Mardin/Nusaybin

MÖ3000'lerde Hurrilerin yurdu olan bu yöre MÖXIVyüzyılda Mitanni krallığının egemenliği altına girmiştir Nitekim Nusaybin'in kuzeyindeki Gırnavaz Tepesi'nin güney eteklerindeki kalıntılar bu yerleşimin Mittani krallığının merkezi olduğunu göstermektedir Yöreye daha sonra Aramiler yerleşmiş, MÖXIIIyüzyılda Asurlular buraya hakim olmuştur Medlerin, Babillerin ve Perslerin egemenliğinden sonra da MÖ331'de de Makedonyalılar Anadolu'nun büyük bir bölümü ile birlikte burasını da kendi topraklarına katmışlardır İskender'in ölümünden sonra yöre bir süre Seleukosların egemenliğine girmiş, daha sonra da Tigranes buraya egemen olmuştur

Nusaybin Roma döneminde birkaç kez Sasanilerin eline geçmiş, daha sonra Bizanslılar ile Sasaniler çoğu kez burada çatışmışlardır MSVyüzyılda Nusaybin Nasturilerin önemli bir dini merkezi olmuştur Araplar zaman zaman buraya akınlar düzenlemiş ve yöreye hakim olmuşlardır Bu dönemde de Bizanslılar ile Araplar sürekli savaşmışlardır
XIIIyüzyıldan sonra Moğollar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safaviler yöreye hakim olmuşlardır Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi sırasında (1517) Osmanlı topraklarına katılmıştır
Gırnavas Höyüğü buradadırMorin Şehir Kalıntısı, Morin Kalesi, Dimitros Kalesi, Mor Ambaham Manastırı, Yeni Kale, Şirvan Kalesi, Mor Yakup Kilisesi ve kilisenin 5-6 metre derinlikte bulunan zemin katta Mor Yakup Mezarı, Mor Evgin Manastırı, Mor Yuhanna Kilisesi burada bulunmaktadır

Aznavur Kalesi
Kale, Nusaybin ilçesinin 14 km kuzeydoğusundadır Aznavur Kalesi geniş bir vadinin üzerinde iki tepenin zirvesindedir
Kale H360-M970’de Hamdan Bin A1 Hasan, Hasır Al-davla Bin Abdullah Bin Hamdan tarafından yapılmıştır Doğudan batıya 400 m uzunluğunda genişliği 30-60 m arasında değişmektedir Kalenin inşa edilmiş olduğu düzlüğün zemini doğuda 800, batıda 300 m yüksekliktedir Kale 14 burç, iki gözetleme kulesiyle tahkim edilmiştir Güneye açılan tek kapısı doruğa, kale meydanına gütmektedir Güneyde Suriye Ovasına hakim bulunan kulesi hala ayaktadır

Rahabdium-Hafemtay Kalesi
Kale, Nusaybin ilçesinin 20 km kuzeydoğusunda Suriye sınırına yakın bir tepe üzerinde Romalılar tarafından yapılmıştır Tepenin doğusunda bulunan vadiden Nusaybin-Midyat kervan yolu geçmekteydi Romalıların Suriye’den gelecek tehlikeler için ileri karakolu görevi yapan Hafemtay Kalesi, uzun zaman Araplarla, Romalılar arasında çekişme konusu olmuştur
Kale gerek Nusaybin ovasına ve gerekse kervan yolunun geçtiği vadiye, Suriye ovasına tamamıyla hakim bir durumdadır Güneyden kuzeye doğru uzanan kalenin 14 burcu, iki gözetleme kulesi olup, uzunluğu 1500 metreyi bulan surlarının yüksekliği 10, burçlar ile gözetleme kulesinin 20 metre kadardır Kaleye giriş güneyden tek noktadan yapılır Kale meydanında su sarnıçları, erzak ambarları bazı bina kalıntıları ile yer altı mahzenleri görünmektedir

Merdis- Marin Kalesi

kuzeydoğusundadır, Marin kalesi, eski Merdis şehrinin üzerinde yüksek bir kayalık üzerine inşa edilmiştir Çevre genişliği 1500 metredir12 kule ve burcu vardır Güneye açılan kapısı demir bir kapı ile ayrıca korunuyordu
Kalenin doğusunda Merdis Kralının şatosu bulunmakta, şatonun altında kayalara oyulmuş, derinliği 5, uzunluğu 18, genişliği 5 metre olan bir mahzen, bunun yanında da suyu eksilmeyen bir sarnıç bulunmaktadır
Kalenin kimler tarafından yaptırıldığına ilişkin bir kayıt olmamasına rağmen, yapım tarzından bir Bizans eseri olduğu ve tarihte bir çok kez onarım geçirdiği anlaşılmaktadır Kalenin burç ve surları günümüze kadar özeliğini korumuştur

Mor Yakup-Mor Kuryakus Kilesesi
Kesin yapım tarihi bilinmemekle beraber IIIyüzyıla tarihlenen kilise Bülbül Köyündendir

Mor Yuhanna Kilisesi

Turabdin Dağının kayalık bir yamacındadır Birçok yapıdan oluşmaktadır Mor Evgin Manastırına 5 km uzaklıkta olup, yaya olarak gidilebilmektedir

Mor Evgin Manastırı
Girmeli Bucağının 7 km kuzeyindedir Turabdin dağının yamacında, ovadan 500 metre yükseklikte mağara ve yapıtlardan oluşmaktadır Manastıra çıkış yerine kadar motorlu araçlarla gidilebilmektedir

Mor Yakup Manastrı

Nusaybin İlçe Merkezindeki Manastır, Mor Şabo ve 11 öğrencisinin Şehitliğine kadar mecusi tapınağıydı Tapınak kalıntıları üzerine MS328 yılında Mor Yakup’un ölümünden sonra adına ithafen inşa edilmiştir İçinde türbesi vardır l9yüzyıla kadar bünyesinde rahipler yaşardı

Dara Harabeleri
Döneminde kültür beşiği olan,tiyatro başta olmak üzere bir çok etkinliğin merkezi olan bu harabelerdeki sarnıçlar, su yolları günümüze kadar gelebilmiş kalıntılardır

Gırnavaz Harebeleri
kuzeyinde, Habur Nehri kollarından biri olan Çağçağ Deresinin doğusunda, takriben 300m çapında ve 24 m yüksekliğinde höyük karakterinde bir yerleşim yeridir Arkeolojik bir merkez olarak ilk kez 1918 yılında bilim dünyasına tanıtılan Girnavaz daha sonraki yıllarda çeşitli araştırmalara konu olmuştur 1991 yılına kadar yürütülen çalışmalarda Girnavaz'ın MÖ 4000'den MÖ7yüzyıla kadar sürekli bir yerleşim yeri olduğu anlaşılmıştır
Höyük üzerinde ayrıca İslami dönemlere ait büyük bir mezarlık bulunmaktadır
Kazılar sonucu bulunan mezarlarda şahsi eşya olarak metal silahlar, metal süs eşyaları, vazolar, kandiller, mühürler vs bulunmuştur Aynı mezarlar içinde ayrıca kült, tablet gibi paha biçilmez kalıntılara da rastlanmıştır Çivi yazılı belgelerden bir tanesi tarihi coğrafya açısından büyük önem taşımaktadır Bu belgede, Girnavaz Nabula eski adıyla ifade edilmektedir Yerleşimin ulaşılabilen kültür tabakasını MÖ4000 sonlarına tarihlenen genç Uruk oluşturmaktadır Bu kültür tabakasının üzerinde yer alan MÖ3000 ortalarında yerleştirildiği sanılan Er Hanedanlar devri mimari tabakaları daha çok ölü gömme adetleri açısından araştırılmış ve değerlendirilmiştir Er Hanedanlar devrinden sonra Girnavaz MÖ2000 başlarına tarihlenen Eski MÖ2000 ortalarına tarihlenen Hurri-Mittani MÖ2000 sonlarına tarihlenen Orta Asur devirlerinde de yerleşim yeri olarak kullanılmıştır

Merdis-Marin Harabeleri
Nusaybin ilçesinin 15 km kuzey doğusundadır Harabelerde Roma dönemine ait Kiliseler, sarnıçlar ve üzüm mağaraları bulunmaktadır

Fıtvar Harabeleri

Derik'e 13 km uzaklıkta Roma dönemi kültür mirasını önemli kalıntılarını içeren , antik bir harabedir
Fotoğraflar; Nusaybin kaymakamlığı web sitesinden alınmıştır

Gazeteci
-----------

İlhan CİNDİOĞLU

Mardin/Nusaybin