Trabzon'dan Gelen Öneri >

Rahmetli Kerim Paşa'nın Fuat
Paşa'ya yazdığı ilk telyazısında, İstanbul'dan yüksek kişilerin ulusal eylemi
yönetenlerle belli bir yerde buluşmalarından söz edildiğini görmüştük Buna
benzer, ama tersine olarak, yani Anadolu'dan İstanbul'a gitmek yolunda bir öneri
de bundan daha önce Trabzon'dan çıkmıştı Bunu, izin verirseniz biraz
açıklayayım: Trabzon Valisi Galip Bey, 18,19 Eylül günlerinde Ardase'de görev
gezisinde bulunuyordu Kâzım Karabekir Paşa'nın Ardase'ye gidip Vali ile
görüşmesi söz konusu idi Bu iş üzerinde 19 Eylülde telgraf başında Kâzım
Karabekir Paşa ile görüştük Görüşmeye yol açan, 18 Eylül günü Trabzon'dan
aldığım bir telyazısı idi Kendisine, olduğu gibi verdiğim bu telyazısında:
Ulusun yararına olmayan 6 maddeyi kabul etmiyoruz (Bu 6 madde İstanbul ile
ilişkiyi kesme buyruğudur) Dileklerimizin Padişaha ulaştırılması işi ise,
gönderilecek bir kurul ile sağlanabilir kanısındayız denilmekte idi
(belge:114) Kâzım Karabekir Paşa, makine başında Trabzon Valisi ile görüşmüş,
özetini bildirdi Vali, soru biçiminde birtakım düşünceler ileri sürmüş,
Karabekir Paşa uygun karşılıklar vermiş Vali en sonunda: İstanbul'a bir kurul
gönderilerek işin Padişahın bilgisine sunulmasını ve bu kurulla kendisinin
gitmesini önermiş ise de, biz türlü araçlarla durumu bildirmeye giriştiğimiz
için, bu düşüncesinden vazgeçmiştir Böyle bir kurulun gitmesi ve buna, Sarayın
durumunu bilen Gümüşhane delegesi Zeki Bey'in de katılması önerilmektedir
denilmekte idi (belge:115)
Tuhaftır ki, iki gün sonra,
yani 21 Eylül 1919'da , Torul'dan Yarbay Halit Bey'in gönderdiği bir şifrede de
bu kurul işinden söz ediliyordu Kuruntulara çokça kapılan Padişahı,
yabancıların ve Ferit Paşa'nın kucağına atmamak için, İstanbul'a kimliği ve
görevi gizli tutulacak bir kurul gönderilmesinin uygun olacağı ve bu kurula
delegelerden Servet ve Zeki Beyler alınırsa kıvançla kabul edecekleri, Zeki
Bey'in ağızıyla bildiriliyordu (belge:116) Halit Bey'e, 22 Eylülde verdiğim
karşılıkta, Zeki ve Servet Beylerden oluşan bir kurulun İstanbul'a
gönderilmesinin uygun olmadığını bildirdim 24/25 Eylül günü Halit Bey'den
aldığım bir telde, Trabzon'daki karşıtçıların başı olan Trabzon Valisi Galip
Bey'i, Kolordu ile Erzurum Valisinin çağrısını kabul edip Erzurum'a
gitmediğinden, ister istemez, *****lı kuvvetle göz altında bu gece (24/25 Eylül)
Erzurum'a gönderdim deniliyordu (belge:117)
Baylar, garip rastlantı değil
midir ki, rahmetli Kerim Paşa'nın ilk aracılık telyazısı, Trabzon Valisinin
tutuklandığı gecenin ertesi gün, Trabzon'da Vali ile Zeki ve Servet beylerin ve
bunların aldatmaları üzerine bazı kişilerin İstanbul ile ilişki kesmeyi bozma
yolundaki girişimlerinin ve İstanbul'a kimliği gizli bir kurul olarak gitmekle
ilgili planlarının başarısızlığa uğratılmasının gerçekleştiği bir günde, yani 25
Eylül günü çekiliyor ve bizi ancak 27/28 Eylül gecesi aramayı gerekli
görüyorlar Yapılan yazışmalardan anlaşıldığına göre, Erzurum'a giden Vali Galip
Bey, yeniden Kâzım Karabekir Paşa'ya, İstanbul'a bir kurul aracılığı ile
başvurmaktan söz etmiştir; bunu Paşa'nın 27 Eylül günlü bir izin isteme telinden
anlıyoruz Buna 28 Eylülde karşılık olarak çekilen telde: Kerim Paşa ile
yapılan görüşme özeti okunduktan sonra söz konusu başvurmanın gerekli görülüp
görülmeyeceğinin bildirilmesini rica ederiz Gerekli görülürse, Trabzon
Valisinin ulusal eylemimize karşı gelmekte Dahiliye Nazırı Ã?dil Bey'den hiçbir
ayrılığı olmadığından kendisinin yüce ulusal eylemimize hiçbir yolla karışmasına
izin verilmemesi yanıtı veriliyor (belge :118) Kâzım Karabekir Paşa'nın 30
Eylülde verdiği yanıtta ise: Trabzon Valisinin bu gibi işlere karıştırılmaması
yolundaki düşüncemizin doğruluğu kabul olunduktan sonra Trabzon'un durumunda
çoktan beklenen düzelme oldu deniliyordu (belge:119)
Baylar, bu son söylediklerimle
bir gerçek üzerinde daha sizleri aydınlatmak isterim Trabzon Valisi Galip Bey
ile Zeki Bey'in, Saray ve Ferit Paşa ile ilişkileri vardır Bir kurul olarak
İstanbul'a gitmek istemelerinin, ulusal amaca hizmet için olmayıp, İstanbul'da
gerekenleri aydınlatmak ve bazı önlemler önermek ve yeni buyruklar almak gibi
ereklere dayandığından bence kuşkulanmaya gerek yoktu Nitekim, Zeki Bey daha
sonra İstanbul'a gittiğinde, arkadan yeterince para ve cephane yollamaya söz
verilerek ve özel yönerge ile, Trabzon ve Gümüşhane dolaylarında örgütler kurmak
üzere gönderilmiştir Adı geçeni, İnebolu'da tutuklatarak Ankara'ya
getirtmiştim Bana, bu söylediklerimin hepsini itiraf etti Yalnız, sözde
İstanbul'u aldattığını, alacağı para ve *****ları bize teslim etmek niyetinde
bulunduğunu söyledi Buna, o gün ve dahası bugün bile inanacak bönler
bulunabilir mi? Bununla birlikte, ben bu kişiyi, Erzurum Kongresi ile ilişkisine
saygı gösterip, yalnız gerekli uyarma ve öğütlemelerle yetinerek salıvermiştim