İmla Kuralları Nedir?-İmla Kuralları Hakkında

İmla Kuralları Nedir?-İmla Kuralları Hakkında

Seslerle İlgili Kurallar
Eklerle İlgili Kurallar
Kelimelerle İlgili Kurallar
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
İmlâ kelimelerin ve dil birliklerinin yazımı demektir Türk imlâsında sese (söyleyişe) bağlı bir imlâ düzeni benimsenmiş olmakla birlikte imlâ konusundaki tartışmalar henüz bitmiş değildir 1929’da Dil Encümeni tarafından hazırlanan İmlâ Lûgati’nden Türk Dil Kurumu tarafından 2000 yılında yayınlanan İmlâ Kılavuzu’na kadar yazımda epeyce değişiklikler yapılmıştır Bu macerayı İmlâ Kılavuzu’nun sunuş kısmından okuyabilirsiniz
Burada tartışmaya girmeden eğitimde birlik olmalı ilkesinden yola çıkarak Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan ve son baskısı 2000 yılında yapılan İmlâ Kılavuzu’nun kurallar bölümü; ana hatlarıyla öğretimde kolaylık sağlayacağı düşüncesiyle başlıklar halinde özetlenmiş ve kurallara uygun birkaç örnek ilâve edilmiştir:
Seslerle İlgili Kurallar

1 Bugünkü Türkiye Türkçesinde kökeni Türkçe olan kelimelerin sonunda tonlu b c d g ünsüzleri bulunmaz: ağaç ak büyük ip ot saç yurt Ancak anlam farkını belirtmek üzere ad od sac gibi birkaç kelimenin yazılışında buna uyulmaz: ad (isim) at (binek hayvanı);od (ateş) ot (bitki); sac(yassı demir) saç (kıl)
Dilimizdeki alıntılar da hac şad yad gibi birkaç örnek dışında kelime sonunda tonsuzlaşma kuralına uymuştur: kitap (<kitab) muhtaç (<muhtac) cilt (<cild) ahenk (<aheng) Bu gibi alıntılar ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında tonsuz (sert) ünsüzler tonlulaşır (yumuşar): sebep>sebebi kitap>kitaba cilt>cildi renk>rengi
2 Düz geniş ünlüyle (a e) biten fiiller şimdiki zaman çekimi dışında daralmaz
Bekle-yor > bekliyor anlama-yor > anlamıyor sakla-yor > saklıyor
Anla-y-an(doğru)anlıyan (yanlış) gözleyecek (doğru)gözlüyecek (yanlış)
3 Uzun ünlüler belli durumlar dışında yazıda gösterilmez: adalet (ada:let) işaret (işa:ret) kaide (ka:ide)
4 Düzeltme (^) işareti aşağıdaki durumlarda kullanılır:
a) Nispet î’sini göstermede kullanılır Böylece iyelik eki ve belirtme hâli ekiyle aitlik eki birbirine karıştırılmamış olur: Asker-î (askere ait askerle ilgili)Türk asker-i (iyelik eki) Komutan asker-i çağırıyor (Belirtme hâli eki) Millî (millete ait milletle ilgili)-milli (mili olan) dinî (dinle ilgili) resmî insanî ciddî mizahî idarî iktisadî meslekî fizikî
b) Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelime ve eklerde g kl ünsüzlerinin ince okunduğunu göstermek için bu ünsüzlerden sonra gelen a ve u sesleri üzerine düzeltme işareti konur: dergâh yadigâr ordugâh karargâh imkân dükkân kâğıt sükût evlât billûr üslûp ahlâk ilân
Batı kökenli kelimelerde de l ünsüzünün ince okunduğunu göstermek için kullanılır: plâk plâj plân reklâm
c) Yazılışları bir anlamları ve okunuşları ayrı olan kelimeleri ayırmada kullanılır:
adem (yokluk)âdem (insan)
adet (sayı)âdet (alışkanlık gelenek)
alem (bayrak)âlem (dünya evren)
ama (fakat) âmâ (kör)
aşık (ayak bileğindeki kemik) âşık (seventutkun)
dahi (bile)dâhi ( deha sahibiyaratıcı gücü olan)
hakim (hikmet sahibi)hâkim (yargıç)
hal (pazar yeriçözme) hâl (durum)
hala (babanın kız kardeşi) hâlâ (henüz)
kar (bir yağış şekli) kâr (kazanç)
mani (ruh hastalığı)mâni (şiir türü; engel)
nar (bir meyve) nâr (ateş)
şahıs (kişi)şâhıs (sırık)
şura (şu yer)şûra (danışma kurulu)
yad (yabancı) yâd (anma)
yar (uçurum)yâr (sevgili)
5 Alıntı kelimelerde s ünsüzünden sonra gelen b sesi ünsüz benzeşmesine uğrayarak p’ye dönüşür ve p ile yazılır: ispat kispet müspet nispettespih tespit
6 Dilimize Farsçadan geçen –darekindeki d sesi sert ünsüzlerden sonra ünsüz benzeşmesine uğrayarak t olur: minnettar silâhtar taraftar
Arapçadan geçen Hayrettin Seyfettin Necmettin gibi özel adlarda da d sesi t’ye dönmüştür
Eklerle İlgili Kurallar

1 Soru eki her zaman ayrı yazılır: Öğreniyor musunuz? Ölür müsün öldürür müsün? Kalem mi? İnsanlık öldü mü?
2 -ki aitlik eki ünlü uyumlarına uymaz ve daima bitişik yazılır: Yarınki akşamki yoldaki yazıdaki Turgut’unki
Birkaç örnekte ünlü uyumlarına uyar: bugünkü dünkü öbürkü
3 -ma /-me fiilden isim yapma eki ile biten kelimeler -a -e -ı -i ekleriyle genişletildiğinde araya ykoruyucu ünsüzü girer: kazanma-y-a okuma-y-a sevme-y-i
-mak / -mek ile bitenlere ise -a -e -ı -ieklerinden biri gelirse -k ünsüzü yumuşar: yazmak-a > yazmağa okumak-a > okumağa Ancak günümüzde y’li yazılışa doğru güçlü bir eğilim vardır
4 -ken (<iken) eki büyük ünlü uyumuna uymaz Getirildiği kelimenin ünlüleri kalın da olsa ekin ünlüsü ince kalır: okurken yazarken durgunken başlarken
5 İ-ek-fiili ayrı yazıldığında ünlü uyumlarına uymaz: okuyor idik çalışacak imişiz yorgun ise
Ancak imek fiili bugün daha çok ekleşmiş olarak kullanılmakta ve ünlü uyumlarına uymaktadır: bakıyordu süslenecekmiş neyse güzelmiş alırsa
6 Ki bağlacı her zaman ayrı yazılır: demek ki bilmem ki
Geçmiş zaman olur kihayali cihan değer
Olmaz ki!
Böyle de yatılmaz ki! (Orhan Veli)
7 Da de bağlacı ayrı yazılır Bu bağlacın ayrı yazılacağı çoğu kişi tarafından biliniyor ancak bulunma hâli ekiyle karıştırılıyor Bunları şöyle ayırt edebiliriz:
·Bağlaç olan da de’nin-ta / -te şekli yoktur
·Bir isim hâl eklerinden sadece birini alabilir Kelimede hâl eklerinden biri varsa bunu takip eden da de bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır: Bu soruyu da bildi Size de selâmı var
·Hâl eki çıkarılacak olursa belirgin bir şekilde cümlede kopukluk olur
Ya sözüyle kullanılan da mutlaka ayrı yazılır (yada)Araba yada otomobil ne bulursan tut

Kelimelerle İlgili Kurallar

Dilimizde yeni bir kavramı karşılamak için yararlandığımız yollardan biri kelime birleştirmesidir Kelime birleştirmesi yoluyla kurulan sözlere birleşik kelime adı verilir Bu terim için bileşik kelime denilmesi yanlıştır
İmlâmızla ilgili tereddütlerin çoğu kelimelerin ayrı mı bitişik mi yazılacağı bahsinden kaynaklanmaktadır Ayrı ve bitişik yazılan kelimeler için uzunca bir açıklama yapmak yerine pratik bir kaç kural vererek ana hatlarıyla bu bölümü özetleyeceğiz:
·Birleşme sırasında anlam kaymasına uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır: hanımeli kaynanadili dokuztaş (oyun) deveboynu (boru)
·Birleşme sırasında ses olayı görülen birleşik kelimeler bitişik yazılır: kayın ata > kaynata sütlü aş > sütlaç ne için > niçin emir etmek > emretmek sabır etmek > sabretmek kayıp olmak > kaybolmak
Reddetmek hissetmek reddolunmak affetmek zannetmek hiss > his his-etmek >hissetmek

1 Bitişik yazılan birleşik kelimeler
Birleşik kelimelerden bitişik yazılanlara bitişik kelime diyoruz Birleşik kelimelerden hangilerinin bitişik yazılacağı aşağıda özetlenmiştir:
a) Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır:alıverdi düşeyazdı bakakaldılar anlayabilirseniz yazabilirsiniz
b) Kelimelerden biri veya ikisi birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğrarsa bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır:
Aslanağzı keçisakalı keçiboynuzu karagöz (balık) balıkgözü (halka) sıçandişi (dikiş) kadınbudu (köfte) dilberdudağı(tatlı) acemborusu (bitki) kuşyemi (bitki) beştaş (oyun) camgüzeli (bitki) yalıçapkını (kuş) Samanyolu (yıldız kümesi) Demirkazık (yıldız) ayşekadın (fasulye) hafızali (üzüm) karafatma (böcek)
c) –an /-en -r / -ar / -er ve –maz / -mez ekleriyle kurulmuş sıfat-fiil gruplarından kalıplaşmış birleşik kelimeler gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır: ağaçkakan çöpçatan oyunbozan saçkıran gökdelen akımtoplar betonkarar çoksatar sanatsever tekerçalar (cd) uçaksavar kuşkonmaz varyemez töretanımaz değerbilmez
d) -dı (-di / -du / -dü -tı / -ti / -tu / -tü ) ekiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır: albastı ciğerdeldi gecekondu günindikolbastı imambayıldı mirasyedi zıpçıktı toprakbastı şıpsevdi
e) Her iki ögesi de –dı (-di / -du / -dü -tı / -ti / -tu/ -tü) veya –r / -ar / -er eklerini almış ve kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır: dedikodu kaptıkaçtı oldubitti biçerdöver uyurgezer okuryazar yanardöner yüzergezer
f) Hayvan bitki organ ve çeşitli nesne adlarıyla kurulan ve içinde renklerden birinin adı veya renk sözü geçmeyen renk adları bitişik yazılır: baklaçiçeği balköpüğü camgöbeği devetüyü fildişi vişneçürüğü
g) Renk adlarıyla kurulan ve bitki hayvan veya hastalık türlerinden birini gösteren birleşik kelimeler bitişik yazılır: akağaç akkavak akmantar karadut karaçalı alabalık karakuş bozayı beyazsinek sarıçiçek
ğ) Somut olarak yer bildirmeyen üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: akşamüstü ayaküstü bayramüstü ikindiüzeri olağanüstü sırtüstü suçüstü yüzüstü
Somut olarak yer bildirmeyen alt sözüyle kurulan birleşik kelimeler de bitişik yazılır: ayakaltı bilinçaltı gözaltı şuuraltı
h) İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları soyadları lâkaplar ve Türkçe yer adları bitişik yazılır:Alper Birol Gülseren; Atatürk Adıvar Tanpınar;Tepedelenli Ali Paşa; Çanakkale Pınarbaşı Beşiktaş Yenişehir Batıkent Çengelköy İncesu Acıgöl
ı) Şahıs adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle meydan köy vb yer ve kuruluş adlarındaki unvan grubu ; unvan kelimesi sonda ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır: Abidinpaşa Bayrampaşa Necatibey (Caddesi) Gaziosmanpaşa (Üniversitesi)
i) Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır: güneybatı güneydoğu kuzeydoğukuzeybatı
j)Senet çek vb ticarî belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır: yediyüzyirmibeşmilyonaltmışsekizbinsekizyüzon lira
k) Her iki ögesi de aslî anlamını koruduğu halde yaygın bir şekilde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de vardır:
·Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları: başkomutan başyazar başfiyat başrol başköşe başparmak başkent başçavuş başeser
·Başı kelimesiyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları: aşçıbaşı binbaşı onbaşı çarkçıbaşı ustabaşı yüzbaşı
·Oğlu oğulları kızı sözleriyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları: Caferoğlu Topaloğlu Osmanoğulları çapanoğlu dayıoğlu eloğlu hinoğluhin teyzekızı


·Ağa bey efendi hanım nine vb sözlerle kurulan birleşik kelimeler: ağababa ağabey beyefendi efendibaba hanımanne hanımefendi hacıağa
·Açıortay ağırbaşlı akarsu akaryakıt anamal anaokulu anapara anayasa atasözü aybaşı babaanne basmakalıp başörtü birdenbire bozkır bugün buzdolabı delikanlı erbaş gökyüzü ilkbahar ilkokul ilköğretim ipucu milletvekili tıpkıbasım topyekûn vazgeçmek yarıçap yarımada yeryüzü yüzyıl gibi kelime ve deyimler de gelenekleşmiş ve yaygınlaşmış olarak bitişik yazılır
·Biraz birazı birkaç birkaçı birtakım birçok birçoğu hiçbir hiçbiriherhangi kelimeleri de bitişik yazılır
l) Hane kelimesiyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: çayhane dershane eczahane hastahane postahane pastahane yemekhane Bu sözlerde geçen hane kelimesindeki h’nin yazılmaması yanlıştır
m) Perver perest zade ve name kelimeleriyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: vatanperver hayalperest Resulzade dayızadebeyanname Oğuzname Battalname
n) Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilen kuruluş adları bitişik yazılır: İçişleri Dışişleri Genelkurmay Yükseköğretim
o) Oto tele matik ögeleriyle kurulan alıntılar da bitişik yazılır: otobiyografi otomobil otogar otopark telekart telekız telefon bankamatik

2 Ayrı yazılan birleşik kelimeler

a) Deyimler ayrı yazılır: göze girmek etekleri zil çalmak ağzı kulaklarına varmak
b) İkilemeler ayrı yazılır: bata çıka yavaş yavaş güle oynaya çoluk çocuk ev bark konu komşu eş dost kitap mitap süklüm püklüm soy sop
c) Yardımcı fiillerle kurulan birleşik fillerde ses olayı olmuyorsa ayrı yazılır: arz etmek adam olmak dans etmek soracak olmak not etmek oyun etmek sağır olmak yok olmak yardım etmek yarış etmek
d) Birleşme sırasında kelimelerden hiçbiri anlam değişikliğine uğramıyorsa bu tür birleşik kelimeler ayrı yazılır:
·Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar: ada balığı ardıç kuşu tarla kuşu bal arısı Pekin ördeği
·Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar: çörek otu acı ot yayla çiçeği yumru kök kuş üzümü dağ armudu Japon gülü kuru fasulye kuru incir yaban gülü
·Nesne eşya ve alet adlarından biriyle kurulanlar: bakır taşı dikili taş Arap sabunu el kitabı alt geçit toplu iğne dolma kalem yemek masası yapma çiçek yatak örtüsü
·Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler: Arnavut kaldırımı çevre yolu deniz yolu kara yolu keçi yolu
·Durum olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulanlar: açık oturum ana dili dil birliği baş ağrısı çıkış yolu iş bölümü masa başı sofra başı ses uyumu yer çekimi
·Bilim ve bilgi sözleriyle kurulanlar:anlam bilimi gök bilimi dil bilgisi halk bilimi ses bilgisi
·Yuvar ve küre sözleriyle kurulanlar: ışık küre yarı küre ağır küre hava yuvarı göz yuvarı ısı yuvarı
·Yiyecek içecek adlarından biriyle kurulanlar: balık yağı Urfa kebabı dil peyniri tas kebabı İnegöl köftesi havuçlu kek çiğ köfte maden suyu vişne suyu işkembe çorbası koz helvası kesme şeker çiğ köfte dolma biber kuru yemiş süzme yoğurt
·Gök cisimleri: Çoban yıldızı kuyruklu yıldız gök kuşağı gök taşı
·Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulanlar: aç göz sulu göz bel kemiği takma bacak gaga burun kuru kafa karga burun
·Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitkihayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler: ağır top çetin ceviz eksik etek sağmal inek deli balta çöpsüz üzüm eski toprak
·Zamanla ilgili birleşik kelimeler:bağ bozumu gece yarısıgün ortası hafta başı hafta sonu ay sonu yıl sonu
e) –r / -ar / -er -maz / -mez ve –an / -en ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır:bakar kör çalar saat çıkar yol döner kapı döner kebap güler yüz yazar kasa çıkmaz sokak görünmez kaza tükenmez kalem uçan daire uçan top
f) Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır:bakır rengi kül rengi portakal rengi ten rengi gece mavisi limon sarısı boncuk mavisi duman rengiÇingene pembesi
g) Yer adlarında kullanılan Batı Doğu Güney Kuzey Kuzeybatı Kuzeydoğu Güneydoğu Güneybatı Aşağı Orta Yukarı Küçük Büyük Eski Yeni İç Yakın Uzak gibi kelimeler ayrı yazılır: Orta Asya Uzak Doğu Güneydoğu Anadolu İç Erenköy Küçük Çamlıca Büyük Menderes Aşağı Ayrancı Yeni Kızılelma

ğ) Yer adları :Yunus Emre Mahallesi Bahçelievler Mahallesi Sakarya ırmağıVan Gölü İstanbul Boğazı Erciyes dağı Ağrı Dağı İzmir Körfezi Nene Hatun Caddesi
h) Şahıs adlarından oluşmuş mahalle bulvar cadde sokak ilçe köy vb yer ve kuruluş adlarında sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır: Gazi Osmanpaşa Mahallesi Gazi Mustafa Kemal Bulvarı Sütçü İmam Üniversitesi Koca Mustafapaşa
ı) Şehirlere sonradan verilen unvanlar ayrı yazılır: Kahraman Maraş Gazi Antep Gazi Magosa Şanlı Urfa
i) Ev ocak yurt kelimeleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: aş evi bakım evi radyo evi ordu evi öğretmen evi yayın evi aile ocağı Türk Ocağı sağlık ocağı öğrenci yurdu yetiştirme yurdu
j) Ara dış öte sıra sözlerinin sona getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: milletler arası devletler arası uluslar arası yasa dışı din dışı fizik ötesi mor ötesi olağan dışı aklı sıra ardı sıra
k) Somut olarak yer belirten üst sözüyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: arka üstü böbrek üstü sırt üstü tepe üstü
l) Alt üst ana ön art arka yan karşı iç dış orta büyük küçük sağ sol peşin bir iki tek çok çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: alt yapı alt yazı ana bilim dalı ana fikir ana vatan ön lisans ön söz art niyet yan cümle iç kulak dış gezi orta öğrenim büyük anne büyük şehir peşin fikir çok hücreli
m) Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: bin dokuz yüzyirmi altı yetmiş sekizkırk bir
n) Kanunda bitişik yazılanlar dışında kuruluş adları ayrı yazılır: Türkiye Büyük Millet Meclisi Devlet Malzeme Ofisi Türk Dil Kurumu Yüksek Seçim Kurulu Emekli Sandığı Atatürk Orman Çiftliği
Türk devlet ve topluluklarındaki özel adlar ünlüler bakımından Türkiye Türkçesindeki söylenişine göre yazılır: Azerbaycan Bakû Semerkant İslâm Kerimov
Ünsüzlerin yazılışında özgünlük korunur: Saparmurad Niyazov

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler

Büyük harfler aşağıda sıralanan yerlerde kullanılır Burada yazılmayan yerlerde büyük harfler kullanılmaz
1 Cümle büyük harfle başlar: Hayatta en hakikî mürşit ilimdir
İki noktadan sonra gelen cümleler de büyük harfle başlar:
Orhon Kitabesi’nde Türk hakanı şöyle diyor: Türk Tanrısı Türk milleti yok olmasın diye atalarımı gönderdi ve beni gönderdi Ben hakan olunca gündüz oturmadım gece uyumadım
(Z Gökalp Türkçülüğün Esasları)
Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralanırsa bu örnekler büyük harfle başlamaz:
Bazı örneklerde-sız eki kalıplaşmıştır: densiz hırsız ıssız öksüz
Konya'da yetişen sebzeleri sayalım:marul ıspanakpırasa
Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz: 1986 yılında fakülteyi bitirdim
2 Mısralar büyük harfle başlar:
Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi;
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi (Kanunî Sultan Süleyman)

Savaş dediğin söz değil
Bayrak dediğin bez değil
Vatan için bir kez değil
Bin ölmüşlüğümüz vardır (N Y Gençosmanoğlu)

3 Belli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar:29 Mayıs 1453 Salı günü 29 Ekim 1923 1919 senesi Mayısının19’uncu günü29 Ekim 1923’te
4 Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar:Giriş Vezne Başkan
Levhadaki yazı birkaç kelimeden oluştuğu zaman ilk kelime büyük harfle başlar: Otobüs durağı Şehirler arası telefon Öğrenci işleri bürosu
Levhaların ilk kelimesi rakamla yazılmış bir sayı adı ise sonraki kelime küçük harfle başlar: 5 kat IV sınıf I blok
Uyarı:Kat 3 Bölüm 6 Sınıf 3 şeklindeki yazılışlar yanlıştır
5 Özel adlar büyük harfle başlar Özel adların neler olduğu örnekleriyle birlikte aşağıda sıralanmıştır:
·Kişi adları soyadları ve takma adlar: Mustafa Kemâl Atatürk Yunus Emre; Demirtaş (Ziya Gökalp) Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel)
·Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri unvanlar ve meslek adları: Sayın Hasan Eren Prof Dr Mehmet Kaplan Yzb Cengiz Topel
Tarihî kişilerin adlarından önce gelen unvanlar ve lâkaplar da büyük harfle başlar: Fatih Sultan Mehmet Yavuz Sultan Selim Genç Osman Deli Petro Avcı Mehmet Kanunî Sultan Süleyman
Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz:Fahriye abla Ayşe teyze Fatik nine Ali enişte
Resmî yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam mevki unvan bildiren kelimeler de büyük harfle başlar:
Sayın Bakan
Sayın Vali
·Hayvanlara verilen özel adlar: Tekir Minnoş Düldül Karabaş
·Milletboyoymak adları: Türk Alman Kırgız Türkmen Karakeçili
·Dil ve lehçe adları:Türkçe Rusça Kazakça Oğuzca Yakutça
·Devlet adları: Türkiye Cumhuriyeti Azerbaycan Cumhuriyeti
·Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını anlatan sözler: İslamiyet Müslüman Hristiyanlık KatolikBudist Hanefî
·Din ve mitoloji kavramlarını karşılayan özel adlar:Tanrı Allah Cebrail Zeus
·Gezegen ve yıldız adları: Merkür Dünya Neptün Dünya güneş ay kelimeleri coğrafya ve gök bilimiyle ilgili yayınlarda terim olarak kullanıldığı zaman büyük harfle başlar
·Yer adları: Asya Avrupa Taşkent İstanbul Boğazı Konya Ovası Zafer Meydanı Türk Ocağı Sokağı Gazi Caddesi Atatürk Bulvarı
Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz nehir göl dağ boğaz vb tür bildiren isimler küçük harfle başlar: Marmara denizi Tuna nehri Erciyes dağı Ancak ikinci isim özel isme dâhil ise ve ikisi birden kastedilen kavramı karşılıyorsa ikinci isim de büyük harfle başlar: Van Gölü Konya Ovası Ağrı Dağı Tuz Gölü Çanakkale Boğazı
·Saray köşk han kale köprü anıt vb yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar:Topkapı Sarayı Horozlu Han Çankaya Köşkü Mostar Köprüsü Bilge Kağan Anıtı
·Kurum kuruluş ve kurul adları: Selçuk Üniversitesi Türk Dil Kurumu Millî Kütüphane Emek İnşaat Çankaya Lisesi Yeşilay Derneği Danışma Kurulu Türk Ocağı
Kurum merkez bakanlık üniversite fakülte bölüm vb kuruluş bildiren kelimeler belli bir kurum kastedildiği zaman büyük harfle başlar: Bu yıl Meclis fazla mesai yapacak Son günlerde Üniversitemizdeki canlılık iyice hissedilmeye başlandı
·Kitap dergi gazete tablo heykel ve hukukla ilgili kanun tüzük yönetmelik yönerge genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Nutuk Safahat Suç ve Ceza Turfanda mı Turfa mı? Leylâ ile Mecnun; Türk Yurdu Türkiye Halı Dokuyan Kızlar (tablo) Düşünen Adam (heykel) Borçlar Hukuku (kanun)
Özel ada dahil olmayan gazete dergi tablo vb sözler büyük harfle başlamaz: Milliyet gazetesi Türk Dili dergisi Türk Yurdu dergisi
·Millî ve dinî bayramların adları: Ramazan Bayramı Cumhuriyet Bayramı Nevruz Bayramı Bayram niteliği kazanmış günlerin adları da büyük harfle başlar: Anneler Günü Öğretmenler Günü Tıp Bayramı
·Tarihî olay çağ ve dönem adları: Kurtuluş Savaşı İlk Çağ Millî Edebiyat Dönemi
·Özel adlardan türetilen kelimeler: Türklük Türkçülük Türkçe Konyalı Türkoloji Avrupalı Asyalı
Yer ve millet adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde özel adlar: Antep fıstığı İngiliz anahtarı Van kedisi Hindistan cevizi Japon gülü Maraş dondurması Brüksel lâhanası