Kütahya Dili

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-10-2012

Kütahya Dili

Kütahya ve yöresi ağızlarında yazı dilimizde bulunan ve genel Türkçe ile ortak olan temel ünlüleri ile bazı Anadolu ağızlarında da bulunan kapalı e (?) ünlüsünün yanında, komşu seslerin etkileri yada konuşan kimselerin konuşma özelliklerine bağlı etkiler altında oluşmuş ve boğumlanma nitelikleri değişmiş ünlü türleri vardır

Çamâşır, gelcekmin < gelecek misin , böle ? < böyle , guyvıceklerse< koyuvereceklerse , gitmiyo?< gitmiyor , n~o ? lcamış < ne olacakmış
Kütahya ve yöresi ağızlarda iki yada daha fazla heceyi kaynaştırıp uzatarak bir tek hece haline getirilmektedirBölgemiz ağızlarında içseste ünlüler arasında bulunan ünsüzler eriyip kaybolurlar ve kendi heceleri içinde bulunan ünlüler ile kaynaşarak onları uzun ünlüye dönüştürürler
mara< mağara , düün< düğün , garla< karılar , ırat< rahat , ibram< İbrahim , şikatçi< şikayetçi , ok ? lamız< oklavamız , aşcesen< açacaksan , yamır< yağmur , amet< Ahmet , aşam< akşam , galfa< kalfa , gada< kadar , penir< peynir

Bölgemiz ağızlarındaki bütün ünlülerde kısalık görülür

Ge olum< gel oğlum , c?ara< sigara , mãf eTdi< mahvetti ,
Ağızlarda olan bütün dar ünlülerde görülen genzelleşme, bölgemiz ağızlarında yalnız a ünlüsü üzerindedir
sã< sana , bã< bana
Türkçe yazı dilinde dudak ünsüzlerinin yanında yuvarlak olarak bulunan ünlüler, bölgemiz ağızlarında dil benzeşmesine uyarak genellikle düzleşmiştir
yımırta< yumurta , davıl< davul , yazakan< yazarken
ünlü kalınlaşması olayı bölgemizde pek seyrek görüldüğü halde, ünlü incelmesinin örnekleri fazladır
ağec< ağaç , ak ? ıdeş< arkadaş , buldey< buğday , ganel< kanal

Birinci hecelerinde yuvarlak ünlü bulunan çift heceli kelimelerin ikinci hecelerinde bulunan düz ve geniş ünlüler, bazen darlaşıp yuvarlaklaşarak dudak benzeşmesine uğrarlar

soru< sonra , gocu< koca ,

Ünlü değişmesi bölgemiz ağızlarında genellikle bütün ünlülerde görülmektedir

eccik< azıcık , madinoz< maydanoz , misir< mısır , baraba< beraber , hanâ< hani , duşman< düşman , k ? ını< kına , imin< emin , urdan< oradan , kötaya< Kütahya , gocuman< kocaman , büber< biber

Kütahya ve yöresi ağızlarında genellikle vurgusuz olan orta hece ünlüleri kısalır ve bazen düşer

ordan< oradan , çağrır< çağırır , yimbeş< yirmi-beş , gayınna< kayın-ana

Bölgemiz ağızlarında l,r,ş ile başlayan yabancı kelimelere genellikle i,u ünlüleri ek lenir

ilazım< lazım , erceb< recep , ırza< rıza , ürya< rüya

Bazı durumlarda kapalı bir hecenin sonunda türeme bir a,e,ı,i, ünlüsü bulunur

Bi yandana< bir yandan , sekizen< seksen , endirikene< indirirken

Kütahya ve yöresi ağızlarda, içses çift ünsüz bulunan yerlerde birinci ünsüz tonsuz olsa bile, ikinci ünsüz genellikle tonlu ve tonlulaşma eğilimindedir

mutvak< mutfak , gıpgırmızı< kıpkırmızı , garagol< karakol ,ısbınak ?< ıspanak

Haftanın Günleri
duşamba (Pazartesi)
derneK (Salı)
bazar (Çarşamba )
cum~aşamı -peşembe (Perşembe)
cumeyi (Cuma)
cumey~ertesi (Cumartesi)
girey (Pazar)

08-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kütahya Dili Kütahya Dili Kütahya ve yöresi ağızlarında yazı dilimizde bulunan ve genel Türkçe ile ortak olan temel ünlüleri ile bazı Anadolu ağızlarında da bulunan kapalı e (?) ünlüsünün yanında, komşu seslerin etkileri yada konuşan kimselerin konuşma özelliklerine bağlı etkiler altında oluşmuş ve boğumlanma nitelikleri değişmiş ünlü türleri vardır Çamâşır, gelcekmin < gelecek misin , böle ? < böyle , guyvıceklerse< koyuvereceklerse , gitmiyo?< gitmiyor , n~o ? lcamış < ne olacakmış Kütahya ve yöresi ağızlarda iki yada daha fazla heceyi kaynaştırıp uzatarak bir tek hece haline getirilmektedirBölgemiz ağızlarında içseste ünlüler arasında bulunan ünsüzler eriyip kaybolurlar ve kendi heceleri içinde bulunan ünlüler ile kaynaşarak onları uzun ünlüye dönüştürürler mara< mağara , düün< düğün , garla< karılar , ırat< rahat , ibram< İbrahim , şikatçi< şikayetçi , ok ? lamız< oklavamız , aşcesen< açacaksan , yamır< yağmur , amet< Ahmet , aşam< akşam , galfa< kalfa , gada< kadar , penir< peynir Bölgemiz ağızlarındaki bütün ünlülerde kısalık görülür Ge olum< gel oğlum , c?ara< sigara , mãf eTdi< mahvetti , Ağızlarda olan bütün dar ünlülerde görülen genzelleşme, bölgemiz ağızlarında yalnız a ünlüsü üzerindedir sã< sana , bã< bana Türkçe yazı dilinde dudak ünsüzlerinin yanında yuvarlak olarak bulunan ünlüler, bölgemiz ağızlarında dil benzeşmesine uyarak genellikle düzleşmiştir yımırta< yumurta , davıl< davul , yazakan< yazarken ünlü kalınlaşması olayı bölgemizde pek seyrek görüldüğü halde, ünlü incelmesinin örnekleri fazladır ağec< ağaç , ak ? ıdeş< arkadaş , buldey< buğday , ganel< kanal Birinci hecelerinde yuvarlak ünlü bulunan çift heceli kelimelerin ikinci hecelerinde bulunan düz ve geniş ünlüler, bazen darlaşıp yuvarlaklaşarak dudak benzeşmesine uğrarlar soru< sonra , gocu< koca , Ünlü değişmesi bölgemiz ağızlarında genellikle bütün ünlülerde görülmektedir eccik< azıcık , madinoz< maydanoz , misir< mısır , baraba< beraber , hanâ< hani , duşman< düşman , k ? ını< kına , imin< emin , urdan< oradan , kötaya< Kütahya , gocuman< kocaman , büber< biber Kütahya ve yöresi ağızlarında genellikle vurgusuz olan orta hece ünlüleri kısalır ve bazen düşer ordan< oradan , çağrır< çağırır , yimbeş< yirmi-beş , gayınna< kayın-ana Bölgemiz ağızlarında l,r,ş ile başlayan yabancı kelimelere genellikle i,u ünlüleri ek lenir ilazım< lazım , erceb< recep , ırza< rıza , ürya< rüya Bazı durumlarda kapalı bir hecenin sonunda türeme bir a,e,ı,i, ünlüsü bulunur Bi yandana< bir yandan , sekizen< seksen , endirikene< indirirken Kütahya ve yöresi ağızlarda, içses çift ünsüz bulunan yerlerde birinci ünsüz tonsuz olsa bile, ikinci ünsüz genellikle tonlu ve tonlulaşma eğilimindedir mutvak< mutfak , gıpgırmızı< kıpkırmızı , garagol< karakol ,ısbınak ?< ıspanak Haftanın Günleri duşamba (Pazartesi) derneK (Salı) bazar (Çarşamba ) cum~aşamı -peşembe (Perşembe) cumeyi (Cuma) cumey~ertesi (Cumartesi) girey (Pazar)