Altın Orda Devleti Siyasi Tarih

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Siyasi tarih

Avrupa'nın Moğollar tarafından istilası

Cengiz Han'ın 1227'de ölümünden sonra büyük hanlık makamını Ögedey işgal etti

Onun hakimiyeti, Moğol Hanlığı'nın teşkilatlandırılması bakımından mühimdir

Bu maksatla kurultaylar toplanmış ve bazı umum kurallar konulmuş, Cengiz'in "yasa"sı tatbik edilmekle beraber, şehirli ve köylü ahalinin ihtiyacına göre bir idare kurulmuştu

1235'te devlet işlerini alakadar eden yeni meseleler münasebetiyle toplanan büyük kurultayda Batı Seferi, yani Doğu Avrupa'nın istilası kararlaştırıldı

Bu muazzam ordunun başında Cengiz'in torunu, Batu (Çoçi Oğlu) bulunuyordu

Aslında Harezm, Kafkasya ve İrtiş'in batısı büyük oğlu Cuci'ye düşmüştü (1224)

Fakat Cuci, Cengiz Han'dan az önce öldü ve ona ayrılan yerler oğlu Batu Han'a verildi

Ona verilen bölgede kurulan devletin adı "Altınordu", asıl kurucusu da Batu Han'dır

Hanların ordugahında han çadırının üzeri altın kaplama olduğu için, bu çadıra "Altınorda" deniliyordu

Zamanla bu kelime Türkçe'de "Altınordu" şeklinde yazılır

Hem Altınordalılar, hem de "kral sarayı" ve "ordugah" anlamlarında kullanılır

Batu Han'a ait olan yerlere, babasının adından dolayı "Cuci Ulusu" deniyordu

Ulus, "Birleşik İller" anlamında, yani yer adı olarak kullanıyordu

Sefere, ondan başka birçok Çingiz oğulları (prensleri) de iştirak edeceklerdi

Ön kıtaların kumandanı olarak da en meşhur generallerden biri olan Sübedey görülmektedir

İlk darbe Bulgarlar üzerine oldu

Bu hareket 1224'de Bulgarlar'ın Don boyundan dönen Moğol kıtalarına hücumların öcünü almak için yapılmıştı

Bulgarlar az bir zaman içinde yenildiler; başta Bulgar olmak üzere şehirleri tahrip edildi

Şehirlerden ve büyük yollardan uzakta kalan halkın, bu istiladan zarar görmediği muhakkaktır; şehirli ve köylü ahaliden birçoğunun da kaçarak, ormanlarda saklandığı anlaşılmaktadır

Bu suretle Moğol istilasından sonra Orta İdil sahasındaki Bulgar unsuru ortadan kaldırılmış olmadı; yok olan şey: müstakil bir Bulgar devletiydi

Nitekim, çok geçmeden bu bölgede Bulgar beylerinin yeniden faaliyette bulunduklarını görüyoruz

1237 sonunda kış mevsimi olmasına rağmen, Moğol ordusu Rus bölgesinin istilasına başladı

Bu sıralarda Rus yurdu birçok knezliklere bölünmüştü

Ryurik sülalesine mensup olmak üzere, muhtelif mıntıkalarda, knezleri, müstakil birer beylik halinde hükümet etmekte idiler; artık Kiyef merkez olmaktan çıkmıştı; onun yerine Suzdal Rusyası (Merkezi Vladimir) yükselmişti; batıda da Haliç knezleri kuvvet bulmuşlardı

Cuci ulusunun soyağacı

Cengiz

Cuci

Orda Han

1

Batu

4

Berke

Şiban

Boal

T

Temür

2

Sartak

3

Toktokan

Tatar

Ulung Temür

Kim Temür

4

Ulakçi

5

M

Temür

6

T

Mengü

Bartu

Nogay

8

Tokta

Tugril

7

Tule Buka

Çaka

9

Özbeg

10

Tinibeg

11

Canibeg

12

Berdibeg

13

Kildibeg

14

Nurusbeg

15

Çerkesbeg

Urus

Toktamış

İbak

Ebu Hayr

U

Muhammed

Kerei

Hacı Giray

Kasim

Sibir

Şeybani

Kazan

Kazak

Kırım

Astrahan

Buhara
Kasım

Hive

Buhara

Buhara

Kaynak : Wikipedia

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Altın Orda Devleti Siyasi Tarih Siyasi tarih Avrupa'nın Moğollar tarafından istilası Cengiz Han'ın 1227'de ölümünden sonra büyük hanlık makamını Ögedey işgal etti Onun hakimiyeti, Moğol Hanlığı'nın teşkilatlandırılması bakımından mühimdir Bu maksatla kurultaylar toplanmış ve bazı umum kurallar konulmuş, Cengiz'in "yasa"sı tatbik edilmekle beraber, şehirli ve köylü ahalinin ihtiyacına göre bir idare kurulmuştu 1235'te devlet işlerini alakadar eden yeni meseleler münasebetiyle toplanan büyük kurultayda Batı Seferi, yani Doğu Avrupa'nın istilası kararlaştırıldı Bu muazzam ordunun başında Cengiz'in torunu, Batu (Çoçi Oğlu) bulunuyordu Aslında Harezm, Kafkasya ve İrtiş'in batısı büyük oğlu Cuci'ye düşmüştü (1224) Fakat Cuci, Cengiz Han'dan az önce öldü ve ona ayrılan yerler oğlu Batu Han'a verildi Ona verilen bölgede kurulan devletin adı "Altınordu", asıl kurucusu da Batu Han'dırHanların ordugahında han çadırının üzeri altın kaplama olduğu için, bu çadıra "Altınorda" deniliyordu Zamanla bu kelime Türkçe'de "Altınordu" şeklinde yazılır Hem Altınordalılar, hem de "kral sarayı" ve "ordugah" anlamlarında kullanılır Batu Han'a ait olan yerlere, babasının adından dolayı "Cuci Ulusu" deniyordu Ulus, "Birleşik İller" anlamında, yani yer adı olarak kullanıyordu Sefere, ondan başka birçok Çingiz oğulları (prensleri) de iştirak edeceklerdi Ön kıtaların kumandanı olarak da en meşhur generallerden biri olan Sübedey görülmektedir İlk darbe Bulgarlar üzerine oldu Bu hareket 1224'de Bulgarlar'ın Don boyundan dönen Moğol kıtalarına hücumların öcünü almak için yapılmıştı Bulgarlar az bir zaman içinde yenildiler; başta Bulgar olmak üzere şehirleri tahrip edildi Şehirlerden ve büyük yollardan uzakta kalan halkın, bu istiladan zarar görmediği muhakkaktır; şehirli ve köylü ahaliden birçoğunun da kaçarak, ormanlarda saklandığı anlaşılmaktadır Bu suretle Moğol istilasından sonra Orta İdil sahasındaki Bulgar unsuru ortadan kaldırılmış olmadı; yok olan şey: müstakil bir Bulgar devletiydi Nitekim, çok geçmeden bu bölgede Bulgar beylerinin yeniden faaliyette bulunduklarını görüyoruz 1237 sonunda kış mevsimi olmasına rağmen, Moğol ordusu Rus bölgesinin istilasına başladı Bu sıralarda Rus yurdu birçok knezliklere bölünmüştü Ryurik sülalesine mensup olmak üzere, muhtelif mıntıkalarda, knezleri, müstakil birer beylik halinde hükümet etmekte idiler; artık Kiyef merkez olmaktan çıkmıştı; onun yerine Suzdal Rusyası (Merkezi Vladimir) yükselmişti; batıda da Haliç knezleri kuvvet bulmuşlardı Cuci ulusunun soyağacı Cengiz Cuci Orda Han 1Batu 4Berke Şiban Boal TTemür 2Sartak 3Toktokan Tatar Ulung Temür Kim Temür 4Ulakçi 5MTemür 6TMengü Bartu Nogay 8Tokta Tugril 7Tule Buka Çaka 9Özbeg 10Tinibeg 11Canibeg 12Berdibeg 13Kildibeg 14Nurusbeg 15Çerkesbeg Urus Toktamış İbak Ebu Hayr UMuhammed Kerei Hacı Giray Kasim Sibir Şeybani Kazan Kazak Kırım Astrahan Buhara Kasım Hive Buhara Buhara Kaynak : Wikipedia