Kötü Huy Ve İlaçları

Müslümanın her şeyden önce kalbini temizlemesi gerekir Çünkü kalp, bütün bedenin reisidir Bütün uzuvlar kalbin emrindedir Hz Peygamber [sav], "İnsanın bedeninde bir et parçası vardır Bu iyi olursa bütün uzuvlar iyi olur Bu kötü olursa bütün organlar bozuk olur Dikkat edin ki bu uzuv kalptir" [Buhârî, imân, 39; Müslim, Müsâkât, 20; Dârimî, Büyü, 1 [nr 2524]] buyurmuştur Yani bu, yürek denilen et parçasındaki gönüldür Bunun iyi olması, kötü ahlâktan temizlenmesi ve iyi ahlâk ile tezyin edilmesidir


Kötü ahlâk kalp hastalıklarının en büyüklerindendir Bunun tedavisi oldukça güçtür İlâçlarını iyi bilmek ve iyi kullanmak lâzımdır Huy, kalpteki meleke ve kalpteki arzu, hal demektir İnsanın itikadı, sözleri, hareketleri, hep bu kuvvetten hâsıl olmaktadır İhtiyarî hareketleri, huyunun eserleridir


Ahlâkı değiştirmek, kötüsünü yok edip yerine iyisini getirmek mümkündür "Ahlâkınızı iyileşiriniz", "Allah ve Resûlü‘nün ahlâkı ile ahlâklanınız" hadisleri buna işarettir Zira İslâmiyet mümkün olmayan şeyi emretmez


Kötü huyların hepsi için müşterek ilâç; hastalığı, zararını, sebebini, zıddını ve ilâcın faydasını bilmektir Sonra, bu hastalığı kendinde teşhis etmek, aramak, bulmak gelir


Bu teşhisi kişi kendisi yapar Yahut bir âlimin, rehberin, mürşid-i kâmilin bildirmesi ile anlar Mümin, müminin aynasıdır İnsan kendi kusurlarını zor anlar Güvendiği arkadaşına sorarak da kusurunu öğrenir Sadık olan dost, onu tehlikelerden, korkulardan muhafaza eden kimsedir


Düşmanlarının kendisine karşı kullandıkları kelimeler de insana ayıplarını tanıtmaya yarar Çünkü düşman, insanın ayıplarını arayıp yüzüne çarpar İyi arkadaşlar ise insanın ayıplarını pek görmezler Biri ibrahim b Edhem hazretlerine, ayıbını, kusurunu bildirmesi için yalvarınca, İbrahim b Edhem, "Seni dost edindim Her halin, hareketlerin, bana güzel görünüyor Ayıbını başkalarına sor" dedi [Kuşeyrî, Risale, s 295]


Başkasında bir ayıp görünce, bunu kendinde aramak, kendinde bulursa bundan kurtulmaya çalışmak da kötü huyların ilâçlarındandır "Mümin müminin aynasıdır" [Buhârî, Edebü‘l-Müfred, nr 238; Ebû Davud, Edeb, 49; Tebrîzî, Mişkâtü‘l-Mesâbih, nr 4985; Taberânî, Mekârimü‘l-Ahlâk, nr 92] hadisinin mânası budur Yani başkasının ayıplarında, kendi ayıplarını görür İsâ peygambere, bu güzel ahlâkını kimden öğrendin dediklerinde, "Bir kimseden öğrenmedim İnsanlara baktım Hoşuma gitmeyen huylarından uzak durdum Beğendiklerimi de yaptım" demiştir Lokman Hekim‘e, "Edebi kimden öğrendin?" dediklerinde, "Edepsizden!" dedi


Selef-i sâlihinin, ashâb-ı kiramın, velîlerin hayat hikâyelerini okumak da iyi huylu olmaya sebep olur


Kendinde kötü huy bulunan kimse, buna yakalanmanın sebebini araştırmalı, bu sebebi yok etmeye, bunun zıddını yapmaya çalışmalıdır


Kötü huydan kurtulmak, bunun zıddını yapmak için çok uğraşmak lâzımdır Çünkü insanın alıştığı şeyden kurtulması zordur Bu da ancak Allah Teâlâ‘nın rızâsını ve sevgisini her şeye tercih etmek, O‘nu her şeyden önde tutmak, O‘nun yasak ettiği ve gazabına sebep olan şeylerden sakınmakla olur Kalplerin sıhhati ve hayat sahibi olması ancak bununla mümkün olur Bunlar ise sadece Resûlul-lah Efendimiz [sav] ve onun vârisi, vekili olan mürşid-i kâmillerin vasıtasıyla elde edilir


İyi huylu olmak ve iyi ahlâkını muhafaza edebilmek için, sâlih kimselerle, iyi huylularla arkadaşlık etmelidir, insanın ahlâkı, arkadaşının huyu gibi olur Ahlâk, hastalık gibi bulaşıcıdır Kötü huylu ile arkadaşlık etmemelidir Büyüklerden Hamdûn el-Kassâr [ks], "Kimde iyi bir haslet görürsen, sakın ondan ayrılma ki o iyilikten sana da bulaşsın" demiştir [Sülemî, Tabakatü‘s-Sûfiyye, s 128; İbnü‘l-Mülakkın, Tabakatü‘l-Evliyâ, s 359]


Kötü huylu kimselerle sohbet edip arkadaşlıkta bulunanlara, onların kötü sıfatları sirayet eder İyi kimselerle sohbet eden kimselere de o kâmil kimselerin kemalleri sirayet eder


Şeyh Sa‘dî-i Şîrâzî hazretleri bir beytinde der ki:


Bir gün hamama gittiğimde hoş kokulu birçamur gördüm

Dostumun elinden elime ulaştı

Ona dedim ki: Misk mi amber misin?

Ki gönülleri yakan kokundan mest oldum

Cevap olarak dedi ki: Ben naçiz bir çamurum

Lâkin bir müddet gül ile beraber bulundum

Onunla oturmam bende bu kemal eseri bıraktı

Eğer böyle olmazsa ben bildiğiniz gibi bir çamurum

Ancak azizlerin saçlarında ve sakallarında yer buldum, aziz oldum

Aslında hor ve bayağı bir toprağım" [Muhammed Diyâüddin, Mektûbât, 14 Mektup; Şah-ı Hazne, Mektûbât, 12 Mektup; Eşref-i Rûmî, Müzekki‘n-Nüfus, s 449]


Yine bu büyük zat şöyle demiştir: "Halkın, Kabe örtüsünü öptüğünü görüyorsun O, ipek böceğinin kozasından yapıldığı için şöhret bulmadı Birkaç gün bir mukaddesle bir arada bulundu da onun için aziz oldu" Yani birkaç gün o örtü Kabe duvarına asıldı


Faydasız şeylerden, oyunlardan, zararlı şakalaşmaktan ve münakaşa etmekten uzak durmalıdır İlim öğrenmeye ve faydalı işler yapmaya ve iyi insanlarla birlikte olmaya çalışmalıdır Ahlâkı bozan, şehveti harekete getiren radyo ve televizyon programlarından da sakınmalıdır




Edep Ya Hu / Allah Dostlarının Örnek Ahlakı

Siraceddin Önlüer