Baruthane

Osmanlı ordusunun ve donanmasının ihtiyacı olan barutun üretildiği yerlere verilen ad


İlk baruthane Sultan İkinci Bayezid Han devrinde İstanbul'da Atmeydanı'nda kuruldu On yedinci yüzyılda İstanbul'un Ayasofya, Kağıthane, Şehremini ve Unkapanı gibi birçok semtinde baruthaneler ve barut mahzenleri açıldı İstanbul'un dışında Selanik, Gelibolu, İzmir, Konya, Trablusşam, Van, Belgrat ve Bağdat'ta da baruthaneler tesis edildi Ayrıca Güneydoğu Anadolu'da Sivas ve Malatya yörelerinde güherçile kalhanelerinde basit usullerle barut üretildi


Yeniçeriler, ateşli *****lar kullanmaya başlamadan önce barut yalnızca Cebeci Ocağının ihtiyacı için kullanılıyordu Cebeci Ocağından Serbaruti (Barutçubaşı) baruthane nazırlığı yapıyordu Yeniçerilere tüfek verilmesinden sonra Yeniçeri Ocağında da Barutçubaşı idaresinde bir barutçu birliği kuruldu On sekizinci yüzyıla kadar tüfekotu veya fitilotu denen ve basit usullerle üretilen barutun iyileştirilmesi ve baruthanelerin modernleştirilmesi için Hollanda ve İngiltere'den uzmanlar getirtildi Yapılan incelemeler ve hazırlıklar neticesinde İstanbul'daki bütün eski tesisler kapatılarak 18 yüzyılın ortasında Bakırköy'de Baruthane-i Amire kuruldu Gelibolu ve Selanik baruthaneleri de buraya bağlandı Barut yapımı ve perdahı içinCebeci Ocağında Özel bir uzmanlık sahası geliştirildi Buradan yetişen barutçuların sayısı 300 civarındaydı Kurumun idaresi Baruthane-i Amire emini denilen yüksek rütbeli bir kimse tarafından yürütülüyordu Hesap işleri de Muhasebe-i evvele (Baş Muhasebe) bağlı, Baruthane-i Amire hazinesince yürütülüyordu


Askeri sahada köklü yenilikler yapmayı tasarlayan Sultan Üçüncü Selim Han baruthanelerin ıslahını ikinci defa ele aldı Onun zamanında baruthaneler tek idare altında birleştirilerek Baruthaneler Nazırlığı kuruldu Avrupa'dan gelen uzmanlar aracılığıyla Bakırköy Baruthanesi bir defa daha modernleştirildi Küçükçekmece'nin Azadlı köyünde Azadlı Baruthanesi adıyla eski güç kaynakları yerine su gücüyle işleyen yeni bir tesis kuruldu Gelibolu ve Selanik baruthaneleri kapatıldı Baruthaneler on dokuzuncu yüzyılın başında döner sermayeli ve yarı özerk bir kurum niteliği kazanarak 1826'da Yeniçeri Ocağının kaldırılmasından sonra TophaneNezaretine bağlandı


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi