İstanbul Baliklari Akşam Gazetesi 17 Nisan 1940

17 Nisan 1940 yılında Akşam Gazetesi’nde yayınlanmış

yazar rahmetli Sermet Muhtar alıntıdır




O iki gözüm lüferin emsali mi vardır? Su altı arkadaşlarının çoğunda olduğu gibi onun ve sülâlesinden daha ikisinin de adı Rumcadan geliyormuş Kendisi lüfer, büyüğü sarıkanad, daha irisi kufana, küçüğü de çinekop



Eylül'de yavaş yavaş belirirler, ay karanlığında olta ile tutulurlar Erbabı avını gayet meraklı ve zevkli bulur Tombalisayı ızgaradan yağları aka aka indirip bol zeytinyağlı ve limonla tenavül ömür değil de nedir?



Uskumrunun aslı da Rumca, iskumri En makbul ve besili vakti karakışa rastlar Kulağına kar suyu kaçacak Okkasına bir ikili, hadi hadi yüzlüğü sökülenler kafalarından sazı geçirtip diziyi parmağa takardı Izgara, tava, papaz yahnisi, dolma, dilediğini yap Bazan öyle hurya eder ki yalı rıhtımlarının üstü bile sergi Ve lâkin Mart girince de yanına yanaşma Bir deri bir kemik; ne tat var, ne tuz Çiroz olmuş gitmiş İsmi çiroz, bedavasına da ucuz, fakat o kuru, kavruk hale gelinceye kadar ne külfetlere katlanılıyor Kulağından iç barsakları çekilir çekilmez denizde yıkanacak, tuzlanacak; tepesi köşe, yanları merdiven basamakları gibi çıta çıta sırıklara asılıp güneşlendirilecek Yağmur mu serpiyor, hemen hepsini toplayıp kapalı bir yere taşınmazsa, yani tatlı su değerse kurtlandığı an Hava açınca gene yerlerine nakl-i mekân


Kolyoz da Rumca imiş Bu mahlûk şekil ve boy bosça uskumruyu çok andırır fakat gözleri patlak, bebekleri fazla kara, sırtının menevişleri koyu renklidir Nerede öbüründeki tat, nerede bundaki yavanlık Uskumru ile kolyozun en sevgili şikârları hamsi, gümüş, kraçya ve çurçurdur



İzmarit yalı kayıkhanelerine girecek kadar pervasız, çoluk çoçuğun kamışlarına yapışacak kadar akılsız, çok pullu ve kılçıklı olmasına rağmen ne lezizdir Hemen hemen barbunya çeşnisini verir Domates salçasına daldırıp, yumurtaya bulayıp kızart; Adalar açığının barbunyası diye en mükellef misafirine daya Çok kimse keçiboynuzuna teşbih eder "Ondan nasıl bir çeki odun geveliyerek bir dirhem bal alınıyorsa bunda da pul, kılçık kemirerek habbe kadar et mideye giriyor!" derlerdi



İstavrit de gene Rumca stavridi'den Diğer günlerde okkası 20 paraya, onluğa kadar düşer "Bizim etimiz balıktır" diyen fakir fıkara kapışırlardı



Palamut, hakeza Rumca pelamida'dan kavança İki nevidir: Alelâdesi palamut, küçüğü çingene palamudu Derin suları severlermiş Büyüyenleri torikleşiyorlar Daha cüsseli, soğuğa daha dayanıklı olduklarından Karadeniz'den dönüşleri gecikiyor




Derya kuzusu torik de dört cins: Kendisi, sivri, altıparmak (sırtı genişlediğinden ötürü), yassı (ene doğru yassılaşmasından)Bunların can düşmanları da, Yunus ve istavrit azmanı denilen orkinos Lâkerda, torik ve altıparmaktan yapılır Şişkocağızlar üçer parmak eninde dilimlenecek İlikleri bir tel ile boşaltılıp temizlenecek, kandan eser kalmayınca gaz tenekesine bir kat balık , bir kat tuz Üstüne tülbent, tahta ve ağır bir taş Yağ koyuverirse kaşıkla, pamukla alınacak; aksi

takdirde çürümesi, leşe dönmesi hazır 20, 25 günde tamam vesselâm




*Kalkan, Akdeniz'den mâadâ Okyanus'ta da bulunurmuş, hattâ Amerika sularında bile bolmuş 70 santim boya kadarlarını kaydediyorlar İstanbul'umuzda kuzu zamanı çıkar En ufakları Beykoz'unkilerdir Mutlaka erkeği aranır, dikenleri sivri sivri ve barsakları fazla dolgun olmamasına dikkat edilirdiPapazlığın kehribar gibi zeytinyağından çıkıp tabağa pembe pembe yan gelerek, yanında kıvırcık salata teşrifine can mı dayanır?



Sardalya kelimesi İtalyanca sardela'dan aktarma Ötekilerden fazla cemiyet sever, sürü sür daha derli toplu gezerler, muayyen vakitlerde kıyılara yaklaşır, açıklara açılırlarmışBiçareler pervaneler gibi ışığa âşık Kayıklarda küme küme çalı çırpı yakılarak cezbedildikleri için ateş balığa da derler Şimdi de bir vakitler 'Lüks' denilen mahud petrol buharlı ve keseli lâmbalar kullanılıyor Bunların da barsakları alınıp ve tuzlanıp fıçılara bastırıldıktan, iki ay da yattıktan sonra taamlarına

doyabilirsen doy; hele Gelibolu'nunkilere



Kılıç, üst çenesi uzun ve kılıç gibi oluşundan bu ismi taşıyor Tabir Fransızlarda da vardır Beş, hattâ altı metre boya kadar varırlar Ağustos'tan itibaren Boğaz'da karanlık geceler, sicim kalınlığında ağlarla yakalanır Kallavînin gelip çarpması su yüzündeki mantar yakaları batırışından belli oluyor Yenimahalle önünde, Beykoz koyunda, Çubuklu ile Paşabahçesi arasında, zifirî gece derinden derine, iniltiye benzeyen bağırtılar ne kadar yanıktır:

"Sandal, sağdan al!"

"Ağ var, mavna açıl!"


Bermutad, kefal ve küçüğünün ilârya adları da Rumca'dan gelme Avam (Beyni kurtludur, içte solucan vardır), kaba sofular ise (Lâğımlardan ayrılmazlar, necisdirler) diye yüz ekşitiverirlerdi Koyunun bulunmadığı yerde keçinin Abdürrahman çelebiliğivâri, levrek misali mayoneze gömülünce o nazlımı pek aratmadığını unutmıyalım Ya pilâkiye yatıp ertesi sabaha donma paça gibi kuruluşu




İskorpitin mahud diş eti hastalığıyle münasebeti yoksa da ne gudubet, çifteli şeydir kafa, gözler, ağız Orangotan'ın minyatürü; dikenleri zehirli hançer Dokuz canlı, ölmez oğlu ölmez Bir çarpsın, gökte yıldız saydırır Mutlaka doğma büyüme bir balıkçıya ayıklatmak gerek Ense ve kelleden cüda düştükten sonra, kömüre bereket, saatlerce kaynat kaynat; çorbasını indir; kaşık yerine kepçe iste Hamsi Karadeniz uşaklarının, Lâzların cananı Türküsü bile var:

Hamsi koydum tavaya,

Başladı oynamaya,

Hamsi bitti, ben kaldım

Giriştim ağlamaya



Hakları var Una bula; sekizini onunu saçak saçak tavadan çek; fıstık yer gibi kıtır kıtır ye Ekmeğin okkası kuruşa satılan zamanlar bile ateş pahasına olan karides, pavurya kaç para eder yanında?


Kırlangıça bu ismin verilişi kanadlı oluşundan Fransızlar da deniz kırlangıcı diyorlar Kanadlarındaki renkler pek caziptir Balığa dilsizdir denildiği halde bir müstenası oymuş Yakalanınca inlermiş Bizim eskiler (Dervişler, zikreder) yerlerdi



Kibar harcı balıklara gelelim;Levreğin beyaz ve leziz etine, mayonezine, külbastısına eş mi bulunur? Yedi, sekiz kiloluğa, yarım metreye kadarları varsa da, (hayrülumur evsatuha) ortadan şaşma




Pisi, kalkan biçiminde yayvandır Pisiliği, eski ismi olan kedi alığından kalmış Dil denileni de hemen hemen benzeridir Kumluk yerlerde tutulurlar




Barbunya, (bu kelime de İtalyancadan teşrifisaz) deniz mahlûklarının şahânesi Hafifçe kum kokusu sezilirse de oldum olasıya iranpahalıkta yektadır Küçüğü tekir yanında sandal olamaz Bücür Nakiye'nin eti budu ne ki?




Bak mercan hâza mercan gibidir Nazik, nazenin yapılıdır En âlâlarını arayanlar Adalar önlerine açılsınlar




Kaya, adı üstünde kayalar altının mihmanı Avrupalılar gayet korkaklığından nâşi 'tilki' de diyorlar Vücudündeki, et değil, sanki ilik Mide hümmasından yeni kalkanlara bile korkma, lâpır lupur yedir Sade suya çorbadan hafif