Qumran Kütüphanesi

Arkadaşlar aşağıdaki yazı alıntıdır ve bir hayli uzundurAma konuya ilişkin bulabileceğiniz en doyurucu ve geniş kapsamlı kaynağın bu olduğunu söyleyebilirim

Parçalanmış ama orjinalliğini koruyan yazıtlar, Qumran civarlarında bulundu ve MÖ 3 Yüzyıl ile MS 68 yılları arasında yaşayan Musevilere ait dökümanlara Qumran kütüphanesinde de rastlandı Hiç kuşkusuz 20 Yüzyıl´ın en büyük tarihi metinlerini içeren bu kütüphane Musevi halkının 2 Tapınak Zamanı´nındaki edebi düzeyini göstermiş ve tüm Hristiyanlığa ve Museviliğe yüzyıllar içerisinde dağılmıştır Kütüphane bir çok yazma kopyayı, bazı kitapları ya da çalışmaları içermektedir Diğerleri ise parşömen kağıtlarının ufak parçaları şeklindedir Binlerce parçalanmış yazıt parçası vardır Gösterilen bir çok farklı derleme hemen hemen bin yıllıktır ve üç farklı dilde yazılmıştır; İbranice, Aramice ve Yunanca Yazıtlarla ilgili üç yaklaşım vardır; 1 Yazıtlar Kutsal kitaba aittirler Çünkü metinler İbraniler´in kutsal kitaplarında bulunmaktadır Kutsal kitabın tüm kitapları, Esther bölümü hariç olmak üzere Ölü Deniz yazıtlarında da yer almaktadır 2 Yazıtlar uydurma ya da sahtedirler Çünkü Kutsal Kitabın bazı kurallarını hiçe sayan bölümler vardır 3 Bir mezhebe aittirler Çünkü yazıtlar dindar bir söyleşiyi anlatıyorlar ve Kutsal Kitaba ait yorumları, Vahiy´e ait görüşleri, ayinsel çalışmaları ve kanunları içeriyorlar Mezhebe ait yazıtları yazan Essenerler´in arasında (Milat öncesi ve sonrasında Filistin´de yaşayan militan Musevi tarikatı mensupları) din bilginleri de vardı Ama bu bilginlerin oluşturduğu din kültürünün veya bir mezhebin tüm materyallerini oluşturduğunu destekleyen çok az bir kanıt bulunmaktadır Metinlerin ne kutsal kitaba, ne uydurmalara, ne de mezheplere ait olduğuna inanmayan bilginler ise, yazıtların dördüncü bir kategoriye ait olduğuna inanıyorlardı

Qumran Kütüphanesi´nden yazıt parçaları

* İlahiler;

* Muskalar;

* Toplumsal kurallar;

* Takvimsel dökümanlar;

* Bazı Tevrat kuralları;

* Enoch Hanokh yorumları;

* Hosea kanunları;

* Dualar;

* Leviticus Va- Yikrah yorumları;

* Kurban günü şarkıları;

* Şam dökümanları;
2000 yıl sonra

Ölü Deniz´i çevreleyen kıraç tepelerdeki mağaraların içine yazıtların saklanmasıyla, 1947´de bunların bulunması arasında yaklaşık 2000 yıl vardır Kutsal Kitap´la ilgili en geniş ve en eski metinler oldukları, 20 yüzyıldır korundukları ve bir raslantı sonucunda Bedevi çobanlar tarafından bulundukları için gerçekten dikkate değer birer arkeolojik bulgudurlar Yazıtların keşfedilmesinden beri, Ölü Deniz yazıtları halkın ilgi odağı ve ilmin konusu olumştur Bilimadamlarına göre bu yazıtlar, Kutsal Kitap sonrası zamanı araştırmak ve en büyük iki dini incelemek için çok kıymetli kaynaklardır Halk ise bu yazıtların gizemli birer sanat eseri olduğunu düşünüyor Yazıtlara olan ilgi son zamanlarda daha da arttı Medyanın takibi, yazıtların anlamı ve Qumran harabeleri üzerinde fikir ayrılıkları yaratıldı Merak ve gizem gittikçe artıyor Yazıtlar, 2 Tapınağın kütüphanesinden mi yoksa başka kütüphanelerden mi geldi? Bozulmamaları için Romalılar tarafından mı saklandı? Qumran harabeleri, Kudüslüler için kışlık bir sığınak mıydı? Ya da Qumran bir Roma kalesi miydi? Yoksa Qumran, Musevi tarikatlar için bir manastır, bir dergah mıydı? Bazı yorumlar sonucunda, son yüzyıldaki Musevilik inançlarıyla ilgili görüşlerimizi gözden geçirmemiz mi gerekiyor? Ölü Deniz yazıtları başka gizli hazinelere giden bir ipucu mu? Yoksa Savaş kurallarıyla ilgili yazıtları bize bir şey mi anlatmak istiyorlar? 1980´lerden beri yazıtlar hakkında fazla spekülasyon yapılmadığından uzun zaman incelenmeleri için fırsat doğdu Bilim adamları tarafından yürütülen Kutsal kitaba ait arkeolojik incelemelerin sonunda bir çok önemli sonuç elde edildi 1988´den sonra İsrail´de yazıtlarla ilgili araştırmalar için yeni atamalar yapıldı 1992´ye kadar bir çok bilimadamı çalışmaya dahil edildi 1991 yılında Kutsal Kitaba ait bilgisayarlarla oluşturulmuş fotoğraflar ve yazıt incelemeleri özel bir arkeoloji grubu tarafından yayınlandı Aynı yılın sonlarında, California´nın Huntington Kütüphanesi bünyesinde bulunan yazıtları ve kopyalarını kullanılır bir hale getirdi Kısacası, İsrail´deki araştırma grubu yazıtların incelenmesindeki detayların tamamlandığını resmen açıkladı

Musevilik, Hıristiyanlık ve Ölü Deniz yazıtları

Ölü Deniz yazıtları bir dizi döküman içermektedir ve Museviliğin tarihsel çalkantılarına ve kritik dönemlerine açılan bir pencere gibidirler Josephus (Hz Yusuf) tarafından aynı olduğu belirtilen üç dini tarikata ilave olarak (Farisiler, Seduciler ve Essenerler gibi Musevi tarikatları) Musevilik, politik partilere ve bir çok dini mezhebe ayrılmıştır MS 70 yılında Süleyman Tapınağı´nın yıkılmasıyla herşey sona erdi Sadece Farisi-Rabbi (İbrani) Museviliği günümüze ulaştı Qumran literatüründe sözü geçen geçit, Musevilik´tir Kutsal Kitapta tarif edildiği gibi İsrail dini Mishnahída´da (3 Yüzyıl Museviliğine ait hukuk kurallarının derlenmesi ve modern Musevi kaidelerini oluşturan gelenekler) açıklandığı gibi hahamların Museviliğine göre hareket edilmektedir Yeni Ahit´te yani İncil´de anlatılan olaylara kadar uzanan Ölü Deniz yazıtları, Hristiyanlığın Musevi zeminin anlamamız için mükemmel bir kaynaktır Bilimadamları, Qumran edebiyatında belirtilenler ile, ilk Hristiyanlık devri arasındaki inanç ve uygulama benzerliklerine işaret ediyorlar Bu paralelliklerin içinde vaftiz ayinleri, geleneksel yemekler ve mal bölüşümü yer alıyor En ilginç benzerlik ise yapısal organizasyon arasındaki paralellik Qumran´daki mezhepler kendilerini 12 başkanın temsil ettiği 12 gruba ayırmışlar Bu ayrım kilisenin ilk zamanlarına benziyor O dönemlerde kilisede 12 havari ve 12 İsrail kabilesini yönetmek için tahta geçme inancı vardı Bir çok bilim adamı, Qumran edebiyatı ve ilk dönem Hristiyanlığının Musevilikíten etkilendiğini düşünüyorlar hatta artık kabul ediyorlar fakat bu etki bugün net bir şekilde yansımıyor

Sonuç

Ölü Deniz Yazıtları, hemen hemen elli yıldan beri ilginin ve merakın odağı olmuştur Bugün, bilginler bu yazıtların önemli olduğu konusunda uyuşmuşlardır fakat yazıtları yazanlar üzerinde anlaşamamışlardır Bilginler, yazıtların belirli paragrafları üzerinde tartışmaktadırlar ve hala Musevilik ve Hristiyanlık üzerindeki etkileri kabul etmektedirler Tüm dünyaya göre yazıtlar, yüceliğin ruhuna sahiptirler Ama ciddi din bilimciler arasında uyuşmazlığklar vardır Yazıtlar yaşamın gizemlerini cevaplarken gelecek hakkında kehanetlerde bulunurlar Ölü Deniz Yazıtlarını kim yazmıştı? Qumran Kütüpqhanesi nasıl bu hale gelmişti? Yazıtlar kimindi? Neden bu yazıtlar mağaralarda saklanmıştı? Bugün, uzmanlarla birlikte tüm dünya bilginleri yeni kurtarılmış yazıt metinleri hakkında düşünmektedirler ve çözüm şüphesiz bulunacaktır Fakat çözüm bazı soruları da yanında getirecektir Çünkü Ölü Deniz Yazmaları´nın temelinde iki dinin yani Museviliğin ve Hıristiyanlığın bütünlüğü ve ayrılmazlığı düşüncesi vardır Bir diğer iddia, kanıtlanmış olmasa da İsa´nın sanılan bir kişilik olmadığı doğrultusundadır hatta kulislerde geçen söylentilere göre, Hıristiyanlığı temelden değiştirecek sonuçlara ulaşılmıştır yani İsa Hıristiyanlık´la ilgili değildir aksine bir Essener yani Musevi tarikatçısıdır Yakın gelecek dinleri yeniden yapılandıracak ve gerçek özüne döndürecek gibi gözüküyor ve galiba o zaman geldiğinde dünya daha huzurlu ve mutlu olacak

Şam Dökümanları Parşömen Kağıtlar, Milattan önceki ilk yüzyılın sonlarında kopyalanmışlar Şam Dökümanları mezhep topluluklarının, kurallarının ve uygulamalarının anlatıldığı bir kitaptır Başlıca iki temeli vardır İlki Filistin´den Şam´a kaçan musevilerin yemin ederek meclise yalvarışlarına karşı verilen öğütleri içeriyor İkinci listede ise, yemin ve lanetlerle uğraşanların, yöneticilerin, şahit ve yargıçların, suyun dağıtımıyla ilgilenenlerin uyması gereken kurallarla; dini tatil günleri ve ayinler hakkında uyulması gerekenler yer alıyor 1896´da, Solomon Schechter, Şam Dökümanları´nın farklı bir versiyonu olduğu anlaşılan bazı mezhep yazıları keşfettiler Schechter bunları, Qumran yazıtlarından 50 yıl önce Kahire´deki bir sinegogun alt katında buldu Bu buluş modern kitabe ve yazıt biliminin ilk adımı sayılabilir Şam Dökümanları´ndan bazı örnekler;

3- ve Tanrı onu günahlarından azat mı etti? ve kimseyi nefretle başbaşa bırakma

5- komşularına birşey verirken ya da onlardan birşey alırken kimseyi bir başka mal ile aldatma, bu bir uyarıdır

6- bildiği herşey bulduğudur

8- eğer bir adam kızını bir başkasına verecekse, evlenene kadar kızın tüm kusurları diğer erkeğe kapalıdır

9- Söylenen odur ki, yoldan çıkmaması için kör olması iyidir Dahası kızını uygun olmayan birine vermemeli

11- Hiç bir erkek bakire olmayan bir kadını kutsal yere getirmemelidir Hele hele babasının evindeyken ya da dul iken cinsel ilişkiye girmiş bir kadın kabul edilemez

12- Eğer bir kadın bakireyken kötü bir ün almışsa,

13- hiç bir erkek onu almamalıdır Fakat bu konuda bilgisi olan bir kadın tarafından muayene edilirse ya da ona kefil olan biri bulunursa

14- onu alabilir Fakat onunla evlendiğinde,

15- ona adil davranmalıdır ve hiç bir şey söylememeli

Enoch Yazmaları

2 Tapınak döneminin en önemli İbranice metni Enoch´tur Kutsal kitabın öykü bölümlerine göre Bilge Enoch 365 yıl yaşamıştır (Aşağı yukarı, Tufan öncesindeki ilk atalar döneminde) Enoch, Tanrı ile yürüdü sonra Tanrı´nın gözünde hiç bir değeri kalmadı Bu yazıtın orjinal dili, tıpkı diğerleri gibi, Aramice yani ilk Sami dillerindendir Orjinali tarih içinde kaybolmuş olsa da Yunanca tercümelerinin bir kısmı Mısır´da bulundu ve kilise rahiplerince aktarıldı Qumran harabelerinde bulunan yazıt, orjinal Arami dilinin incelenmesine önemli katkıda bulunmuştur Burada bulunan yazıt parçaları göstermiştir ki, değişmez doğa Tanrı´nın isteğini takip eder Enochíun kitabı tutucu dincilere göre sahte bir çalışmadır (Oysa bu metinlerin Kutsal Kitaba ait olduğu söylentileri var) Enoch´un kitabı Musevi ve bir çok Hıristiyan mezhebi tarafından kabul edilmez Ama bir mezhep tarafından oluşturulduğu kesindir Orjinal Arami versiyonu, Ölü Deniz yazıtları bulunana kadar kayıptı Enoch Kitabı´ndan dan bazı örnekler;

12- Fakat sizler işlerinizi değiştirdiniz

13- Fakat siz bunu Tanrı´nın emirlerine göre değil, O´na karşı çıkarak yaptınız ve pis ağızlarınızla terbiyesiz sözler sarfettiniz

14- Kalbiniz küflenmiş olduğundan O´nun gücüne karşı çıktınız Hiç bir zaman barışa ulaşamayacaksınız Liderler ve diğerleri herşeyi kendileri için aldılar Herkes birbirinin karısıyla gayrimeşru ilişkilere girdi

15- Ve onlara büyücülük öğretildi Kökler kesilerek çeşitli bitkilerle büyüler yapıldı

16- Bu büyülerden hamile kaldılar ve binlerce metre yüksekliğinde dev ağaçlar ortaya çıktı
Leviticus Parşömeni

Bu yazıt, Tamireh Bedevi grubu 11 mağarayı araştırırken 1956´da bulundu 14 yıl sonra İsrail Müzesi´nde gösterildi Gösterilen kısım Leviticus´un son bölümlerinden alınmış parçalardı Bu yazıttta kurban adamanın, taziyenin ve kutsallığın kanunları yer alıyordu Buradaki bölümler orijinal yazıtın son altı bölümündeki en önemli parçaydı Leviticus yazıtlarının genel yazılışı sola doğrudur Tecrübeli, hızlı ve ritmik bir el yazısı kullanılmıştır Metin, koyun derisinin tüyleri Çıkarılmış yüzünde yazılmıştır Leviticus Parşömeni´nden bazı örnekler;

1- Tarlanızın kenarlarını ya da topladığınız ve bir araya getirdiğiniz ürünlerinizi yabancıya ya da fakirlere vermelisiniz Ben Tanrı´yım,

2- Sizin Tanrı´nız

3- Tanrı, Musa íle konuştu ve şöyle söyledi; İsrail halkıyla konuş:

5- Kendi işlerinizde çalışmayacaksınız ve isteğinizi ateş vasıtasıyla Tanrı´ya ileteceksiniz

6- Tanrı, Musa íle konuştu ve şöyle söyledi; 7 ayın onuncu günü,

7- özür dileme günüdür Bu senin için kutsal bir durumdur: Bazı şeylerden feragat etmelisin ve isteğini Tanrı´ya sunmalısın

8- Günü baştan başa çalışarak geçirmemelisin

9- O gün özür dileme günüdür Tanrı, sizin yanınızda olacak

Tefullin muskası

"Ve senin ellerinde bir işaret olacak, ve onu gözlerinizin arasına alın" Bu emir Yahudiler tarafından ilk zamanlarda uygulanıyordu 2 Tapınak döneminde bilgeler tarafından, parşömen kağıdına yazılmış dört paragraf içeren Tefullin siyah deriden yapılmış kutu gibi kapların içine yerleştirilmişti Muskalardan biri sol kolda, diğerleri ise alında gösteriliyordu Bunlar eldeki işaret ve alındaki sembol şeklide kudretli bir el ile "Tanrı bizi Mısırídan koruyacak" anlamına geliyordu Muska´dan bazı örnekler;

1- (1) Ve konuştu

2- Tanrı

3- Musa íle

4- şöyle dedi;

10- Bugünü hatırla,

11- gittiğin (özgür kaldığın)

10- Mısır´dan, köle evinden,

11- kudretli bir elle

12- Tanrı orada sizi özgür bıraktı;

13- Bugün hamurlaşmamış ekmek yenir
Kurban gününün şarkıları

Sebt Kurban günü Şarkıları, 13 ayrı bölümlerin meydana getirdiği ayinle ilgili bir çalışmadır Değişik şarkı başlıkları güneş takvimini yansıtır Şarkılar, diğer Qumran Çalışmalarına çok benzemektedirler Sekiz eser metni Qumran´da Mağara 4´de ve bir tanesi de Mağara 11´de bulundu Bunların Herodian döneme ait olduğu düşünülüyor İlahilerden bazı örnekler;

30- ayın 16 gününde Yükseklerin Tanrı´sına şükredin

32- O, siz tüm tanrısal varlık şükranlarının liderisiniz Tanrı´ya güzel ve takdire layık şekilde şükredin

33- Çünkü şükranın yüceliği O´nun ülkesinin övgüsüdür Ve O´nun yüce cennete olan yüceliği sizin gururlu çıkışınızın tanrısallığıdır,

34- ve O´nun şerefli ilahi vasfı bütün yükseklerin üstündedir Cennetin yüksekliğinin Tanrı´sıdır ve tüm ölümsüz divanın kralının Kral´ıdır

35- (O´nun bilgisinin amacı) ağzından çıkan sözler varlıklara (tüm yüksek meleklere); dudaklarındaki ifade tüm ölümsüz ruhlara; bilgisinin amacıyla garanti altında olan ve O´na inanan tüm insanlara gider

36- Neşeyle şarkı söyle, harikulade ilahi varlıklar arasında sevinçle O´nun bilgisi içerisinde sen de sevin Ve bilgi ile şarkı söyleyen herkesin dili ile O´nun şerefine şarkı söyle; ve O´nun için şarkı söyleyen herkesin ağzı ile O´nun muhteşem şarkısını söyle

37- O, sonsuza kadar bilgiye sevinen herkesin Tanrı´sıdır ve anlayışı tüm ruhlara hükmeder

Savaş Kuralı Bu altı parça parşömen yazıt, MS ilk yüzyılın ilk yarısında Herodian elyazısıyla yazılmıştır Metnin kopyası ve çevirisi öldürülen İsa yorumunu desteklediğini gösterir ve galip gelen İsa´yı ima eder Eylül 1992´de, Time dergisi Savaş Kuralı hakkında bir makale yayımladı İsevi metin bir kurtarıcı ile ilgili geleneksel Musevi görüşünü desteklemektedir Diğer yandan, kurtarıcının önceden kararlaştırılmış ölümü Yeni Ahit görüşünde tahmin edilmiştir Örnekler;

1- İsa peygamber: Ormandaki ağaçlıklar, bir baltayla kesilecek ve

2- Lübnan Cumhuriyeti muhteşem birşey tarafından düşecek Ve orada Davud´in dal kütüğünden ileriye doğru bir atış gelecek

3- ve mahkemeye girecekler

4- Kongrenin Prensi, yaralamalar ve darbelerle onu öldürecek

5- Şöhretin rahibi Kittimíin

6- ölüsüne hakim olacak

Isığın çocuklarıyla, karanlığın çocukları-nın savaşından seçmeler;

"Ölü Deniz Belgeleri", MÖ 100 civarlarında Filistin´de etkin olan Essenerler tarikatı tarafından yazılmışdı Essenerler, bir Mesih beklentisi içindeydiler, 68 yılında tarikat Romalılar´a karşı bir yahudi isyanını başlattı, kutsal metinler o sırada çömleklere konup mağaralara saklamışlardı Ama bir daha geri dönüp alamadılar, kutsal metinler aradan 2000 yıl geçinceye kadar orada kalacaklardı Belgeler Tevrat´ın bazı bölümlerini içerirler ama en dikkat çekici yön kutsal kitapta olmayan son bölümdür; burada Apokaliptik yani kıyamete yönelik tarzda evrensel bir savaştan söz edilir; "Işığın Çocukları´yla, Karanlığın Çocukları-nın Savaşı"dan Ölü Deniz yazmalarıyla ilgili bu yazıda tarihte yeri olmayan bu savaştan söz edeceğiz; daha da doğrusu Türkiye´de ilk kez "Ölü Deniz" yazmalarının bu bölümünden yapılan bazı çevirileri yayınlayacağız; "Işığın Çocukları´yla, Karanlığın Çocukları-nın Savaşı"nı okurken dinsel isimlere, tanımlara aldanmayın, bu uslüp kendilerinden çok önce, bilinmeyen bir zamanda yaşanan dev bir olayın, Roma´nın gezici gücü karşısında inançtan başka birşeyi olmayan insanların anlatımıdır; Işık´la, Karanlığın savaşı Yaradılış kadar, insan kadar eskidir ve bize ebedi düaliteden ipuçları verir İşte bir örnek;

Giriş Bölümü;

"Işığın Çocukları hüküm sürmeye başladıklarında, kutsal ahti (yemini) bozmaya yardım eden Edom ve Moab´ın oğulları Ammon-a, Filistin halkına ve Asur şehrine savaş açtılar, çöl sürgünleri ve kabileleriyle birlikte -Işığın çocukları-na savaş açtıklarında, Işığın çocukları Kudüs Çölü´nde kamp kurmuşlardı, savaştan sonra Mısır Kralı-nın şehrine ulaştılar Mısır Kralı, büyük bir öfkeyle Kuzey Krallarıyla savaşmaya gitti ve onların güçlerini parçaladı, bu Tanrı-nın insanları için bir kurtuluş olmuştu ve Şeytanın Ordusu sonsuza dek yok oldu Aynı zamanda Asur kentinde de bir ayaklanma çıktı; onlara kimse yardım edemezdi Ve -Kittim-in hükmü sona erdi, böylece günahkarlık son buldu ve hiçbir parça kalmadı, böylece Karanlığın Çocukları´ndan kurtulan olmadı"

Açıklamalar:

Aramice - Bir Sami dilidir ve MÖ 9 Yüzyıl´dan beri bilinmektedir Pers İmparatorluğu´nun resmi dilidir Babil sürgününden sonra Musevi halkı tarafından ve yaygın olarak güneybatı Asya´da kullanılmıştır

Karbon 14 testi - Hacim numarası 14´dür ve radyoaktif izotopu, arkeoloji ve jeolojiye ait materyalleri tarihlemede kullanılır

Essenerler - 2 Tapınak zamanındaki üç Musevi tarikattan biridir Vahiye ait görüşlere öncelik veren ve Mısır sonrasında Roma işgaline direnerek, bölgeden geri çekilen, dervişan bir toplumu oluşturan bağımsızlık yanlısı bir gruptur

İlk Tapınak Zamanı - MÖ 850-586 arası Musevilerin sürgünü ve ilk Tapınağın yıkılmasıyla sona ermiştir

Judea- Eski Filistiníin güney kısmı Qumran bölgesi, Ölü Deniz yazıtlarının bulunduğu kıraç bir arazi

Leviticus - Museviliğin ve Hıristiyanlığın kutsal kitabının 3 kitabıdır ve kuralları içerir

Mishnah - İbrani gelenekleri üzerine kurulmuş Musevi gelenekler toplamı ve MS 200 yılı hakkındaki derleme

Parşömen - Hayvan derileri üzerine hazırlanan metin yazılarıdır

Farisiler - 2 Tapınak zamanındaki üç tarikattan birisi Kanun yorumlarını yaparlar ve dinsel törenlerin tam olarak yerine getirilmesine önem verirler Öğretileri, ruhun ahlaksızlığı, bedenin tekrar canlanması, geleceğe ceza verme ve İsa´nın geri dönmesi ile ilgilidir

Muskalar (Tefillin) - Musevilik´de dört kutsal yazıyı içeren iki küçük deri kutusudur ve geleneklere göre sol kola ve alınlarda kullanılır

İlahiler (Tehillim) - Kutsal Kitap ilahilerinin toplamıdır Yani kutsal şiirler ya da şarkıları içerir
Qumran - Ürdün´un bir bölümü Kuzey Ölü Deniz ölü ovadır Musevilerin Kutsal Kitabının, mezhep ve edebi yazıtların bulunduğu 11 mağaranın bulunduğu yerdir Burada yapılan kazılarda, karmaşık binalar ve insan eliyle yapılmış bir çok eser ortaya çıkarılmıştır Site MÖ 2 Yüzyıl´dan kalmadır ve MS 68´de Roma saldırısı sonucunda terkedilmiştir

İkinci Tapınak Zamanı - MÖ 520 - MS 70 arası Tek Tanrıcılıkla ilgili dinler için ilerleme zamanıdır ve Kudüs´de Ölü Deniz yazıtlarının kopyalandığı zamanda MS 70´de Tapınağın yıkılmasıyla sona ermiştir

Seleucid impatorluğu - İskender´in ölümünden sonra Makedonya İmparatorluğu´nun dışında meydana getirildi ve Türkiye´nin güney kıyısından Filistin´in güneyine ve Hindistan sınırının batısına kadar yayılmaktaydı MÖ 312-64 dönemi
Mayalar kadar önemli bir uygarlıkta sümerler ve şimdi sümer metinlerinde anlatılan geçmişimize bir göz atalım
Geçmişi unuttuk mu?



Alıntı