Dinler Tarihi: Ateizm

Ateizm kelimesi Yunanca da "Tanrı" anlamına gelen "Theos"tan türemiştir Bu kelimeden de "Tanrı inancına sahip olmak" ya da "Tanrı´ya inanmak" anlamına gelen theism anlayışı ortaya çıkmıştır Ateizm kelimesi de İngilizce "theism" kelimesinin başına "a" ön takısının eklenmiş hali olup Türkçe de "tanrı tanımazlık" anlamına gelmektedir

İnançsızlık denilince hemen akla ateizm gelmemelidir Mesela insanların çoğu inanç sahibi ve bir dine mensup olmasına rağmen diğer dinleri reddetmektedirler Diğerleri de aynı şekilde davranmakta sadece kendi anlayışlarını savunarak karşısındaki inanışları yanlışlamaya çalışmaktadırlar

Felsefe tarihinde dindar olmadığı halde Tanrı inancına sahip olan düşünürler de bulunmaktadır Buna karşın günümüzde çok sık rastlandığı gibi özellikle Batı dünyasında görünüşte dindar olduğu halde gerçekte Tanrı ya inanmayan pek çok kişi vardır Bu durum gerek teizmin ve gerekse ateizmin tanımlanmasında birtakım güçlüklerin bulunduğunu göstermektedir

Tanrı´nın varlığına inanan ve bu inancını da ifade eden kişiye mümin denmektedir Böyle bir Tanrı kavramına inanmayan kişiye ise ateist denmektedir Yani bir anlamda ateist ilâhi dinlerin ifade ettiği biçimde varlığının öncesi veya sonrası bulunmayan evreni yaratan ve yasalarını belirleyen irade ve kişilik sahibi olan her şeyi yapma bilme ve görme kudretinde bulunan insanlara hayatı bahşeden bir varlığa inanmayan kişidir

Diğer bir deyişle ateist hem düşünce seviyesinde hem de günlük yaşantısında söz konusu Tanrı nın varlığını reddeden bununla birlikte peygamberi ve ahiret inançlarını da kabul etmeyen kişidir

Ateizmin Çeşitleri

Tanrı inancını kabul etmeyen ateistler de dindarlar gibi kendi aralarında farklı gruplara ayrılmışlar ya da en azından aynı sonuca varsalar da ateizmi farklı yorumlamışlardır Dolayısıyla bir tek ateizm tanımından söz etmek de doğru olmayacaktır

Mutlak Ateizm

Bazı ateistlere göre "ateizm" Tanrı yı reddetmekten öte zihinde Tanrı fikrine sahip olmamak demektir Bu anlayışa göre İnsan doğuştan Tanrı kavramına sahip olmadığı için reddedecek bir şeyi de bulunmamaktadır Bu tür bir ateizm mutlak ateizm olarak tanımlanmış ve taraftarlarına da mutlak ateist denmiştir Bu anlayışı savunanların arasında Baron D Holbach (1723-1789) ve Charles Bradlaugh gibi düşünürler bulunmaktadır

Teorik Ateizm

Ateizmin birinci yaklaşımından biraz farklı olarak "Tanrı´nın varlığını reddetmek" şeklinde de tanımlanmıştır Aslında ateizm denilince akla bu tanım gelmektedir Felsefede önemli olan ve Tanrı inancına ağır eleştiriler yönelten ateizm biçimi de budur Yani düşünerek tartışarak zihni bir çabayla Tanrı nın varlığını reddetmek ve ilgili iddiaları çürütmeye çalışmaktır

Teorik ateizm de denen bu anlayış doğrultusunda dindarların iddiaları ve Tanrı´nın varlığı lehinde getirdikleri kanıtlar eleştiri konusu olmuş bu süreçte Tanrı´nın varlığını çürütmeye yönelik karşı tezler ileri sürülmüştür

Teorik ateizmde Tanrı´nın varlığı inkâr edilmekle kalınmamış bu kavramla ilgili olarak gündeme gelen mucize vahiy peygamberlik kutsal kitap ölümsüzlük ve ahiret hayatı gibi inançlar da eleştirilmiş ve reddedilmiştir Ayrıca bu tür bir ateizmde sadece teistik Tanrı kavramı hedef alınmamış bunun yanı sıra mistik mitolojik transandantal (aşkın) veya antropomorfik anlayışlarla panteizm ve deizm gibi bir şekilde Tanrı inancına yer veren diğer ekoller de reddedilmiştir

Pratik Ateizm

"Sanki Tanrı yokmuş gibi yaşamak" veya "Tanrı´yı günlük yaşama sokmamak" biçiminde tanımlanmıştır Bu tür bir ateizmde kişi daha ziyade günlük yaşamındaki tavır ve davranışlarıyla hayat tarzı ilke ve alışkanlıklarıyla Tanrı´sız bir dünya ve Tanrı´sız bir yaşam kurmayı istemektedir Bunun yanında Tanrı yla alakalı olarak en ufak bir şey düşünmemekte kendini dinden ibadetlerden ve bunlarla ilgili törenlerden de uzak tutmaya çalışmaktadır Pratik ateizm anlayışında Tanrı´nın teorik tartışmalarla reddedilmesi ikinci planda kalmaktadır

Felsefede ki temsilcileri arasında L A Feuerbach (1804-1872) F Nietzsche (1844-1900) S Freud (1856-1940) ve K Marx (1818-1883) gibi ünlü düşünürler de bulunmaktadır

İlgisizlerin Ateizmi

Bir kısım düşünürler Tanrı´nın varlığını veya yokluğunu tartışma konusu yapmadan bu konulara uzak durmayı tercih etmişlerdir Bu tür ateistlere göre insan sadece varolanla yetinmeli görünen alemin ötesine ilgi duymamalıdır Dolayısıyla dünyanın ötesindeki herhangi bir varlık hakkında olumlu ya da olumsuz bir yargıda bulunmaya ya da konuşmaya çalışmak anlamsız bir iş yapmak olacaktır

İdeolojik (Materyalist) Ateizm

Özünde felsefi bir problem olan ateizm bazen de ideolojik bir ilke olarak savunulmuş ve politik bir kabul haline gelmiştir Özellikle Karl Marx F Engels (1820-1895) ve V I Lenin in (1870-1924) görüşlerinden hareketle kurulan sosyalist yönetimlerde ateizm komünist partilerin propaganda aracı olarak kullanılmıştır Eski Sovyetler Birliği nde ve halâ bazı ülkelerde ateizm Marxist ve Leninist dünya görüşünün ayrılmaz bir parçası olarak görülmüş ve "ilmi ateizm" adıyla takdim edilmiştir


Alıntı