 |
Anlatım Türleri Nelerdir? |
 |
08-25-2012
|
#1 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Anlatım Türleri Nelerdir?Anlatım Türleri Nelerdir? -Anlatım Türleri Özellikleri BETİMLEYİCİ ANLATIM ÖZELLİKLERİ: 1  Betimlemeler açıklayıcı ve sanatsal betimleme olmak üzere ikiye ayrılır2 kişinin iç dünyasını anlatan betimlemelere tahlil(ruhsal portre) denir3 Kişinin dış görünüşünü anlatan betimlemelere simgesel betimleme denir4 Roman hikâye tiyatro gezi yazısı Şiir gibi türlerde kullanılır5 Kelimenin yan ve mecaz anlamlarına yer verilebilirSanatsal Betimleme: 1 İzlenim kazandırmak amacıyla yazılır2 Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulur3 Ayrıntılar sübjektif olarak verilir4 Amaç sanat yapmaktırÖrnek metinler:s 91-92”İnce Memed” ve “Çarşı” Yani gelecekten söz eden anlatım gerçeğe daha yakındır (Bakınız dil ve anlatım kitabı sayfa 183 “Ütopya” ve “İklim Değişikliği” başlıklı metinler ) SÖYLEŞMEYE BAĞLI ANLATIMLA OLUŞTURULMUŞ METİNLERİN ÖZELLİKLERİ 1 Jest ve mimikler anlatımın gücünü arttırır2 Sohbet mülakat ve diyalog monolog metinleri söyleşmeye bağlıdır3 Karşılıklı konuşmalar bağlama ve konuşulan kişiye göre değişebilir4 Görme ve işitmeyle kurulan iletişim önemlidir5 Vurgu ve tonlama önemlidir6 Hikâye Roman Tiyatro Mülakat Röportaj Monolog söyleşmeye bağlı anlatımın kullanıldığı metin türleridir7 Roman hikâye ve tiyatrolardaki karşılıklı konuşmalara diyalog iç konuşmalara ise monolog denir8 Tekrarlar söyleşmeye bağlı anlatımlarda ifadeyi kuvvetlendirir9 Söyleşmeye bağlı metinlerde anlatımın süresi sınırlandırılmalıdır MİZAHİ ANLATIM Özellikleri: 1 Okuyucuda uyandırılmak istenen etkiye göre düzenlenir2 Ses taklit hareket ve konuşma önemlidir3 Mizahi unsurlarda gerçekten sapma vardır4 Mizahi unsurları oluşturmada karşılaştırmalar durumlar hareketler kelime ve kelime gruplarından yararlanılabilir5 Amaç okuyucuyu düşündürmek ve eğlendirmektir6 Roman hikâye tiyatro şiir deneme gibi türlerde kullanılır7 Mizahi anlatımlarda dil bir olayı anlatmak için kullanılır(sanatsal edebi işlevlerde kull)Açıklayıcı Betimleme: 1 Bilgi vermek amacıyla yazılır2 Genel ayrıntılar üzerinde durulur3 Ayrıntılar objektif (olduğu gibi)olarak verilir4 Amaç sanat yapmak için değil bir konu hakkında bilgi vermektir5 Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulmaz6 Betimlenecek varlığa kişisel duygu ve düşünceler katılmazÖrnek metinler: s 92”Akdeniz Bölgesi”ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM ÖZELLİKLERİ: 1 Olay kişi mekân ve zaman ortak öğeleridir2 Olaylar birinci şahsın ağzından anlatılabilir(Anlatıcı olay kahramanlarından biridir)3 Sanat metinleri öyküleyici anlatımla yazılır4 Olaylar ilahi bakış açısıyla anlatılabilir5 Olaylar 3şahsın ağzından anlatılabilir(Olan biten bir kamera sessizliğiyle izlenip anlatılır6 Kişi mekân ve zaman olay ve olay örgüsünü oluşturmak için kullanılan ögelerdir7 Öyküleyici anlatım hikâye roman anı söyleşi görüşme(mülakat) gibi metin türlerinde kullanılır8 Öyküleyici anlatımda bir olayın olması şarttır9 Yaşanmış olaylarda olay zincir kurgulanmış olaylarda olay zinciri vardır10 3Şahıs anlatımda anlatıcı her şeyi bilir11 Öyküleyici anlatım sanat metinlerinde ve öğretici metinlerde kullanılır12 Sanat metinlerinde anlatıcı kurmaca kişi öyküleyici metinlerde ise gerçek bir kişidir13 Kelimeler daha çok mecaz ve yan anlamda kullanılırÖrnek metinler için bakınız Dil ve anlatım kitabında sayfa 73 (Kefil) 75 (Kıbrıs’ın Fethi)76(Cemile)77(On İkiye Bir Var)78(Biz İnsanlar)81(Ayı ve İki Ahbap)82(İstanbul’un Fethi)83 (Başını Vermeyen Şehit)adlı metinlerCOŞKU VE HEYECANA BAĞLI (LİRİK) ANLATIM Özellikleri: 1 Lirik anlatımda dil “heyecana bağlı işlev”de kullanılır2 Coşku ve heyecana bağlı anlatım daha çok şiir roman hikâye tiyatro türlerinde kullanılır3 Öyküleyici anlatımda bir olay ve durumun anlatılması; betimleyici anlatımda kişi durum ve varlıkların betimlenmesi; lirik anlatımda ise duyguların ifade edilmesi esastır4 Coşku ve heyecana bağlı anlatımlarda kelimeler daha çok mecaz ve yan anlamda kullanılır5 Öyküleyici anlatımlarda olay ve durumlar anlatılırken duygusal düşünceler katılmaz Coşku ve heyecana bağlı anlatımda duygular ve içinde bulunulan ruh hali yansıtılırDESTANSI(EPİK)ANLATIM Özellikleri: 1 Olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır2 Destan türünün yiğitçe havası vardır3 Yapıp etmeler yani fiiller ön plandadır4 Tarihi konular ve kahramanlıklar işlenir5 Etkileyici bir özellik taşır6 Sürekli hareket vardır7 Kelimeler mecaz ve yan anlamlarda kullanılabilirler8 Şiir destan roman hikâye tiyatro destansı anlatımın kullanıldığı türlerdir9 Anlatımda abartıya yer verilebilir10 Sanatlı bir dil kullanılırÖrnek metin: s 124 Çanakkale Şehitlerine s 125SivastopolOsmancık Kanije Kalesi’nin Fethi Genç OsmanEMREDİCİ ANLATIM Özellikleri: 1 Dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılır2 Emir telkin öneri anlamı taşıyan ifadeler yer verilir3 Öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır4 Cümlelerde fiiller hakimdir5 Uyulması beklenen bir üslubu vardır(Zorlama anlamı vardır)6 Sosyal hayatın düzenlenmesinde emredici anlatım kullanılır7 Trafik kuralları bazı eşyaların kullanma kılavuzları ilaçların kullanma kılavuzları emredici anlatıma örnek verilebilirÖĞRETİCİ ANLATIM 1 Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır2 Söz sanatlarına kelimelerin mecaz anlamı yer verilmez3 Verilen bilgiler örneklerle ve tanımlarla pekiştirilir4 Daha çok nesnel cümleler kullanılır5 Açıklama aydınlatma bilgi verme amaçlarıyla yazılır6 Öğretici metnin anlaşılması ve yorumlanması için okuyucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek birikime sahip olması gerekir7 İfade hiçbir engele uğramadan akıp gider8 Gereksiz söz tekrarı yapılmaz9 Ses akışını bozan söylenmesi güç sesler ve kelimeler yoktur10 Dil ve ifade sade gösterişsiz ve pürüzsüzdür11 Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir12 Bu anlatım türü daha çok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır13 Tarihi metinler Felsefi metinler Bilimsel metinler gibi bölümleri vardırÖrnek metinler için bakınız Dil ve anlatım kitabı sayfa 147–148 “Meridyenler” ”Klasizm” Maddenin Üç Hali” TARTIŞMACI ANLATIM Özellikleri: 1 Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır2 Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir3 Dil ve ifade sade gösterişsiz ve pürüzsüzdür4 Gereksiz ifadelere yer verilmez5 Karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kullanılmaz6 Ses akışını bozan söylenmesi güç sesler ve kelimeler yoktur7 Savunulan ve karşı çıkılan görüşlere yer verilir8 İki farklı bakış açısının olduğu konular bu türde işlenmeye daha elverişlidir9 Fıkra deneme makale röportaj gibi türlerde kullanılır10 Yeteneğe bilgi ve deneyime göre yöntem belirlenir11 Eleştirici bir bakış açısıyla yazılırlar Anlatım tarzı sohbete varabilir 12 İhtimal bildirmeyen kesin kanıtlanmış bilgiler kullanılırÖrnek metinler için bakınız Dil ve anlatım kitabında sayfa 160–161–162’deki metinler KANITLAYICI ANLATIM Özellikleri: 1 İnandırma aydınlatma kendi görüşünü kabul ettirme amaç edinilir2 Kavramları tanımlama ve açıklama önemlidir3 Okuyucu ve dinleyiciyi ikna etmek düşündürmek ve üzerinde durulan konudan uzaklaşmamak için bazı kelime kelime grupları ve cümleler tekrar edilir4 Konuşmacı ve yazar üzerinde durduğu konuyu aydınlatmak ve düşüncelerini kabul ettirmek için örneklere başvurur5 Konuşmacı ve yazar konuyu aydınlatmak maksadıyla farklı kişilerin düşüncelerine müracaat eder6 Kelimeler ve kelime grupları gerçek anlamında kullanılır7 Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır8 ”Tanımlama açıklayıcı betimleme sınıflandırma örneklendirme karşılaştırma tanık gösterme sayısal verilerden yararlanma “ gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır9 Kanıtlayıcı anlatımda hitap edilen toplumun kültür düzeyi ve beklentileri önemlidirÖrnek metinler için bakınız Dil ve anlatım kitabında sayfa 165–166–167–169 ‘daki metinler ÖĞRETİCİ METİNLER AÇIKLAYICI METİNLER TARTIŞMACI METİNLER KANITLAYICI METİNLER’İN BENZER VE FARKLI YÖNLERİAnlatım türleri Ortak özellikleri Farklı özellikleri Öğretici metinler —Dil göndergesel işlevde kullanılır —Kelimeler gerçek anlamda kullanılır —Amaç bilgi vermektir—Tanımlama açıklama ve örneklendirmeden yararlanılır—Kesin açık ve anlaşılır ifadelere yer verilir—Sade gösterişsiz bir dil kullanılır Öğretici metinlerde okuyucunun gerekli bilgi birikimine sahip olması gerekirAçıklayıcı metinler Tartışmacı metinler Tartışmacı anlatımda iki farklı bakış açısının olduğu konular işlenir Kanıtlayıcı metinler Kanıtlayıcı anlatımda kendi görüşünü kabul ettirme amaçlanır DÜŞSEL (FANTASTİK) ANLATIM Düşsel Anlatımın Özellikleri: 1 DAda konu; olağanüstü ve fantastik özelliklere sahip hayal ürünüdür2 Zaman belirli ya da belirsizdir; olağanüstü özelliklere sahip olabilir3 Mekân olağanüstü düşsel öğelerden oluşmuş olabilir Mekân günlük yaşamda karşılaşamayacağımız niteliktedir4 Kişiler çoğu zaman gerçekten uzak kişilerdir Olağanüstü nitelikte olabilirler5 Düşsel anlatımda hayal varsayım abartma kişileştirme gibi unsurlar çok kullanılır6 Daha çok di’ li veya miş’li geçmiş zaman kipi kullanılırÖrnekler: Harry Potter Yüzüklerin Efendisi Gora ETYıldız SavaşlarıDüşsel Anlatımla; Düşsel Olmayan Metinlerin Benzer Ve Farklı Yönleri: Benzerlikleri: Her iki anlatımda da yapıyı meydana getiren ögeler (kişi zamanmekanve olay örgüsü)aynıdırFarklılıkları: 1 Düşsel anlatımda: DAda konu; olağanüstü ve fantastik özelliklere sahiphayal ürünüdürDüşsel Olmayan Anlatımda: Konu yaşanmış ya da yaşanabilir olmalıdır Günlük yaşama ait unsurlar konu olabilir2 Düşsel anlatımda: Tema hayali unsurlardan oluşurDüşsel Olmayan Anlatımda: Tema konuyla ilgili olarak günlük yaşama ait yaşanabilir özelliktedir3 Düşsel anlatımda: Zaman belirli ya da belirsizdir Bazen zaman ötesi nitelikler taşırDüşsel Olmayan Anlatımda: Zaman belirli ya da belirsizdir İçinde bulunduğumuz zamanın özelliklerine sahiptir4 Düşsel anlatımda: Mekân olağanüstü düşsel ögelerden oluşmuş olabilir Mekân günlük yaşamda karşılaşamayacağımız niteliktedirDüşsel Olmayan Anlatımda: Mekân olağanüstü düşsel ögelerden uzak sıradan günlük yaşamda karşılaşacağımız mekânlardır5 Düşsel anlatımda: Kişiler çoğu zaman gerçekten uzak kişilerdir Olağanüstü nitelikte olabilirlerDüşsel Olmayan Anlatımda: Kişiler gerçekte olabilecek sıradan günlük yaşamda karşılaşabileceğimiz kişilerdirÖrnek metinler için bakınız Dil ve anlatım kitabında sayfa 176(“Bitmeyecek Öykü” ”Ağrı Dağı”) 177 (Dünyalar Savaşı) adlı metinlerGELECEKTEN SÖZ EDEN ANLATIM Gelecekten söz eden anlatımın kullanıldığı metin türleri: roman hikâye tiyatro şiir denemeGelecekten söz eden metinlerin ortak özellikleri: 1 Gelecekten söz eden metinler varsayım ile oluşmuştur2 Gelecekten söz eder3 Verilerden yola çıkılarak geleceğe ait tahmin yapılabilir4 Olandan çok olması istenilen anlatılır5 Gerçekleşmesi mümkün olmayan tasarı ve düşünceler(ÜTOPYA) anlatılır6 Genellikle gelecek zaman ifadesi kullanılır“Gelecekten söz eden anlatım” ile “Düşsel anlatım” arasındaki benzerlik ve farklılıklar: Gelecekten söz eden anlatımda ve düşsel anlatımda kişinin kendi hayal dünyasındakiler dile getirilir ve buna göre bir anlatım yolu seçilir Düşsel anlatımda gerçeklikle ilgisi olmayan tamamen çağrışımlara dayalı olaylar kişiler zamanlar anlatılır ve bu yapı unsuruyla konu ve tema oluşturulurGelecekten söz eden anlatımda ise gerçeklerden yola çıkılarak tahmine dayalı bir anlatım yolu benimsenir
|
|
 |
Üye olmanıza kesinlikle gerek yok !
Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.
Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.
IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.
Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.
Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.
IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.
«
Önceki Konu
|
Sonraki Konu
»
|
|
ForumSinsi.com hakkında yapılacak tüm şikayetlerde ilgili adresimizle iletişime geçilmesi halinde kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde en geç 1 (Bir) Hafta içerisinde gereken işlemler yapılacaktır. İletişime geçmek için buraya tıklayınız.