Dithyrambos

Dithyrambos






Dithyrambos, tanrı Dionysos'a verilen bir addır "Bakkha'lar" tragedyasının bir korosunda baştanrı Zeus'un ağzından şu sözler söylenir:
Gel, Dithyrambos, baldırıma gir, bir erkeğin rahminde büyü İstiyorum ki, ey Bakkhos, Thebai seni iki kere doğmuş tanrı diye ansın ve kutlasın
Kaynağının ne olduğu bilinmeyen bu sözcüğün, yukardaki Euripides dizelerine dayanarak ve başındaki di-ekine bakarak iki kez doğmuş anlamına geldiği sanılmış ve bilgin-lerce ileri sürülmüştür

Ama hiçbir çaba sözcüğün doğru dürüst bir açıklanmasını sağlayamamış, Dithyrambos Yunancada Anadolu kökenli sayılan birçok sözcük gibi karanlık kalmıştır Ne var ki dithyrambos'un hem kullanılışından, hem "iambos" ve "thriambos" gibi müzik terimleriyle ilişkisinden, Dionysos dinine özgü bir terim olduğu anlaşılmaktadır İambos, Yunan şiirinde ve özellikle tragedyada konuşma bölümleri için kullanılan bir ölçüdür, Yunan şiirine ilkin hiciv türüyle girmiş, sonra da en yaygın bir vezin olmuştur Thri-ambos'a gelince, bu da Bakkhos alaylarında tanrı şerefine söylenen bir ezginin, bir övgünün adıdır Dithyrambos gibi bu sözcüklerin de Dionysos diniyle birlikte Anadolu'dan, özellikle Lydia-Phrygia'dan geldiği şüphe götürmez (Dionysos) Bakkhos tanrının bir ses ve çalgı cümbüşü içinde kendisini kutlamak için kullanılan ünlem ve çağrıları kendi adları olarak benimsediği görülür Dithyrambos'un kökenindeki anlam ne olursa olsun, tanrı D i -onysos'u övmeye, kutlamaya yarayan bir sözcük olduğu anlaşılır

Terim şu bakımdan önemli ki, dithyrambos bir yazın türü ve özellikle tragedyaya doğrudan doğruya kaynak olmuş bir tür olarak gösterilir İ l k tiyatro denemeleri dithyrambos şairlerinden doğmuştur denir Elimizde dithy-rambos türünden birkaç örnek vardır, en ilginci Dor şairi Pindaros'tan bilinen birkaç dizedir; bunların en dikkati çeken yönü de şu ki, tanrı Dionysos için Olympos'ta Zeus'un bir şenlik hazırladığı anlatılır, büyük Ana Tanrıçanın yanı başında davul ve dümbeleklerin çalındığı, bu arada vahşi hayvanlarıyla birlikte tanrıça Artemis'in de gelip raksa katıldığı, çam ağaçlarının altında meşaleler yanarak cümbüş yapıldığı belirtilir Bu dithyram-bos'tan da Dionysos dininin Anadolu'lu ana lııırıçıLırın ikisiyle de ilişkide olduğu ortaya
çıkmaktadır Dithyrambos türüne gelince, çalgı, oyun ve sözü bir arada birleştirdiği, bu terimle üçünün de dile geldiği bellidir

DİTHYRAMBOS







Dithyrambos,Yunanistan”da İÖ 7yüzyılda Şarap Tanrısı Dionysos onuruna yapılan şenliklerde ,”şarap şimşeğiyle çarpılmış “ birinin yönetiminde çalınıp söylenen doğaçlama şarkıApollon”un onuruna söylenen daha ağırbaşlı Paian”ın karşıtıydıİÖ 600 dolaylarında edebi bir tarz olarak belirmeye başladışair Arion”un bu tarihte bu tür şarkılar yazdığı,bunları adlandırarak Korinthos”taki Dionysos Şenlikleri yarışmalarında resmen sunduğu kabul edilirŞenliklerde 50 yetişkin erkek ve oğlan çocuğundan oluşan korolar kamış flütlerin eşliğinde Dionysos sunağı çevresinde dans ederek şarkı söyler,öndeyişi okuyan kişi de onları yönetirdi
İÖ 6yüzyıl sonlarında dithyrambos bir edebi tür olarak yerleşmiştiBu türde yapıt verenlerin en ünlüsü Pindaros”un öğretmenlerinden olduğu söylenen Hermioneli Lasustu(dy548)Dithyrambos”un altın çağı genel olarak Yunan korolu lirik şiirinin doruğa ulaştığı döneme rastlar,Simonides,Pindaros ve Bakkhylides bu türde yapıtlar vermiştirSimonides ile Pindaros”unkiler hakkında bilinenler azsa da Bakkhylides”in iki dityrambos”unun tamamı,birkaçının da uzunca parçaları günümüze ulaşmıştırBakkhylides”is 18inci Od”u koro ile solocu arasında bir diyalog içermesi bakımından olağandışı bir örnektirAnlatının dramatik etkisini artırmak yolundaki bu girişim ,zamanla klasik dithyrambos”un yerini niçin daha canlı tragedya yöntemlerine bıraktığını açıklayabilir
Dithyrambos şairleri,İÖ 450”den başlayarak,gitgide daha şaşırtıcı dil ve müzik oyunlarına başvurdularSonunda türün adı eskiçağ eleştirmenlerinin gözünde “şişirilmiş” “abartılmış” anlamına gelmeye başladı
Modern şiirde gerçek dithyrambos “lara ender rastlanır


Kaynak;AnaBritannica cilt 10 frmsinsinetiçin derlenmiştir