İsveç Tarih

Tarih


Ana madde: İsveç tarihi


Tarihöncesi

İsveç'in tarihöncesi dönemi yaklaşık MÖ 12000'li yıllara uzanan Allerød salınımı dönemine kadar uzanmaktadır Eski Taş Çağı sonlarında rastlanan Bromme Kültürü'ne ait ren geyiği av kampları ülkenin en güneyinde bir buz kenarında rastlanmıştır Bu dönemdeki halk, avcı-toplayıcı olarak yaşayan ve taş teknolojisiyle avlanan bir grup insandan ibarettir





Tanum, Bohuslän'dan kaya oymaları Bu tür oymalar İskandinavya'da rastlanması en sıradan olan tarihi bulgulardır Bunlardan birkaç bin tanesi de yalnızca İsveç'te bulunmuştur



Tarım, hayvancılık, ölü gömme törenleri ve işlemeli çömlekler MÖ 4000 civarında Avrupa'dan geçen Funnel Beaker kültürü ile yerleşti

İsveç'in güneyi, stok-bulundurma ve tarımsal açıdan İskandinav Tunç Çağı Kültürü alanının parçası oldu, bunun en önemli nedeni bu kültürün merkezi olan Danimarka'nın çevresinde olmasıydı Dönem, yaklaşık MÖ 1700 yıllarında Avrupa'dan tunç ithalatının başlamasıyla başladı Bakır madenciliği bu dönem boyunca bölgede hiç denenmedi, ve İskandinavya'da kalay madeni tabakaları yoktu, bu nedenle bütün metallerin ithal edilmesi gerekiyordu Bunlar büyük ölçüde, malın varışıyla yerel tasarımlar haline getiriliyordu

İskandinav Tunç Çağı tamamen pre-urban idi, insanlar küçük köylerde tek-katlı ahşap uzun-evler (en:long-house) bulunan çiftliklerde yaşıyorlardı

Herhangi bir Roma işgali yokluğunda; İsveç'in Demir Çağı, bilinen sayıları yaklaşık 1100 olan taş yapı ve manastırları ile dikkat çeker Bu dönemin çoğu proto-historiktir (enroto-history), yani, yazılı kaynaklar vardır fakat inanılırlığı düşüktür Yazılı materyalerin arta kalan parçaları, ya söz konusu zamandan çok sonraları uzak bölgelerde ya da yerinde ve çağında son derece kısa bir şekilde yazılmıştır





Jämtlanddan mus resmedilmiş bir kaya Kaya resimleri (piktograf) sadece kuzey İskandinavya'da bulunmaktadır



İklimin çok kötüye dönmesi çiftçileri kışları sığırları kapalı tutmak zorunda bıraktı, bu da yıllık gübre birikmesi yol açtı, böylece gübre ilk kez sistematik olarak toprak iyileştirilmesi için kullanılabildi İmparatorluk sınırlarını Ren'den Elbe'ye kadar genişletmeyi amaçlayan Roma girişimi MS 9'da, Germenler tarafından Teutoburg Ormanı Savaşı'nda pusuya düşürülen Publius Quinctilius Varus komutasındaki Roma lejyonlarının mağlup edilmesiyle iptal edildi Bu tarihlerde, Romalılar ile artan ilişkinin sonucu olarak, İskandinavya'nın kültür materyallerinde önemli bir değişiklik oldu

2 yüzyıldan itibaren, güney İsveç'in tarımsal arazilerinin çoğu düşük taş duvarlarla parsellere ayrıldı Arazileri daimi tarla ve çayırlara böldüler; duvarın bir tarafında kış için biriktirilmiş yemler, ve diğer tarafında sığırların otladığı ağaçlık dışarazi vardı Bu peyzaj düzeni ilkesi 19 yüzyılda da sağ kaldı Roma Dönemi'nde ayrıca, ülkenin kuzeyinin üçte ikisinin Baltık kıyılarına kadar uzanan tarımsal yerleşimin ilk büyük çaplı genişlemesi görüldü

İsveç, MS 98'de Tacitus'un Germania adlı kitabı ile proto-historik döneme girer Germania 44, 45'te, her iki ucunda da pruva olan gemileri ile (viking yelkenlisi, en:longships), İsveçlilerden (Suiones en:Swedes (Germanic tribe)) güçlü bir kabile olarak bahseder Hangi krallar (kuningaz) bu Suiones kabinesini yönetti bilinmiyor, ama İskandinav mitolojisi MÖ son yüzyıla kadar uzanan efsanevi ve yarı-efsanevi krallardan bahseder İsveç'in kendi edebi eserlerine gelince, Runik yazı, 2 yüzyılda güneydeki İskandinav elitler arasında icat edilmiştir, fakat Roma Döneminden günümüze ulaşan eserlerin tümü eşyaların üzerinde kısa yazıtlardır, erkek adlarının çoğu, güney İskandinavya insanlarının bu dönemde Proto-Norse -İsveççe ve diğer Kuzey Cermen dillerinin atası olan dil- konuştuğunu göstermektedir

6 yüzyılda Jordanes, Scandza'da yaşayan Suehans ve Suetidi adında iki kabileden bahseder Bu iki adın da aynı kabileye ait olduğu düşünülmektedir Jordanes'in yazılarına göre, Suehansların aynı "Thyringi" kabilesi gibi çok iyi atları vardır (alia vero gens ibi moratur Suehans, quae velud Thyringi equis utuntur eximiis) Snorri Sturluson, çağdaşı İsveç kralı Adils'in (Eadgils) zamanının en iyi atlarına sahip olduğunu yazmıştır Suehanslar, Roma pazarı için siyah tilki derilerinin tedarikçileriydi O zamanlar Jordenes'in verdiği Suetidi adının, Svitjod'in Latince bir formu olduğu düşünülmektedir Suetidi'lerle beraber aynı soydan gelen Danilerin enanes (Germanic tribe) en uzun erkekler olduğunu yazar Sonraları, aynı boyda olan diğer İskandinav kabilelerinden bahseder

Vikingler ve Ortaçağ





İsveç'in güneyindeki SkÃ¥ne bölgesindeki Ale Dikilitaşı Bu yapılar Vendel Dönemi'nden kalma birer mezar anıtlarıdır Bunların birçoğu 7 yüzyıldan kalmadır



İsveç'te Vikinglerin dönemi sekizinci ve on birinci yüzyıllar arasında yaşandı Bu dönemde İsveçlilerin, doğu İsveç'ten genişlemeye başladığı ve güneyde Gotlar ile birleştiği düşünülmektedir Aynı şekilde İsveçli Vikinglerin ve Götlandlıların yoğun olarak bugünkü Finlandiya'ya yakın olan güney ve doğu kesimlerde yaşadığına ve düzenli olarak Baltık ülkelerine, Rusya'ya, Belarus'a, Ukrayna'ya ve hatta Bağdat'a kadar göç ettikleri bilinmektedir Bu göç yolları üzerinden Dinyeper Nehri aracılığıyla o dönemde Konstantinopolis olarak bilinen İstanbul'a kadar giderek kenti birkaç kez istila ettiler Vikinglerin bu savaşçı yetenekleri Bizans yönetimince anlaşılınca, imparator Theophilos onları kendi kişisel koruması olmaları için teklif gönderdi Bu topluluğa günümüzde Varangyan adı verilmektedir Zamanında Rus olarak bilinen İsveç Vikinglerinin Kiev Ruslarının da atası olduğu bilinmektedir Arap gezgin İbn Fadlan, bu Vikingleri şu şekilde açıkladı:



"

Rusları ticari yolculuklarından dönüp Volga Nehri'nin yakınında konakladıklarını gördüm Daha önce hiç bu kadar mükemmel fiziksel özellikte bir halkı gördüğümü hatırlamıyorum Hurma ağacı gibi upuzun, sarışın ve al yanaklılar Kıyafetleri ne tünik ne de kaftan; özellikle erkeklerin giydiği giysiler, vücutlarının bir yüzünü baştan başa kaplıyor ve yalnızca bir elinin açıkta kalmasına izin veriyor Her adamın bir baltası, bir kılıcı ve bir bıçağı var Üstelik tüm bunları sürekli yanlarında taşıyorlar Kılıçları geniş olup, girintili çıkıntılılar Bu özellikleriyle Frenklere benziyorlar

"






Bu İsveçli Vikinglerin maceraları, İsveç'teki birçok dikilitaşta anlatılmış olup, özellikle Yunanistan Dikilitaşları ve Varangyan Dikilitaşları'nda işlenmiştir Bunun yanında Vikinglerin batıya doğru yaptığı önemli seferler de mevcuttur Bu seferlerin birçoğu İngiltere Dikilitaşları'na işlenmiştir Bilinen en son Viking göçleri, Hazar Denizi'nin güney yakası olarak bilinen ve genelde Abbasi Devleti anlamına gelen Serkland'a doğru gerçekleşti Bu göçte sağ kalan göçebelerin ismi Ingvar Dikilitaşları'na işlenmiştir Ancak bu göçte yer alan Vikinglere ne olduğu kesin olarak bilinmemekle beraber hastalıktan öldükleri düşünülmektedir

Krallık olarak İsveç'in ilk olarak ne zaman ve nasıl kurulduğu bilinmese de, Svealand (İsveç) ve Götaland (Götland) ülkelerini yöneten İsveç krallarının listesi kaynaklara işlenmiştir Bu liste ilk kral Galip Erik ile başlamaktadır Bu dönemden önce farklı kabileler olan İsveçliler ve Gotların tam tarihi bilinmese de sürekli olarak savaştığı ve bu konudaki destanların 6 yüzyıla kadar uzandığı düşünülmektedir





Gotland adasında yer alan bir Orta Çağ kenti, Visby



İskandinav Viking tarihinin ilk zamanlarında, bugün İsveç'te yer alan SkÃ¥ne'deki Ystad ve Gotland'daki Paviken kentleri birer ticaret merkeziydi Özellikle Ystad'da rastlanan kalıntılar, şehirde yedinci ve sekizinci yüzyıllarda marketlerin bulunduğunu gösterdi Paviken'de ise dokuz ila on birinci yüzyıllar arasında, dönemin Baltık kentleri arasında önemli yere sahip bir ticaret merkezinin olduğu bilinmektedir Bölgede rastlanan kalıntılara bakıldığında Vikinglerin bu yörede gemi tersaneleri ve el sanatı pazarları kurduğu söylenebilmektedir Yine aynı bölgede, o dönemde yüklü miktarda gümüşün çıkarıldığı bilinmektedir Bu nedenle Gotlar, gümüşü en çok stoklayan ve işleyen halklardan biri haline gelmiştir

St Ansgar, 829 yılında Hıristiyanlık dinini İskandinavya'ya taşıdı Ancak bu yeni din, yerel din olan paganizmin yerine kısa sürede geçemedi Bu geçiş süreci 12 yüzyıla kadar sürdü On birinci yüzyılda, Hıristiyanlık bölgede en yaygın din konumuna geldi Aynı şekilde 1050 yılından itibaren İsveç, bir Hıristiyan ülke olarak anılmaya başlandı On ikinci ve on beşinci yüzyıllar arasındaki süreçte İsveç, iç karışıklıklarla ve diğer İskandinav ülkelerinin saldırılarıyla uğraştı Ancak yine de İsveç kralları sınırlarını genişleterek, bugünkü Finlandiya'yı İsveç sınırları içine kattılar Bu dönemde Ruslarla savaşan İsveç'in bugün bu ülkeyle yakın ilişkileri yoktur[10]

14 yüzyılda İsveç'te hıyarcıklı veba salgınlarıyla beraber Kara Ölüm kendini gösterdi Buna rağmen bu dönemde İsveç diğer Avrupa ülkelerine oranla gelişimini daha hızlı sürdürdü İsveç'in birçok kenti daha üst düzey haklar elde ederken Hansa Birliği'nden Alman tüccarları, halk tarafından örnek alınmaya başlandı Bu tüccarlar o dönemde çoğunlukla Visby çevresinde yaşamaktaydı 1319 yılında İsveç ve Norveç, kral Magnus Eriksson'un altında birleşti Yine 1397'de kraliçe I Margaret, İsveç, Norveç ve Danimarka'nın Kalmar Birliği adı verilen tek bir güç altında birleşmesine etki etti Fakat Margaret'ten sonra gelen Danimarkalı yöneticiler, İsveç soylularını kontrol edemediler Asıl güç, çoğunlukla Sture ailesinden çıkan kral vekillerinini elinde kaldı Danimarka kralı II Kristian, 1520'de bir ilanla Stokholm'deki İsveç soylularına karşı bir katliam yapılması konusunda ordusuna emir verdi Bu olaya Stokholm kan gölü olarak bilinmektedir Bu olaydan sonra İsveç soyluluğu sarsıldı ve halk, kral Gustav Vasa'yı başa getirdi 6 Haziran 1523'te gerçekleşen bu olay, çağdaş İsveç'in kurulduğu gün olarak kabul edildiği gibi, her yıl İsveç'te resm bayram olarak kutlanmaktadır Kuruluşundan kısa süre sonra İsveç'te Katolizm mezhebi eriyerek Protestanlık mezhebine geçiş süreci başladı

İsveç Krallığı





1658 yılında imzalanan Roskilde Antlaşması'nın ardından İsveç İmparatorluğu Prusya'da 1629'dan 1635'e kadar yer alan yönetim bölgeleri burada gösterilmemiştir


İsveç Kexholm İli İsveç İngriyası İsveç Estonyası Livonya İsveç Pomeranyası, Abp Bremen ve Bp Verden SkÃ¥ne, Blekinge, Halland, Gotland ve Bohuslän Trøndelag ve Møre og Romsdal Jämtland, Härjedalen, Idre & Särna



17 yüzyılda İsveç, Avrupa'da bir süper güç durumuna geldi İsveç İmparatorluğu'nun kuruluşundan önce son derece yoksul, düşük nüfuslu ve az bilinen bir kuzey ülkesi olan ülkenin elinde bir özel güç, ün ya da kaynak yoktu İsveç, bu kötü durumundan kral Gustav II Adolf döneminde kurtuldu Özellikle Rusya'dan, Lehistan-Litvanya Birliği'nden ve Otuz Yıl Savaşları'ndan aldığı topraklarla yavaş yavaş tanınmaya başladı Bu askeri başarılar sayesinde İsveç İmparatorluğu, 1721'deki yıkılışa kadar Protestanlık mezhebinin ana merkezi oldu

Gustav Adolf'un Kutsal Roma İmparatorluğu ile yaptığı savaş sonunda bu devlette ağır yaralar açan İsveç, Otuz Yıl Savaşları'nda Kutsal Roma İmparatorluğu'nun büyük bir nüfusunu öldürdü Bu süreçten sonra önemini iyice yitiren Kutsal Roma'nın elinde bulundurduğu bölgelerin yarısı İsveç'e geçti Başta kendini yeni bir Kutsal Roma kralı ilan etmeyi amaçlayan Gustav Adolf, 1632'deki Lützen Savaşı'nda yenilince, bu amaç gerçekleşmedi Nördlingen Savaşı sonrasında İsveç yenilince, İsveç'i destekleyen Cermen kabilelerinin İsveç'e olan güveni sarsıldı Bu Cermen bölgeleri, teker teker İsveç ile savaşarak bağımsızlıklarını ilan etti Bu olayın sonucunda İsveç'in sadece birkaç güney Baltık bölgesinde bölgesi kaldı: İsveç Pomeranyası, Bremen-Verden ve Wismar

17 yüzyılın ortalarında İsveç, Avrupa'da sahip olduğu yüzölçümü bakımından Rusya ve İspanya'nın ardından üçüncü büyük ülkeydi İsveç, 1658 yılında Karl X Gustav döneminde imzalanan Roskilde Antlaşması ile en geniş sınırlarına ulaştı[11][12] İsveç'in bu yükselişinin temelinde I Gustav'ın 16 yüzyılda ekonomi alanında yaptığı köklü değişiklikler yatmaktadır Yine Protestanlık mezhebinin yayılmaya başlaması da gelişmeyi arttırdı[13] 17 yüzyılda ise İsveç sürekli olarak savaşlara sahne oldu Bunlardan en önemlileri bugünkü Baltık devletlerinin bulunduğu yerde kurulan Lehistan-Litvanya Birliği gibi devletlerle yapılanlardır Bu savaşlar arasında en belirgin olan ve mağlubiyet ile sonuçlanan Kircholm Savaşı, İsveç'in krallık tarihindeki önemli olaylardan biridir[14]



Gustav Adolf



Bu süreç, ayrıca kral Karl X Gustav'ın Lehistan ve Litvanya üzerine sürekli akınlar yaptığı bir dönemdir Yarım asır süren sürekli savaşlar sonunda İsveç'in ekonomisi kötüleşmeye başladı Bu ekonomiyi düzeltmek de XI Karl'ın göreviydi Öncelikle ekonomik ilişkileri yeniden düzenleyen Karl, orduyu da bu doğrultuda düzenledi Düzelen iç işleri sonunda kral XI Karl, kendinden sonra başa geçen oğlu XII Karl'a dünyanın en büyük ordularından birini miras olarak bıraktı İsveç'in o dönemdeki en büyük rakibi olan Rusya'nın ordu sayısı daha fazla olsa da, sahip olduğu savaş ekipmanları bakımından gerideydi

1700'de yapılan ve Büyük Kuzey Savaşı'nın ilk çekişmelerinden olan Narva Savaşı'nda Rusya ağır bir hasar aldı ve İsveç'in Rusya'yı fethetmesi için açık bir fırsat oluştu Ancak Karl, Rus ordusuyla uğraşmaktan vazgeçerek Lehistan ve Litvanya Birliği ile savaşmayı seçti Bu savaşlarda Lehistan kralı II August'u ve Sakson işbirlikçilerini 1702'deki Kliszow Savaşı ile yendi Bu zaman aralığında Rusya'ya yeniden toparlanma ve güçlenme fırsatı verdi Lehistan topraklarının işgal edilme başarısından sonra, Karl, Rusya'ya da bir saldırı girişiminde bulunmak istedi 1709'da gerçekleşen Poltava Savaşı, buna karşılık Rusya'nın kesin zaferiyle sonuçlandı Slavlarla yapılan tüm bu çekişmelerin sonunda Rus çarı I Petro'nun savaş teknikleri ve soğuk Rus iklimi yüzünden İsveç ordusunun azalan sayısı bu yenilgide önemli bir etkendir Üstelik buna Poltava'daki Rus askerlerinin sayıca oldukça fazla oluşu da yenilişin nedenleri arasındadır Poltava'daki bu yenilgi, İsveç Krallığı için sonun başlangıcı oldu




XII Karl, 1716 yılında Norveç'i ele geçirme planları yapmaya başladı Ancak 1718 yılında Fredriksten Kalesi'nde vurularak öldürüldü İsveçliler asker anlamda bu olayda yenilmiş sayılmasa da, tüm Norveç planlarının yapısı ve organizasyonu büyük bir sekteye uğradı Bunun bir sonucu olarak 1721 yılında imzalanan Nystad Antlaşması, İsveç'in imparatorluk sıfatının yok olmasına ve Baltık kıyılarındaki hemen hemen bütün İsveç topraklarının da elden çıkmasına neden oldu Her ne kadar bu antlaşmadan sonra Büyük Kuzey Savaşı resmen bitmiş olsa da, bu düşüş ve kötüye gidiş sürecinin sonunda Rusya kısa sürede bir imparatorluk halini aldı ve Avrupa'nın gelecek yüzyıllardaki söz sahibi ülkeleri arasında yer aldı

18 yüzyılda İsveç'in, İskandinavya dışındaki topraklarını onarabileceği kaynağı da kalmamıştı Bunun sonucu olarak 1809 yılında o zamanki İsveç'in doğusu tamamen Rusya tarafından ele geçirildi Bu bölge zamanla Rus İmparatorluğu içinde özerk Finlandiya Dükalığı olarak anılmaya başlandı

İsveç'in Baltık bölgesinde tekrar egemen olma arzusu nedeniyle ülke, Napolyon Savaşları sürecinde, tarihi olarak ülkenin dostu olan Fransa ile bir ittifak oluşturma yoluna gitti İsveç, Leipzig Savaşı'ndaki rolü ile Danimarka-Norveç'i, Fransa ile ortak olma yolunda zorladı Böylece Fransa, İsveç'in yanında Danimarka ve Norveç ile de ortak sayılabilecekti Tüm bu çabaların sonucunda imzalanan Kiel Antlaşması ile Norveç, İsveç'e bağlanacak, ayrıca Pomeranya bölgesi de İsveç'e teslim edilecekti Ancak bu antlaşma sonrasında Norveç, sürekli olarak bağımsızlık mücadelesi verdi Ancak bu istekler XIII Karl tarafından bastırıldı Yine aynı kral tarafından Norveç'e 27 Temmuz 1814 tarihinde bir harekat düzenlendi Bu karşılıklıklar Moss Sözleşmesi'ne kadar sürdü Bu sözleşmede İsveç ve Norveç tek bir ülke altında, İsveç'in baskın olduğu bir birlik durumuna geldi Bu birlik 1905 yılına kadar sürdüğü gibi 1814 yılında yaşanan harekat da İsveç'in şimdiye dek içinde bulunduğu son saldırı savaşı olmuştur

Modern tarih


İsveç Sömürge İmparatorluğu ve deniz aşırı toprakları (1650)


Daha çok bilgi için: Amerika Birleşik Devletleri'ne gerçekleşen İsveç göçü



18 ve 19 yüzyıllarda İsveç nüfus bakımında büyük bir artışa sahne oldu 1833 yılında Esaias Tegner adlı yazar bunu " barış, aşı (çiçek) ve patates" şeklinde özetlemiştir[15] 1750 ve 1850 yılları arasında İsveç nüfusu ikiye katlandı Bazı uzmanlara göre Amerika Birleşik Devletleri'ne gerçekleşen İsveç göçünün, İsveç halkının kıtlık ve isyanlardan korunmasını sağlayan en önemli unsur olduğu öne sürülmektedir Özellikle 1880'lerde nüfusun yüzde birinden fazlası aşamalı olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti[16] Buna karşılık, İsveç yine de yoksul olarak kaldı İsveç, başta Danimarka olmak üzere sanayiden dolayı gelişmeye başlayan Avrupa ülkelerine karşılık sanayisi büyük oranda tarıma dayalı olan bir ülkeydi[16][17] Birçok insan bu dönemde Amerika'yı daha iyi bir yer olarak gördü ve bir milyondan fazla İsveçli, Amerika'ya göç ettti[18] 20 yüzyılın başında, Amerika Birleşik Devletleri'nin Chicago kentinde, İsveç'in ikinci büyük kenti Göteborg'dan daha fazla İsveçli yaşamaktaydı[19] Ayrıca birçok İsveç vatandaşı da başta Minnesota ve Delaware olmak üzere Orta-Batı ABD'ye yerleşti ABD'nin dışında da Kanada'ya ve Arjantin'e yerleşen İsveçlilerin olduğu bilinmektedir


CIA tarafından oluşturulan ve İsveç'in en büyük kentlerinin, göllerinin, karayolu bağlantılarının ve demiryolu hatlarının şemasının bulunduğu bir harita (Ayrıca bakınız: İsveç Atlası)



19 yüzyıldaki yavaş sanayileşme oranına rağmen, birçok önemli tarımsal değişiklik yaşandı Özellikle bu alandaki yenilikçi atılımlar ve hızlı nüfus artışı nedeniyle tarım, ülkedeki en önemli ekonomik faaliyet oldu[20] Tarımsal alandaki yenilikçi atılımların başında arsaların çiftçilere verilmesi, tarımsal alanların değerinin arttırılması ve patates gibi yeni ürünlerin halka tanıtılması yer almaktadır[20] Bunun yanında İsveç'in Avrupa'nın diğer hiçbir tarafından görülmeyen bir şekilde halkını köylüleştirmeye başladı[21] Bunun bir sonucu olarak İsveç'in siyasi ilerleyişinde tarım, bir simge oldu ve Tarım Partisi (günümüzde Merkez Partisi) gibi siyasi oluşumlara ön ayak oldu[22] 1870 ve 1914 yılları arasında İsveç, sanayileşme alanında daha önemli çalışmalara başlayarak tarım dışındaki alanlarda da gelişme gösterdi[23]

19 yüzyılın ikinci yarısından itibaren halkın taban sınıfı çeşitli girişimlerde bulundu Çeşitli ticari örgütler, sendikalar ve bağımsız din örgütlerin sahne olduğu bu hareketler, İsveç'in günümüzdeki demokratikleşme sürecinde önemli bir katkıya sahip oldu 1889 yılında İsveç Sosyal Demokrat Partisi kuruldu Tüm bu çalışmaların bir sonucu olarak İsveç, dışa verdiği göçlere bir son vererek, I Dünya Savaşı öncesinde göç alan bir demokratik ülke halini almaya başladı İsveç'e geç gelen sanayi devrimi, 20 yüzyılda yoğun olarak kendini göserdi İnsanlar köylerden kentlere, çeşitli fabrikalarda çalışmak için göç etti Ayrıca halkın büyük bir kısmı da sosyalist sendikalara üye oldu 1917 yılındaki sosyalizme geçiş isteği geri çevrildi ve halka parlamenter sistem tanıtıldı Bunun sonucunda ülke demokratikleşti

Dünya Savaşları

İsveç, hem I Dünya Savaşı, hem de II Dünya Savaşı'nda resmen tarafsız olduğunu bildirdi Ancak özellikle II Dünya Savaşı'ndaki tarafsızlığı birçok kez tartışılmıştır[24][25] Almanya'yı uzun bir süre örnek alan İsveç, bu dönemde dünyada beliren bloklara kayıtsız kalmayı tercih etti[24] İsveç hükümeti, ülkenin II Dünya Savaşı sırasında Almanya ile savaşmayacağını beyan ederek birtakım ayrıcalıklar elde etti[26] Özellikle İsveç, savaş sırasında Almanya'ya çelik ve makine taşımacılığı yapmasıyla bilindi[27] Ancak İsveç, savaş sırasında Norveç'in savunmasını da destekledi Bu bağlamda 1943 yılında Danimarkalı Yahudilerin toplama kamplarından kurtulması için girişimde bulundu Savaşın bitimine doğru ise birtakım barışçıl girişimlerde bulunan İsveç, birçok toplama kampında özellikle İskandinav ve Baltık Yahudilerini kurtarmak için bazı atılımlar yaptı[26] Ancak savaşın sonrasında birçok İsveç ve Dünya otoritesi ülkenin bu yıllarda daha fazla insani yardım yapabileceğini ve Nazilerin savaştaki tahribatını daha fazla engelleyebileceğini söyleyerek, ülkenin savaştaki tutumunu eleştirdi[26]

Soğuk Savaş

İsveç tüm 20 yüzyıl boyunca tarafsızlığıyla bilinse de, Soğuk Savaş döneminde ülkenin ve ülkede bulunan belli başlı otoritelerin Amerika Birleşik Devletleri ile daha ağırlıklı ilişkilerinin bulunduğu, geniş çevrelerce bilinmektedir 1960'ların başında iki ülke, İsveç'in batı yakasında birkaç Amerikan nükleer denizaltının konuşlandırılması için anlaştı Aynı yıl, İsveç, ABD ile bir savunma paktı imzaladı Bu anlaşma bir devlet sırrı olarak kaldı ve 1994 yılında İsveç halkına açıklandı

Savaşın ardından İsveç, bozulmamış bir sanayi temeline, toplumsal bir dengeye ve birtakım doğal kaynaklara sahipti Bu sayede ülke, yeniden kurulmakta olan Avrupa'nın gereksinimlerini karşılamak için önemli bir rol üstlendi[28] Marshall Planı'nın bir parçası olan İsveç, ayrıca Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'ne de (OECD) dahil oldu Savaş sonrası dönemin çoğunluğunda ülke, İsveç Sosyal Demokrat Partisi (İsveççe: Socialdemokraterna) tarafından yönetildi Bu partililer, korporatist bir siyaset izleyerek büyük kapitalist şirket ve büyük birlikleri kayırmaya başladı Özellike İsveç Ticari Birlik Konfederasyonu bunların arasında yer alır[29] Yine bürokrat sayıları altmışlarda normal düzeyin üstüne çıktı ve ****enlerde aşırı boyutlara erişti[29] Bu dönemde İsveç, ticarete açık oldu ve uluslararası rekabet altında üretim sektörünü destekledi Buna bağlı olarak gerçekleşen büyüme, yetmişlere kadar yolunda gitti

İsveç, 1973-74 ve 1978-79 dönemlerindeki petrol ambargoları neticesinde dünyadaki diğer devletler gibi gerilemeler yaşadı[30] ****enlerde İsveç sanayisinin önemli bir kısmı yeniden yapılandırıldı Gemi yapımı durdurulurken, odunculuk sektörü, çağdaşlaştırılmış kağıt sektörüyle kaynaştırıldı Bunun yanında çelik sanayileri arttırılarak özelleştirildi Son olarak mekanik işçilik robotlaştırıldı[31]





Karl XVI Gustav, 1973 yılından beri İsveç'in kralıdır



1970 ve 1990 yılları arasında vergiler arttı ve zamlar baş gösterdi Bunun yanında İsveç, tam tersine diğer Batı Avrupa ülkelerine oranla daha yavaş gelişti Çalışanlar için gelir vergisi sınırı %80'e dayandı En sonunda devlet, ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasının yarısından fazlasını harcadı İsveç, tüm bunlardan dolayı kişi başında düşen gayrı safi milli hasıla bakımından ilk beşteki yerini kaybetti Yetmişlerin sonundan beri, ekonomik siyaset sürekli olarak Ekonomi Bakanlığı denetmenlerince denetlenmektedir[29]

Günümüz





Herkese iş ve güvenlik! 1936 yılındaki genel seçimlerde İsveç Sosyal Demokrat Partisi'nin afişi Bu parti, yaklaşık bir asır boyunca bu ve buna benzer sloganlarla İsveç yönetiminde önemli bir rol oynadı



Yetersiz kontrol ve buna ek olarak uluslararası piyasalarda resesyon ve anti-işsizlik politikalarından anti-enflasyonist politikalara geçme, emlak sektörü balonunun patlamasına neden olmuş; tüm bunlar sonucunda 1990'ların başında bir mali kriz yaşanmıştır[32] İsveç'in GSYİH yaklaşık %5 azaldı 1992'de para birimi değerinde bir dizi değişim vardı, döviz kuru karşısında para biriminin değerini korumak için merkez bankası başarısız bir çaba göstererek kısa yoldan faiz oranlarını %500'e yükseltti Kriz süresince toplam istihdam yaklaşık %10 azaldı Azalan refah devleti ve kamu servis ve mallarının özelleştirilmesi karşısında, hükümetin yanıtı, harcamaları kesmek ve İsveç'in rekabet gücünü geliştirmek için bir sürü reform başlatmak oldu Siyasi kurumların çoğu AB üyeliğini destekledi, ve İsveç referandumu 13 Kasım 1994'te, AB'ye katılımın lehine %52'ye 48 olarak sonuçlandı İsveç, 1 Ocak 1995'te Avrupa Birliği'ne katıldı

Soğuk Savaş döneminde, müttefiklerden olmayan İrlanda dışındaki Batı Avrupa ülkeleri, NATO ülkeleri ile güçlü ilişkiler içinde olan AB'nin öncüsü Avrupa Topluluğu'na üyeliğin akılsızca olduğunu düşünmekteydi Soğuk Savaş'ın bitimini takiben, İsveç, Avusturya ve Finlandiya topluluğa katıldı, ancak İsveç yine de euro'yu kabul etmedi İsveç, savunma teknolojileri ve savunma sanayii alanında diğer Avrupa ülkeleri ile geniş kapsamlı işbirliğinin yanında NATO ve bazı diğer ülkelerle birlikte bazı askeri tatbikatların parçası olsa da askeri olarak müttefik olmamaya devam etmiştir Diğerleri arasında, İsveç şirketlerinin ihraç ettiği *****lar Irak'ta Amerikan ordusu tarafından kullanılmaktadır[33] İsveç'in aynı zamanda, uluslararası askeri operasyonlara katılımının uzun bir geçmişi vardır, en güncel olanları, NATO komutası altında bulunan İsveç birliklerinin görev aldığı Afganistan ve Birleşmiş Milletler himayesindeki Kosova, Bosna Hersek ve Kıbrıs'ta AB'nin himayesindeki barışı koruma harekatlarıdır


Kaynak : Wikipedia