Osmanlı'nın Tüm Haşmetini Yansıtan Saltanat Kayıkları

"Osmanlı'nın Tüm Haşmetini Yansıtan"
Saltanat Kayıkları







Osmanlı İmparatorluğunda, kayıklarla boğazda gezerken, yağmur veya güneşten korunmak için açılan "kırmızı renkli" şemsiye saraya mahsusmuş Benzer şekilde kürek sayısı ve baş tarafta bulunan Kartal figürü de öyle







Buna rağmen tarihte istisnalar yok değil Örneğin 1885 - 1886 yılları arasında İstanbul’da görev yapan Amerikan Elçisi Samuel S Cox, kayığının baş tarafına Amerikan Kartalı'nın ahşap figürünü koyabilmek için dönemin padişahı IIAbdülhamid'in rızasını alabilmiştir Hatta Samuel Cox kayığını o kadar beğenmiştir ki, "Diversions of a Diplomat in Turkey" adlı kitabında uzun uzun Saltanat ve İstanbul Kayıklarından bahsetmektedir Hatta 31 Bölümü tamamen İstanbul Kayıklarına ayırarak 15 sayfa boyunca kayıklardan bahsetmiş, kendi kayığını ise bir vapura koydurup Amerika Washington'daki Ulusal Müze'de sergiletmiştir






Diğer taraftan Marki de la Valette ise Osmanlı'ya borç veren Fransa'nın İstanbul elçisi olarak 1860 yılında kayığına iki çift daha kürek ekletince elçilik kayıklarına izin verilen kürek sayısı olan 5 çifteyi aşmış ve piyadesini, Saltanat Kayığı seviyesine getirtmiştir Öyle ki, Valette, Boğazda kayığıyla gezerken, halk onu Sultan zannedip alkışlar Osmanlı Sarayı ve Sultan Abdülmecid, Fransa ile yaşanan ekonomik ilişkiler sebebiyle buna göz yumsa da, Paris'teki Türk elçisi olan Ahmet Vefik Paşa, tepki olarak siyah renkli at arabasını sadece Fransız sarayına mahsus beyaz renge boyatır Paris sokaklarında bembeyaz at arabasıyla gezerken, halk onu 3 Napolyon zannederek selamlar Fransız Sarayından gecikmeden gelen tepkiye cevaben;

"Siz kayığı kaldırdığınız gün, ben de arabayı kaldırırım" der

Üçüncü bir istisna ise 1 Ağustos 1789 yılında bir deniz muharebesi sonucunda Fransız donanmasının Ebuhır (veya Ebukir) limanında Amiral Nelson tarafından yakılmasını müteakip imzalanan 5 Ocak 1799 tarihli ittifak anlaşmasının şerefine Sultan III Selim tarafından, İngiltere sefirine verilen paye ile yedi çifte küreğe izin verilmiştir






Tahta çıkan her padişah biat merasiminden sonra kılıç kuşanmak amacıyla Saltanat Kayığı ile Eyüp Sultan'a gidermiş 30 Mayıs 1876'da V Murat'a Serasker Kapısı'nda yapılan biat töreninden sonra, Sirkeci'den Dolmabahçe'ye saltanat kayığıyla dönmüştür Sultan II Mahmut ise Topkapı sarayında oturmak yerine Beşiktaş'ı tercih etmiş ve resmi tören ve protokol için saltanat kayığı ile saraya gidip gelmiştir Sultan Abdülaziz'in ise üç çifte'den, on üç çifte'ye kadar on altı saltanat kayığı olmuş Sarı Selim diye anılan Sultan II Selim ise 1566 yılında Kanuni Sultan Süleyman'dan sonra tahta çıkış töreninde Üsküdar sahilinden Saltanat Kayığı ile ayrılmış ve top atışları eşliğinde saraya gitmiştir






Süsler ve varak yıllar içinde gelişime uğramış, III Murat ile Sultan'ın oturduğu köşkler çini ile kaplanmış, önceleri gümüşten yapılan baş taraftaki Kartal figürleri ise II Mahmut ile birlikte daha Avrupai bir tarz almış ve Altın varak kaplanmış ahşaptan imal edilmiştir 17yy; sedef sanatında yaşanan değişik sonucunda geometrik şekiller yerini bitkisel motiflere bırakmış, IV Mehmet’e ait saltanat kayığı bunun en güzel örneklerdendir






Buharlı gemilerin yapımı ile Saltanat Kayıklarının ve İstanbul’da ulaşımın çehresi de değişmeye başlamıştır İstanbul’un gelişen ekonomik ve Sosyal yapısında kayıklar yetmez olmaya başlar III Ahmet döneminde (1703) Boğazdaki köyler birer sayfiye yeri haline gelir II Mahmud'a İngiltere'den hediye edilen Swift adlı buharlı vapur 1828'de yurda geldiğinde ismi Sürat olarak değilmiş, halk ise Buğu Gemisi olarak anmıştır İngiliz yapımı gemide bir gün ilginç bir olay yaşanır; II Mahmut, Tekirdağ gezisinden dönerken lodosa yakalanır ve Sürat Gemisinin terkine bağlı Saltanat Kayığı Alabora olarak batar






Swift'ten ayrı olarak Mısır Hidivi de padişaha "Hümayı Pervaz" ismi verilen bir buharlı gemi hediye etmiştir

1802 - 1864 yılları arasında yaşamış olan Lord George William Frederick Howard'ın yazdığı "Diary in Greek and Turkish Waters" adlı kitapta, Saltanat Kayığının mükemmelliğinden bahseder

“Padişahın her Cuma günü öğle namazı için bir camiyi ziyaret edişine bugün ben de katılıyorum Kayığa bindik Saltanat kayığı çok mükemmel Dört adet büyük, 3 adet küçük yaldızlı kayıktan meydana gelmiş padişahın konvoyu Padişah çok görkemli bir tentenin altında oturuyor Kayığında sanırım 22 kürek var”





Yaldızlarla süslü, kendine has işlemeli Saltanat Kayıkları günümüzde Deniz Müzesinde sergilenmektedir Hâlihazırda tadilatta olan müzede, Sultan Abdülaziz'e ait 13 çifte kürekli 1865 yapımı 3070m uzunluğunda, 237m genişliğinde Köşklü Saltanat Kayığı bulunmaktadır Kancabaş formunda armuz kaplama yoluyla imal edilmiş olan kayığın baş tarafında ağaçtan, kanatları açık bir kartal figürü, kıç kısmında ise köşk bulunmaktadır Kayığın kıç kısmındaki işlemelerde ay, yıldız, kılıç, kalkan figürleri bulunmaktadır






Yine aynı salonda Sultan Abdülmecit'e ait 32m uzunluğunda, 240m genişliğinde köşklü ve 13 çifte kürekli bir saltanat kayığı bulunmaktadır Köşk kısmı kırmızı kumaşla kaplı, tavanında ay, yıldız figürleriyle padişah tuğrası bulunmaktadır

Sultan Abdülmecit'in annesi Valide Sultan'a ait yine 13 çifte kürekli, kemanebaş formunda 1630 metre boy, 240 metre genişliğinde köşklü bir kayık daha vardır