Yine, Yeniden Kuş Gribi!

Doç Dr Önder Ergönül: Grip virüsü evrim geçiriyor Yani hem hayvanlarda hem de insanlarda yaşamasını öğreniyor Avrupa'da tıp dünyası kuş gribi salgını gelecek diye birbirine girmiş durumda -ki onlarda ölen insan vakası yok, bizde var



Zoonoz kavramı gitgide daha fazla önem kazanıyor Biz küresel ısınmaya odaklandık ama uğraşmamız gereken çok önemli bir konu daha var: Salgın hastalıklar Zoonoz da hayvanlarla bulaşan hastalık anl geliyor Türkiye'de en çok rastlanan zoonozlar Malta humması, şarbon, tularemia ve Kırım Kongo kanamalı ateşi hastalığı Fakat yıl geçmiyor ki yeni virüsler ortaya çıkmasın Düşünün, son 30 yıldır ortaya çıkan 25 virüs var Üstelik bunlar saptanmış olanlar Saptanamamış kim bilir daha neler var
Türkiye'de Kırım Kongo kanamalı ateşi vakalarını bulan ekipten Önder Ergönül, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde enfeksiyon hastalıkları doçenti Harvard'da yüksek lisans yaptı Hatta kısa süre önce hayatını kaybeden, HIV virüsünün kaşifi Merle Sande hocalarındandı

Tıptaki adı epidemiyolog ama ona "bilimsel dedektif" de diyebilirsiniz Çünkü akademisyenliğin ve hasta bakmanın yanı sıra virüs avına da çıkıyor Örneğin tsunamiden sonra Türk hükümeti bu ülkeye bir katkıda bulunmak için onu Sri Lanka'ya göndermiş ve oradaki salgın hastalıkları araştırmasını istemiş
Ergönül'ün dediğine göre kuş gribi kapıda Geldi geçti sanmayın, hâlâ dünyanın her yerinde kuşlar ölüyor İnsandan insana geçmeye başladığı an hapı yuttuk demektir

Yakın dönemde ortaya çıkacağı tahmin edilen yeni virüsler var mı?

Dünyada "emerging enfections" (ortaya çıkmakta olan enfeksiyonlar) dediğimiz bir kavram var Mesela Chicken Gunya Fever diye bir şey var Chicken Gunya Uzakdoğu'da görülüyordu, şimdi İtalya'da görüldü Mipah, Annelli adlı yeni virüsler var

Virüs saptanamadığı için aylarca hastalıktan sürünen insanlar oluyor Bu durumda ne yapıyorsunuz?

Kahroluyorum! Virüsün ne olduğunu bulamıyoruz TÜBİTAK ve Avrupa Komisyonu'nun danışmanıyım TÜBİTAK'ı da arkama alıp bir araştırma merkezi oluşturmak için çırpınıyorum Türkiye'de nedenini bulamadığımız bir sürü hastalık var


"İspanyol, Asya, Rus gripleri Aynı virüs evrim geçiriyor"
Virüsler neden daha çok Uzakdoğu ve Afrika'da ortaya çıkıyor?
Komplo teorileri giriyor işin içine Mesela ilaç denemelerinin yapılması virüslerin mutasyonlarını, farklılıklarını ortaya çıkarıyor Afrika bir laboratuvar Avrupa ve ABD'de bir ilaç çıkınca etik kurullarını kolayca geçemez, dolayısıyla Afrika gibi yerlerde denemeler yapılır Ayrıca, doğaya yakın yerlerde ise hayvanlardan insanlara bir sürü şey geçiyor Hayvanlarda olup insanlara geçmeyen hastalıklar da var Her hastalık illa insanda görülecek diye bir şey yok ama virüs evrimleşerek insana geçebilme özelliği gösteriyor

Şu anda dünyanın her yerinde kuşlar ölüyor Virüsün insandan insana geçmesi için evrim geçirmesi gerekiyor Henüz tam olarak o evrimi geçirmedi Tüm dünyada 350 kuş gribi vakası var Yüzde 60'ı öldü Bunların hepsi hastalığı kuşlardan alan insanlar Avrupa'da tıp dünyası kuş gribi salgını gelecek diye birbirine girmiş durumda -ki onlarda ölen insan vakası bile yok, bizde var ama

Bundan sonra tıp salgın hastalıklarla mı uğraşacak?

Dünya Sağlık Örgütü'nün 2007 raporu bu konuya ayrıldı Bir panik var Kuş gribinden çok korkuluyor I Dünya Savaşı sırasında pek çok insanı öldüren gribin şimdi yayılmaya başladığını düşünün O zaman ulaşım bu kadar kolay değildi Şimdi korkunç olur Grip virüsü son 100 yıl içinde evrim geçirerek geliyor şimdi Hem hayvanlarda hem de insanlarda yaşamasını öğreniyor

1918'deki İspanyol gribi çok ünlüdür Bu kadar kısa sürede en çok öldüren hastalıktır Bir buçuk yılda 50 milyon insan öldü 1957'deki Asya gribinden de çok insan öldü 1968'de Hong Kong gribi, 1977'de Rus gribi olarak aynı virüs evrim geçirerek bir sürü insanı öldürdü Sırada kuş gribi var


"Keneleri yok ettiğinizde kötülük yapabilirsiniz"

Virüsler de bir tür canlı Onları ortadan kaldırmak ekolojik dengeyi bozmuyor mu?

Bir virüsü yok etmeye çalışırken belki daha tehlikeli virüslere önayak oluyoruz Zamanında bu HIV için söylendi ama "Bunlar komplo teorileri" dendi İnsan aklı şu anda "Keşke virüsleri öldürebilsek" diye düşünüyor ama mesela kenelerin tümünü yok etmeye kalktığınızda kötülük yapabilirsiniz Keneler aslında hayvanları aşılıyorlar, doğal enjektörler Zaten keneleri ortadan kaldırmaya kalksanız yakıp yıkmanız lazım Bütün bitkileri, ormanları yakmanız lazım Kimisi "Buraları yakalım" diyor Böyle bir şey olamaz

Küresel ısınmanın salgın hastalıklar üzerindeki etkisi nedir?

Küresel ısınma sivrisinekleri, keneleri vs artırabiliyor ve bunları yeni coğrafyalara sokabiliyor Kışın bunların çoğu uyur Diğerlerinin de hareket kabiliyeti olmaz Bu hastalıklara normalde nisan-mayısta rastlanırken küresel ısınmanın etkisiyle şubat ve martta çıkmaya başladılar

Sokak hayvanlarını sevmek tehlikeli mi?

Kedilerden toksoplazmoz geçer Özellikle hamileler için çok tehlikeli Köpekten geçen kist hastalığı var Sokak hayvanlarını seven veya kırsalla bağlantısı olan insanlar daha çok bu hastalığa yakalanıyor Kırsalda da veterinerlik önlemleri iyi alınmıyor Devletin daha dikkatli olması lazım

"Bu virüsler aynı zamanda biyoterörizm ajanı"

AIDS'te durum nedir şimdi? Aşısı çıkacak diye konuşuluyor
Batı'da eğitimle AIDS'in bir parça önüne geçildi Türkiye'de AIDS zaten hiç patlamadı Ama gördüğüm son vakalar beni ürkütüyor Son bir yıldır arttı diye düşünüyorum Başarıyı yaşam süresiyle ölçüyoruz 25 yıl yaşayan AIDS hastaları var Ama AIDS'ten kurtulan yok

Virüsler vurkaç yaparak gerilla taktiği uyguluyor, bunun karşısında tıp ne yapıyor?

Biz epidemiyologlar da gidip virüsleri saptayan özel eğitimli komandolar oluyoruz Fransızların, ABD'lilerin, İngilizlerin epidemiyogları orduyla çok yakın çalışır
Almanya'da askerler Kırım Kongo'yla çok ilgileniyor çünkü bu virüsler aynı zamanda biyoterörizm ajanı
Amerikan Sağlık Bakanlığı bazı mikropları 11 Eylül'den sonra biyoterörizm yapma potansiyeline göre sınıfladı Bizim Kırım Kongo C sınıfında Her mikro organizma biyoterörizm ajanı olamaz Uygulayan tarafından kontrol edilebilir bir mikrop olması ve halkta panik yaratması lazım

Bu hastalıkların isimleri de ilginç oluyor Çıktıkları yerlerden mi alıyorlar adlarını?

Çoğunlukla Kırım Kongo, Türkiye'de ilk çıktığında adı Tokat hastalığıydı Tokatlılar buna çok üzülüyordu Sonradan Kırım Kongo deyince rahatladılar

Virüslerle uğraşmak kanserle uğraşmaktan daha mı zor?

Birbirlerine yakın işler aslında Mantık aynı Biz ülkeler coğrafyasını da bilmek zorundayız! Kanserde insana yabancılaşan bir hücre giderek çoğalıyor Kanserle uğraşanlar "Bunu nasıl keseriz?"e kafa yoruyor Bizimki biraz daha zevkli gelir insana National Geographic tadında