakarlardı
b)-HAZİNE ODASI:Padişahın özel hazinesine bakarlardı
c)-KİLER ODASI:Yemek ve sofra hizmetlerini yaparlardı
d)-SEFERLİ ODASI:Berber Devşirme usulüyle toplanan oğlanlar seçilenler Topkapı sarayına alınarak bilgiler Amaç saraya alınan bu içoğlanlarını gerçek bir dindar kişi olarak yetiştirmekti Hasoda hemde eğitim ve öğretimlerini sürdürürlerdi Daha sonra ÇIKMA denilen bir atama usulüyle Birun da
görevlendirilir edilirlerdi
HAREM: Sarayda kadınların yaşadığı bölüme denirdiSaraya alınan kızlar tıpkı iç oğlanları gibi sıkı
bir eğitim görürlerdi Eğer padişah tarafından sarayda tutulmazlarsa Çıkma ile saray dışında
görevlendirilen Kapıkullarıyla evlendirilirlerdi
2)- BİRUN: Sarayın dış bölümüne denirdi Bîrûnda geniş bir yönetici kadro yer alırdı Bîrûndaki
görevliler ve teşkilatları şunlardı:
a)-Yeniçeriler
b)-Altı Bölük halkı (sipahiler c)-Topçular ve Cebeciler
d)-Mehterler
e)-Müteferrikalar Enderundan çıkma içoğlanlar çocukları)
Birunda başka görevlilerde vardı Başlıcaları:
Padişah Hocası:Şehzadelerin eğitimiyle meşgul olur
Hekimbaşı:Cerrahbaşı da denilen doktor
Çavuşlar ve Çavuşbaşı:Haberleşme ve elçilik görevini yapar
Ayrıca Müneccimbaşı Üstün başarı gösterenler NOT: Osmanlılar'da ilk saray Bursa da yapılmıştı Başkent Edirne olunca burada daha büyük bir saray
yapılmış gelmemesi üzerine aynı yerde başka bir saray yaptırılmıştı Eski Saray denilen bu sarayın da
yeterli olmaması üzerine Topkapı Sarayı(yeni saray) yapılmıştır Padişahlar 19 yüzyıla
kadar burada oturmuşlar yapılmıştır
DİVAN-I HÜMAYUN
Bugünkü Bakanlar Kurulu gibi çalışan Divan-ı Hümayun önceleri DİVANHANE'de toplanırken zamanında yapılan KUBBEALTI denilen yerde toplanmaya başlamıştır
Divan teşkilatı ilk defa ORHAN BEY zamanında kurulmuştur Fatih Sultan Mehmet padişahların divân
toplantılarına katılma geleneğine son vererek etmiştir

DİVANIN YAPISI:
Osmanlılarda padişahın yetkilerini kullanmak yada emirlerini uygulamak için görevlendirilmiş üç temel
sınıf bulunuyordu Bu sınıfların en üst yetkilileri divânda temsil edilirdi Bu sınıflar şunlardı:
1-Seyfiye (Ehl-i Kılıç= Ehl-i Örf)
2-İlmiye (Ehl-i Şer)
3-Kalemiye (Ehl-i Kalem)
1)- SEYFİYE (Ehli Örf):
Osmanlı Devletinde yönetim ve askerlik görevini yerine getiren zümrelere denirdi Ehli örf seyf ve ümera gibi isimler verilen bu sınıfın divan-ı hümayundaki temsilcileri vezir-i azam ve
vezirlerdi Divan dışında beylerbeyleri grubun içindedir
VEZİR-İ AZAM(Sadrazam):Bugünkü başbakan durumunda olan veziri azam yapar ve onun altın mührünü taşırdı Divana başkanlık eder başına geçer KUBBE ALTI VEZİRLERİ: Bugünkü devlet bakanları durumunda olan kubbe altı vezirlerinin sayıları 5-7
arasındaydı
2)- İLMİYE (Ehli Şer)
Medreselerde iyi eğitim görmüş da denilen bu grubun üç önemli görevi vardı:
a)-Tedris Görevi:Eğitim-Öğretim görevidirBu görevi müderris b)-Kaza Görevi:Yargı görevidir Bu görev kadılar tarafından yürütülürdü Kadılar İslam hukukuna
göre davalara bakar ve karar verirlerdi
c)-İfta Görevi: Fetva görevidirYapılanların şeriata uygun olup olmadığı konusunda fikir beyan
etme görevidir
Fetva verme yetkisine sahip olanlara MÜFTİ denilirdi Müftilerin en üst rütbelisi Şeyhülislam
ve kazaskerlerdi
ŞEYHÜLİSLAM: Divana katılan fakat oy kullanmayan şeyhüislamın protokoldeki sırası veziri azamla
aynıydıHem ilmi kişiliği gösterilirdi Bayramlaşma sırasında padişah sadece şeyhülislamın karşısında ayağa kalkardı
Önemli devlet işleri hatta padişahların görevden alınması için şeyhülislamın fetvası
gerekiyorduŞeyhülislam idam cezasına çarptırılamaz kadar görevden alınması bile söz konusu değildi Tanzimattan sonra şeyhülislamların yönetimdeki
önemi azalmaya başladı
KAZASKERLER (KADIASKERLER): Divanı Humayun üyesi olan kadıaskerler şer'i hükümler veren en yüksek
görevlilerdi Fatihten itibaren Anadolu ve Rumeli kadıaskerleri olmak üzere sayıları ikiye
çıkarıldı Rumelideki kadılar Rumeli KADILAR: Başlıca görevleri şunlardı:
a)-Merkezden gelen emirleri halka iletmek b)-Her türlü davaya(miras c)-Nikah sözleşmesi d)-Avarız denilen olağanüstü durumlardaki vergileri toplar PADİŞAH HOCALARI: Osmanlı şehzadelerine ulemadan bir kimse hoca olarak tayin edilirdi Şehzadeler
hükümdar olduklarında onları PADİŞAH HOCASI olarak tayin ederlerdi
SEYYİD VE ŞERİFLER: HzPeygamberin torunları HzHasanın soyundan gelenlere Şerif soyundan gelenlere ise Seyyid denirdi Seyyid ve şerifler Osmanlı toplumunda büyük saygı
görürlerdi Devlet de bunların işleriyle meşgul olmak için NAKİB'ÜL EŞRAFLIK denilen bir
kurum kurmuştu
Yukarıdaki görevlilerden başka ilmiye zümresi içinde müderrisleri şeyhlerini 3)- KALEMİYE(Ehli Kalem):
Günümüzde bürokrasi diye adlandırılan bu sınıfın en üst rütbelileri NİŞANCI VE DEFTERDARLAR'dır
NİŞANCI(TEVKİİ=TUĞRAİ): Divandan çıkarılan belgelerin üstüne padişahın nişan
olan TUĞRA 'yı çektiği için TUĞRACI'da denirdi Nişancı kendisine bağlı REİSÜL KÜTTAB
başkanlığında çeşitli kalemler vasıtasıyla merkez bürokrasisinin her türlü işlemlerini yapardı
Reisülküttab'a bağlı kalemler şunlardı:
a)-Beylikçi Kalemi b)-Tahvil Kalemi c)-Ruus Kalemi d)-Amedi Kalemi
Nişancının görevleri: Nişancı tuğra çekmenin yanısıra yukarıdaki kalemler vasıtasıyla şu
görevleri yapardı:
A)- Divanda yapılan görüşmelerin kayıtlarını tutarak MÜHİMME DEFTERİNE(Divan Defteri)
kaydetmek
B)- Ferman C)- Sadrazam ve padişah arasındaki ve dış ülkelerle olan yazışmaları hazırlamak
D)- Tapu Tahrir Defterlerini tutmak
DEFTERDAR:
Osmanlı Devletinde bütün mali işlerden ve hazineden sorumlu en üst görevlilerdi Osmanlılarda İç
ve Dış Hazine olmak üzere iki tür hazine vardı İç hazinede padişahın özel serveti ve değerli
eşyaları saklanırdı Dış hazine ise devletin maliye teşkilatını oluştururdu İlk dönemde
defterdar sayısı bir iken yükselmiştirBunlar; Rumeli defterdarı ve Anadolu Defterdarı idi Rumeli Defterdarı
Başdefterdar idi
Defterdara bağlı kalemler şunlardı:
a)-Ruznamçe kalemi b)-Maliye emirleri kalemi c)-Tarihçi kalemi d)-Gelir ve gider kalemi
Defterdara bağlı üst düzey görevliler şunlardı:
a)-Başbakı kulu b)-Veznedarbaşı c)-Sergi nazırı d)-Sergi halifesi

MERKEZ TEŞKİLATINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞMELER:
1)- 18 yüzyılda değişmeler:
a)- Tahta Osmanlı ailesinin en yaşlı üyesinin geçmesi bırakılması sonucun doğurmuştur Sadrazamların güçlenmesi ile Divan BAB-I ALİ'de(Sadrazam
kapısı=Yüksek Kapı)toplanmaya başlamıştır
b)- 18 yüzyılda devletlerarası ilişkiler ön plana çıkınca diplomasi önem kazanmaya başlamış böylece kalemiye sınıfının özellikle de REİSÜL KÜTTAB'ın etkinliğ artmıştır Reisülküttab dış
ilişkileri düzenleyen bir nitelik kazanmıştır
2)- IIMahmut Döneminde değişmeler:
a)- 1826'dan itibaren BAB-I ALİ sadrazamın özel ikametgahı olmaktan çıkmış binası haline gelmiştir
b)- IIMahmut zamanında Divân Batı ülkelerinde olduğu gibi yeniden düzenlenmiştir Divân-ı
Hümayûn yerine nezaretlerden (nazırlıklar=bakanlıklar) oluşan yeni bir hükümet modeli
oluşturulmuştur Bu hükümet modeline Meclis-i Vükela Meclis-i Has denir Böylelikle Sadrazamın yetkileri nazırlar arasında dağıtılmıştır Bu
nazırlıklar şunlardır

ESKİ YENİ
Divan-ı Hümayun -----> Heyeti Vükela(bakanlar kurulu
Sadrazam -----> Başvekil(Başbakan)
Sedaret Kethüdası -----> Dahiliye Nazırı(İçişleri)
Reisülküttab -----> Hariciye Nazırı(Dışişleri)
Defterdar -----> Maliye Nazırı
Kazasker -----> Adalet Bakanlığı (Nezareti Deavi=Davalar bakanlığı)
Ayrıca Evkaf ve Ticaret Nazırlığı kuruldu
c)- IIMahmut zamanında yeni meclis ve komisyonlar kurulduBunlar;
1-Dar-ı Şura-i Askeri (Askeri işleri düzenlemek)
2-Dar-ı Şura-i Bab-ı Ali(İdari ve bürokratik işler
3-Meclis-i Vala-i Ahkam-ı Adliye(Adalet işleri)
Bunların dışında IIMahmut zamanında şu ıslahatlar gerçekleştirildi:
a)-1826 da Yeniçeri ocağı kaldırıldı ordu kuruldu
b)-Tımar ve zeamet kaldırıldı Başta valiler olmak üzere devlet memurları maaşa bağlandı
c)-Müsadere usulü kaldırıldı(Görevden alınan yüksek dereceli memurun malına devletin
elkoyma usulü)
d)-İlköğretim mecburi kılındı
e)-İlk resmi gazete ( TAKVİM-İ VEKAYİ) çıktı
f)-İlk defa nüfus sayımı yapıldı
g)-Kıyafet değişikliği yapıldı(Memurlara fes h)- Harp okulu
ı)- Mahalle ve köylere MUHTARLIK teşkilatı kuruldu
3)-Tanzimat Döneminde Meydana Gelen Değişiklikler:
3 Kasım 1839 da ilan edilen Tanzimat fermanıyla devlet teşkilatında yeni düzenlemelere
gidilmiştir 1876'ya kadar süren dönemde yeni meclis ve komisyonlar kurulmuştur
Bunlar; a)-Meclis-i Ali Tanzimat
b)-Şura-i Devlet c)-Divan-ı Ahkam-ı Adliye'dir
Ayrıca Tanzimat Döneminin bir başka yeniliği de SERASKERLİK makamının kurulmasıydı Kara
kuvvetleri komutanlığı olan bu makam
Sadrazam ve şeyhülislama eşit tutuldu
4)-Meşrutiyet Döneminde Meydana Gelen Değişiklikler:
1876'da Kanuni Esasi'nin ilan edilmesiyle Meşrûtiyet dönemi başlamıştır Yapılan seçimlerle iki
meclis oluşturulmuştur:
a)- Meclisi Mebusan:Hırıstiyan
Yahudi ve müslüman halkın seçtiği milletvekillerinden oluşuyordu
b)- Ayan Meclisi: Padişah tarafından tayin edilen 26 kişiden oluşuyordu