Güzelyurt (Aksaray)

Güzelyurt (Aksaray)




Güzelyurt İlçesi Aksaray İline 45 km uzaklıktadır Ihlara, Güzelyurt'a bağlı bir kasabadır Eski adı Karballa daha sonra Gelveri olan Güzelyurt, paleolitik çağdan beri insanlara yurt olmuştur Şu andaki ilçe önemli bir neolitik (MÖ 6500 - 5000) yerleşim merkezi üzerine kurulmuştur




Bu bölge Eti, Hitit, Pers, Kapadokya krallığı, Eski yunan, Roma, Bizans, Selçuk ve Osmanlı medeniyetlerine beşiklik yapmış küçük şirin tarihi görünümlü bir ilçedir




Sadece ağaçlardaki farklı renk tonlarının peşinde değilseniz, 10 km uzunluğa ve 80 metre derinliğe sahip Ihlara Vadisi, içinde yer aldığı kanyonla birlikte size farklı bir manzara sunacak




Hasandağı’ndan çıkan bazalt ve andezit yoğunluklu lavların soğumasıyla oluşan çatlaklar ve çökmelerle meydana gelen bu bölgede dolaşırken, kayalara oyulmuş barınak, mezar ve kiliseleri sonbaharın farklı ışığında göreceksiniz Vadiyi bir de yukarıdan, bütün halinde seyretmek isterseniz Kapadokya’dan balona binebilirsiniz






Ihlara Vadisi’ne Nevşehir’den Aksaray’a giderken, Aksaray’a 11 km kala sola, Güzelyurt yoluna dönerek ulaşmanız mümkün







Ihlara Vadisinin Oluşumu


Vadiye çok yakın Hasan Dağı ve çevresi, Neojen (Genç Tersiyer) ve IV Zamanda oluşmuşturBu zamanda oluşan yükselmelere karşın havzalar oldukça düşük kalmıştır







Vadi içinde akan Melendiz çayından görünüm


Ihlara Vadisi boyunca ilerleyen Melendiz Çayı da bu tür çökmenin sonucu oluşan kanyon vadinin tabanını oyarak daha büyük bir derinlik kazanmıştır Yer yer 100 veya 120 metre derinliğe varan vadiyi ikiye bölerek akan Melendiz Çayı (ilk çağlarda bu ırmağa Kapadokya ırmağı anlamına gelen Potamas Kapadokus denilirdi Aksaray yakınlarında Uluırmak adını alarak Tuz Gölü’ne ulaşır





Hasan Dağı volkanın püskürmesine neden olan tektonik hareketler sonunda çevre yüzeyini geniş bir volkanik tabaka kaplamıştır Aynı hareketler sırasında kalkerin basınç ve sıcaklık etkisiyle yarattığı kırık hattan fışkıran doğal sıcak suyu, Yaprakhisar ve Ihlara arasında bulunan Ziga Kaplıcaları’nda görebilirsiniz


Çevrenin yapısal karakterini derinden etkileyen volkanik püskürme sonucu oluşan tüf taşları, rüzgar, erozyon ve diğer doğa etkenleri ile aşınmış, Selime ve Yaprakhisar’da karşınıza çıkan değişik görünüm ve renklerde Peri Bacaları’nı yaratmıştır Tektonik hareketler, bazı yerlerde yumuşak tüfün, bazı yerlerde gri yeşil ve kahverengi tonlarının hakim olduğu ve iri tanelerle ufalanan kayaların kapladığı alanları çöküntüye uğratmıştır





Vadi İçerisindeki Kiliseler
Vadi içerisinde 105 kilise vardır Bunlardan ziyarete açık olanlardan bazıları ise; Eğritaş Kilisesi, Ağaçaltı (Daniel)Kilisesi, Sümbüllü Kilise, Yılanlı Kilise, Kokar Kilise, Pürenliseki Kilisesi, Eskibaca Kilisesi, Saint Georges (Kırkdamaltı) Kilisesi, Direkli Kilise ve Ala Kilisedir

Aksaray, Hristiyanlığın daha ilk yıllarında önemli bir din merkezi olmuştur Kayseri’li Basilus ve Nazianzos’lu Gregorius gibi mezhep kurucuları 4yy da burada yetişmişlerdir Mısır ve Suriye sisteminden ayrı bir manastır hayatının kurallarını bunlar tespit etmişlerdir Böylece Yunan ve Slav sistemi doğmuştur Mısır ve Suriyeli rahiplerin dünya ile olan ilişkilerini kesmelerine rağmen Basilus ve Gregorius’un rahipleri dünya ile olan ilişkilerini kesmiyorlardı Bu yeni anlayışın yeri Belisırma idi

Gregorius, teslis inancına yeni bir izah getirerek Hz İsa’nın Tanrılığı tartışmasında İznik toplantısı görüşlerine kuvvet kazandıran fikirler ileri sürdüBöylece Hristiyanlık tarihinde öncü Gregorius’un yetiştiği kayalık bölge (Belisırma,Ihlara,Gelveri) Manastır ruhuna uygun, kayalara oyulan kiliseler topluluğu halinde geldi Arap akınlarına karşı, Hasandağı’ ndaki müdafaa kaleleri karşı koyunca bu kiliseler faal ibadet merkezi durumlarını devam ettirdiler

Ihlara vadisindeki kayalara oyulmuş bu freskli kiliseler, korunarak yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarih hazinesi olarak zamanımıza kadar gelmiştir Hristiyanlığın ilk yıllarından itibaren kayaların rahatlıkla kazılmasıyla meydana getirilen bu freskli kiliseler ve iskan yerleri 14 km boyunca Ihlara’dan Selime’ye kadar devam eden “Ihlara Vadisi” içerisinde yer alırlar




Ağaçaltı Kilisesi




Aziz tasvirleri Kapadokya ve Bizans tipinden çok ayrıdır Plan V ve VI yy yapılarına uygundur Bu bölgedeki diğer üç kilise ise, ayrı bir gruptur Azizler diğerlerine benzer, fakat ortaçağ özelliğine kaymıştır İncil’den az metin verilmiştir Bunlarda da Suriye etkisi açıktır Göreme ve diğer kiliselerde rastlanmayan özellikler ve ifadeler vardır Bütün resimlerde İncil sahnelerinin sembolik bir üslupla gösterildiği dikkati çekmektedir

Kötülük kaynağı olarak şeytan ve kadın bu sahnelerde yer alır Elbiseler Suriye ve İran tipindedir IX ve X asırlarda İslam halifelerine bağlı bölgelerde kullanılan cinstendir İsa’nın yemek masasındaki eşyası, bindiği hayvan hepsi de Bizans ve Kapadokya tipinden uzak,Mısır Hristiyan sanatı ve romanesk resim özellikleri taşır


Sümbüllü Kilise



Belisırma bölümündeki kiliseler açıkça Bizans tipindedir Bazı küçük ayrıntılar yerli veya daha doğudan gelen etkilere örnek ise de genel üslup Bizans’tır

Bütün bu kiliselerden sadece ikisinin tarihi tespit edilmiştir Direkli Kilise (976-1025), Saint Georges Kilisesi ise (1283-1295) yıllarına aittir Sonuncusu çağının sanatının tipik bir örneğidirBir Selçuk Sultanının elbisesini gösteren resim, Türk hükümdarının himaye ve yardımı ile bu kilisenin yapıldığına belge teşkil etmektedir

Xyyortasında Bizans'ın Toroslar ve Klikya Bölgelerini geri almasıyla Ihlara bölgesinde de yeni kiliselerin yapıldığını görmekteyiz Bahaddin Samanlığı Kilisesi, Sümbüllü Kilise ve Direkli Kilise resimleri bu yüzyılda işlenmiştir

Ala Kilise, Akhisar’daki Çanlı Kilise ve Karagedik Kilisesi XI yy başlarındaki Bizans sanatına örnek teşkil eder Eski kiliselere sonradan bazı Bizans tipi resimler de ilave edilmiştir Bu davranış, XI yy da Selçuk Türklerinin bölgeye gelmesiyle son bulur Fakat bölgedeki dini hayat devam eder Bölgenin kilise hayatı 1924’deki nüfus mübadelesiyle son bulur




Güzelyurt (Gelveri) Yüksek Kilise






Karlı Bir Havada Güzelyurt Arkaplanda Hasan Dağı

Güzelyurt Evleri









Eski adı Karballa, daha sonra Gelveri olan Güzelyurt, paleolitik çağdan beri insanlara yurt olmuştur Şu andaki ilçe önemli bir neolitik (MÖ 6500 - 5000) yerleşim merkezi üzerine kurulmuştur Bu bölge Eti, Hitit, Pers, Kapadokya krallığı, Eski yunan, Roma, Bizans, Selçuk ve Osmanlı medeniyetlerine beşiklik yapmıştır Gelveri ilçesi; Yumuşak kayalı peri bacaları ile dolu bir yere kurulmuştur Kayaların içerisinde çok eskilerden kalma birçok kavimlerin eserlerini taşıyan oyma yapılar, mağralar, kaleler mabedler, medfenler, yeraltı çarşıları, sayılayamayacak kadar çok olan küçük şirin tarihi görünümlü bir ilçedir








Güzelyurt Yukarı Mahalleden yörenin en eski yapıların yer aldığı Aşağı Mahallesine inilen yollardan birisi de halk arasında "Kör Sokak" diye anılan yerdir




Şu an sit alanı ilan edilmesinden sonra yıkılmaya yüz tutmuş bir alandır Bundan 15 yıl evveline kadar buralarda çok renkli bir hayat yaşam vardı




Bir bakıma insanların daha modern yerleşmelere taşınması hayat standardını yükseltse de bu güzelim yapıları bakımsız bırakmak da işin kötü tarafı Tabiri caizse "Kör Sokak" ve Aşağı Mahalle kaderleriyle baş başa







Kilise Camii (St Gregory Kilisesi)


Güzelyurt ilçesinin Aşağı mahallesinde bulunmaktadır 385 yılında Teodosius tarafından Ortodoks inancının kurucusu olan Aziz Gregori adına yaptırılmıştır 15,5 asır boyunca kilise olarak hizmet veren bina, 1924 nüfus mübadelesinden sonra cami olarak kullanılmaya başlanmıştır





Güzelyurt'a Bağlı Olan Sivrihisar Köyü