“ Düşünen İnsan “İn , Görmek İçin Bakmaya İhtiyacı Yoktur''

“ DÜŞÜNEN İNSAN “IN , Görmek için bakmaya ihtiyacı yoktur''



JJ Rousseau : “ Emile “ adlı eserinde : “ Şu alemde görünen mucizeler hakkında bir kitap yazılacak olsa ve o kitap dünyadan büyük olsa , yine konuyu içeremez Bana , ‘ Onu – Allah’ı – nerede görüyorsun yani seziyorsun? ‘ diyeceksiniz Devreden göklerde , bizleri aydınlatan yıldızlarda ,otlayan koyunlarda , uçan kuşlarda , düşen taşta , rüzgarın sürükleyip götürdüğü yapraklarda ve kendimde görüyorum “

Bir toprak parçasına bakan çiftçi oraya hangi ürünü ekeceğini , inşaat mühendisi ise nasıl bir bina yapabileceğini düşünür İşte tıpkı böyle ; bu dünyada sadece görünenle ilgilenenler , yüzeyde kalmayı tercih edenler olduğu gibi , görünenin arkasını merak edenler , derine inmeyi tercih edenler de vardır

Mevlana : “ Ruhlar niçin bedene büründüler? Diye soranlardan , düşüncelerin niye kelimelere büründüğünü düşünmelerini ister” der Burada ruh ve düşünce görmeyi , beden ve kelime de bakmayı hatırlatır

“ Her şey ezeli güzelliğin aksiyle gülümsüyor “ der ve Mesnevi’sinde Leyla ve Mecnun ile ilgili olarak “ Bu aşkı duyan Vali Leyla’yı makamına çağırır ve ona bir süre baktıktan sonra “ Mecnun’u mecnun eden sen misin “ der Leyla ise “ Susun , böyle konuşmayın , sizde Mecnun’un gözleri , bakışları yok Eğer siz de bana Mecnun’un gözleriyle baksaydınız , siz de mecnun olurdunuz “ der

“ Ten candan , can da tenden gizli değildir Lakin canı görmek için kimseye izin yok “ der

“ Ya göründüğün gibi ol , ya da olduğun gibi görün “ ( Bakmaktan Görünmeye )

“ Ben ne Hıristiyanım ( Bakılan ) , ne Musevi ( Bakılan ) , ne de Farisi ( Bakılan ) , ne de Müslüman ( Bakılan ) , ne Doğu’danım ne de Batı’dan ( Bakılan ) , ikiliği bir kenara koydum , iki alemin bir olduğunu gördüm “ ( Görülen )

“ A kavak dedim böyle uzayıp gitmen rezilliktir , ne çiçeğin var ne meyven ( Bakma ) , kavak sus dedi ve ekledi çiçeğim ve meyvem olsaydı benliğe düşerdim , oysa şimdi benliğe düşenleri seyrediyorum “ ( Görme )

“ Bana ne kadar bakarsan bak beni tanıyamazsın (Bakma) Çünkü sen kısa nazarlısın ve ben yüzlerce sıfata sahibim Benim nazarımı takın ve bana benim nazarımla bak ( Görme ) Çünkü ben kendime gözlerin dışında bir makam seçtim “

“ Siz gözden gizlisiniz , eserlerde görülmektesiniz ( Bakma )

Aşikar olmakla birlikte aşikar değilsiniz , tıpkı ruhun cevheri gibisiniz ”

“ Allah yolunda gözlerini ona kaparsan onun elinde bir mühre ( pul ) gibi olursun “

“ Ey canların canı olan can , gördüğün halde neden soruyorsun? “

“ Gel birbirimizin değerini bilelim Ansızın birbirimizden ayrılmadan önce Mümin müminin aynası olunca Niçin aynaya bakmaktan yüz çevirelim “

“ Baktığında bütün iyi özelliklerin kalpte olduğunu görürsün Baktığında bütün rezil özelliklerin madeninin su ve çamur olduğunu görürsün “

“ Gittim doktordan : Görmek nedir ve aşka düşmüş hakkında görüşün nedir? Diye sordum Sıfatlarımı terk etmemi ve varlığımdan yok olmamı tavsiye etti Yani var olan her şeyden dışarı çık dedi “

“ Ey güzelliğinde kendi güzelliğimi gördüğüm kimse, Ben senin hayalin için tamamen ayna kesildim “

“ Eğer o sizi zararlı ve kusurlu gösterdiysecO aynanın kusuru yok kusurlu olan sizsiniz “

“ Gittim doktordan : Görmek nedir ve aşka düşmüş hakkında görüşün nedir? Diye sordum Sıfatlarımı terk etmem ve varlığımdan yok olmamı tavsiye ettiYani var olan her şeyden dışarı çık dedi

Kuran-ı Kerim : Enbiya Suresi 30 Ayeti : “ İnkar edenler görmezler mi ki ; gerçekten göklerle yer birdi de biz onları ayırdık “

Neml Suresi 88 Ayeti : “ Görürsün , dağlar da yerlerinde duruyor sanırsın , halbuki onlar bulut gibi geçmede “

İnsan gönlüne dikkatle bakmalı , nefis sislerinin görüş alanını daraltmasına izin vermemelidir

İnsan karşısındakine aynaya bakar gibi bakmalıdır Aynaya baktığımızda yüzümüzdeki bir lekeyi aynadan değil kendimizden biliriz Başkasında bir kusur gördüğümüzde de önce kendimizde aramalıyız Lekeye bakılır ama kendimizden olduğu görülür

Bir varlık ya hakiki ya mecazi olur Mecaz hakikatin köprüsüdür Bu alemin Yaradan’a olan oranı mecazidir Bu mecazi alemin varlığı , hakiki olan Yaradan’ın varlığı iledir ve O’na bağlıdır Tıpkı , bir insanın gölgesinin , o insanın varlığına delil olması gibi Gölgesini takiple o insana ulaşmak nasıl mümkünse , Yaradan’ın varlığına ulaşmak için de bu mecazi alem bir vasıtadır , bir geçiş sürecidir Burada gölge bakmayı ve insan görmeyi ifade eder , aynen mecaz bakmayı hakikat görmeyi ifade ettiği gibi

İnsan , bu dünyanın dalgalarını alabilecek donanıma sahip olduğundan kendisine verilen yetenekler doğrultusunda ( kabı kadar ) bu dünyayı algılar , ancak ilim bu algılamanın da gerçek dışı olabileceğini yani çevremizde gördüğümüz şeylerin aslında öyle olmayabileceği hususunu araştırmaktadır Hz Muhammet , 1400 yıl öncesinde Allah’a “ Yarabbi beni bu oyuncaklarla oyalama , bana eşyayı göründüğü gibi değil , olduğu gibi göster “ diye dua etmiştir

Gerçekten de insan , her ne kadar gözleriyle bakarsa da gönlüyle görür Gönlümüzü değiştirmeden bakışlarımızı değiştirmemiz – pozitifleştirmemiz – bütün dünyaya ve yaratılmışlara olumlu bakabilmemiz mümkün değildir

İnsan , elindeki bir kitaba gözleriyle değil de gözlük vasıtasıyla bakarsa artık kitabı gözünün değil , gözlüğünün gösterdiği gibi görecektir İnsanlar arasında gözlüksüz birine rastlamak mümkün değildir Bilginin bilgiden , cahilin cehaletten , iş adamının ticaretten , sanatçının sanattan yapılmış gözlükleri vardır Her biri kainat kitabının satırlarına bu görünmeyen gözlüklerle kendi açılarından bakarlar

Beyazıd-i Bestami : “ Kaç yaşındasınız? “ diye sorulduğunda , “ Dört yaşındayım , dört yıldır Rabbime yakın olarak , her şeyde O’nu görerek yaşamanın mutluluğu içinde olduğum için , önceden yaşadığım 70 yılı saymıyorum “ diye cevaplar

Aslında şu uçsuz bucaksız kainat içinde minik bir gezegen olan dünyamız ve tek tek her birimizin hayatı Yaradan tarafından kendimizi görmemiz , tanımamız için yüzümüze tutulmuş birer ayna gibidir ve her birimiz onlara kendi açımızdan bakıp farklı şeyler görüyoruz Mesela önümüzde giden araca birimiz modeli açısından bakar , değerlendirir , diğerimiz plaka numarasına bakar asal sayı olup olmadığını araştırır

İbni Sina : İki tip akıl var der :

- Akl-ı Amile : Pratik akıl : İcra eden akıl ( Bakma )

- Akl-ı Alime : Soyut akıl : Evrensel akıl ( Görme )

İtibar : baktığın , sandığın , fotoğraf , dışardan , topluluğa girerken sahip olduğun , bir an ;

Karakter: gördüğün , olduğun , yüz , içerden , topluluktan çıkarken sahip olduğun , ömür boyu

Sufizm : Bütün yaradılış ilahi perdelerin kaldırılmasının bir oyunu ( Görme )

Sufi bilincin ( Görme ) perdelerini bir bir kaldırır ( Görmeyi sağlar ) ve nihai hedefe ulaşır : Hiçlik

İnsan kişiliğinin üç vechesi : Ruh + Kalp + Nefs : Ruh ( Görme ) ile Nefs ( Bakma ) Kalbi ele geçirmek için sürekli savaşır

Kalp huzursuz ruhu geniş hakikat okyanusuna taşıyan ırmaktır ( Görmeyi sağlayandır )

Kalp erdem sahibi olmakla , tefekkürle ve Tanrıyı anmakla uyanır ( Görür )

Bilinç bir fincan ( Görme ) , bilinçdışı ise bir okyanustur

İnsan-ı Kamil : Kişinin tabiatın ekolojik düzeni ve hayatın görünmez ( Bakan ) ritmi ile olan bağını keşfeden ( Gören )

İlahi Aşk : Sonludan ( Bakmaktan ) sonsuza ( Görmeye ) , suretten ( Bakmaktan ) hakikate ( Görmeye ) varmak ve sonunda da varlık ile bir olmak arzusundadır

Niyazi Misri : Derman arardım ( Bakardım ) derdime , derdim bana derman imiş ( Görme )

Burhan arardım aslıma ( Bakardım ) , aslım bana burhan imiş ( Görme )

Her problem ( Bakma ) kendi içinde bir fırsat ( Görme ) saklar ve problem fırsatın yanında cüce kalır

Olmak istediğim insan olabilmem çok vakit alıyor ( Bakmaktan Görmeye )

Taşı delen ( Bakılan ) suyun kuvveti değil damlaların sürekliliğidir ( Görülen )

Elif Şafak : Ziya kendinden başka her şeyi görünür kılar

Hayat içinden ne çıkacağını bilmesek de ( Bakmak ) açmamız ( Görmemiz ) gereken zarftır

Ne söylediğini herkes işitir ( Bakar ) , dostlar ne söylediğini duyar , en iyi dostlar ise söylemediğini duyar ( Görür )

İbn-i Arabi : Allah zatı itibariyle Hakk ( Görünen ) , tecelli eden açılan haliyle ( Bakılan ) de Halktır

Bu vahdette kesret , kesrette vahdettir ( Birlikte çokluk , çoklukta birlik )

Bundan Vahdet-i Suhud ( Gözle görünenlerin birliği ) ( Bakılan ) değil , Vahdet-i Vucut ( Varlıkların birliği ) ( Görünen ) doğar

Ne kadar bilirsen bil , söylediklerin ( Bakılan ) karşısındakilerin anlayabildiği ( Görünen ) kadardır

Herkes kabı ( Bakma ) kadar alır ( Görme )

İnsan dışı ile karşılanır ( Bakılır ) , içi ile uğurlanır ( Görülür )

Meritokrasi ( Görünen ) ile Plutokrasi ( Bakılan ) devamlı mücadele içindedir

Göz olmasa ışık olur muydu?

Hasan Pulur : Şeriat ( Tokata tokat ) ( Bakma ) , Tarikat ( tokata seyirci ) , Hakikat ( Tokata bakmadan devam ) ( Görme )

Behçet Necatigil : Ya çaresiz ( ümitsiz ) siniz ( Bakılan ) , ya da çare ( ümit ) sizsiniz ( Görülen

İmam Gazali : İlim ( Görülen ) ağaç , ibadet ( Bakılan ) ise bu ağacın meyvasıdır

Balzac : Dünya birbirimizi bir daha göremeyecek kadar büyük ( Bakılan ) , ya da görebilecek kadar küçüktür ( Görülen )

Hanri B : Zayıf kişi beğenilmeye ( Bakılmaya ) , kuvvetli kişi sevilmeye ( Görülmeye ) çalışır

Doğa gören göz ( Bakan ) , anlayan kafa ( Gören ) için en büyük eğitmendir

Bilmediğini bilmek ( Bakmak ) kendini bilmektir ( Görmek )

Gülmeyin ( Bakmayın ) belki de gülünecek ( Görülen ) durumdasınız

Gençken nasıl ( Bakılan ) ne zamandan ( Görülen ) , yaşlanınca ne zaman ( Bakılan ) nasıldan ( Görülen ) daha büyük kıymet taşır

Çoğu zaman yanlış yola sapana bakarak ( Bakan ) doğru yolu buluruz ( Görülen )

Vermesini bilen aslında verirken ( Bakılan ) alır ( Görülen )

Doğru yolda yürü ( Görünen ) , istersen topalla ( Bakılan )

Nesimi : Gah çıkarım gökyüzüne , seyrederim alemi ( Görünen ) , gah inerim yeryüzüne seyreder alem beni ( Bakılan )

Oscar Wilde : Dünyanın gerçek gizemi görünenler ( Bakılan ) değil görünmeyenlerdir ( Görülen )

İnsanın gerçek sahibi bulunduğu şeyler onun kendi içindekilerdir ( Görünen ) , dışarıda bulunanlarınsa ( Bakılan ) hiç bir önemi yoktur

Molliere : Başkaları hakkında karar vermeden ( Bakma ) kendimizi dikkatlice görmeliyiz ( Görme )

Baktığında gördüğünü sanırsın ama gördüğünde anladığını

Bakmak için gözün açık olması gerekir , görmek için dimağın

Görüyorsan kesin bakıyorsundur , bakıyorsan belki görüyorsundur

Problem çözerken görebiliyorsak o problemi kolay ele alı , anlar ve çözüme gideriz , ancak sadece probleme bakıyorsak çok ama çok uğraşırız ve sonunda belki de çözüme gidemeyebiliriz

Gören insan ileriyi planlar , bakan insan ise sadece anı yaşar ve sürüklenir

Gören insan tedbirlidir , bakan insan ise çaresizdir

Görenin duygusal zekası bakanınkinden daha yüksektir

Gören insan genel çözümlere gider ve rahat eder , bakan insan ise kısmi çözümlere gider ve her defa problemle karşılaştığında yeniden çözüm arar

Depremlerde insanlar , bilim ve teknolojinin bu kadar ilerlemesine rağmen halen bakıyorlar ama göremiyorlar

Bakan insanlar hedefe kavga , savaş yoluyla varılacağına inanırlar , ama gören insanlar hedefe varmanın bambaşka yollarının da denenebileceğini bilirler

Sıra dışı olmak , diğerlerinden farklı olmak görmeyi gerektirir, sıradanlık ise bakmakla ile yetinir

İnsanoğlu kendi benine doğru yolculuk yaparken mutlaka bakmaktan öteye giderek görmeğe başlar

Işık güneşten dünyaya yaklaşık 8 dakikada varır Güneşten çıkan ışığı gördüğümüzü zannettiğimiz ışık esasen 8 dakika evvel güneşi terk etmiş ışıktır Baktığımız ışık 8 dakika eskimiştir bile!

Bakmak gözde , görmek beyinde oluşur

Olayların peşinden sürüklenmek bakmayı , olayların önünde gitmek ise görmeyi gerektirir

Yazan:

Ahmet Çetinbudaklar/



Kaynakça :

İnsan ve İslam Olmak : Ayşe Oruç

Sufi Psikolojisi : Kemal Sayar

Mahrem : Elif Şafak

Milliyet Gazetesi : Hasan Pulur

Oscar Wilde

Çeşitli İnternet Siteleri

Mevlana Divan-ı Kebir Üzerine İncelemeler Allah,İnsan ve Vusul : ProfSaadettin Kocatürk