Gölge Oyunu Nedir

Gölge Oyunu Nedir

Gölge Oyunun Tarihçesi





Gölge Oyunu ülkemiz tarihinde oldukça önemli yeri olan bir eski gelenektir diyebiliriz Yazımız içinde Gölge oyununun tarihçesini ve nasıl oynandığını bulabilirsiniz

Gölge Oyunu: Genellikle deriden kesilmiş bir takım insan, hayvan ve eşya tasvirlerinin arkadan ışık verilerek, gölgelerinin gerili beyaz bir perde üzerine düşürülmesiyle oynatılan oyun Doğu’da ortaya çıkarak yetkinleşen Gölge Oyunu’nun büyüsel -dinsel kökenlerden kaynaklandığı Çin’de 11 yüzyıla uzandığı belirtilmektedir Çin’de Buddhacı ve Taocu efsaneler ile Çin tarihinden öyküleri işleyen Gölge Oyunu, 13 yüzyılda yer aldığı Hindistan’da hinducu destanları işlemiş, bu yolla da Endonezya Gölge Oyunu üstünde etkili olmuştur Endoneza’da İslamcı etkiler kazanan Gölge Oyunu, 15 yüzyıldan başlayarak Tayland’da da yer almıştır Orta Doğu’da, en eski Gölge Oyunu metinleri Mısır kökenlidir Gölge Oyunu, 16 yüzyılda, geleneksel Tür tiyatrosuyla birlikte yeniden canlanmıştır Doğu Asya örneklerine karşıt, Türk Gölge Oyunu olan Karagöz, geleneksel dinsel biçimlerin dışında gelişme gösterdiği kadar, dünyevi ve komik içerikli de olmuş, toplumsal eleştirel çizgiler taşımış; bütün Osmanlı topraklarına, Yunanistan ve Balkanlar’a yayılmıştır Avrupa’da 17 yüzyıldan başlayarak tanınan Gölge Oyunu, kukla oyununun yaygınlığı karşısında gelişme olanağı bulamamış; ancak Fransa’da “Çin gölgeleri”adı altında, kabare tiyatrosu özellikleri içinde ele alınmıştır Gölge oyunu, bu geniş yayılma süreci içinde birçok kültür etkinleşmesini kendinde barındırmış; temel özelliği aynı kalmakla birlikte, tasvirler ve oynatma bakımından teknik ayrılıklar gösterdiği kadar, değişik toplumlardaki işlevselliği bakımından da içerikçe ayrı özellikler göstermiştir


Gölge Oyununun Tarihi


Karagöz ve Hacivat oyununda perde arkasında hayali Kökenleri üzerine çeşitli görüşler olmakla birlikte; Asya’nın zengin gölge oyunu geleneği, bu sanatın Cava’dan, Hindistan’dan veya Çin kültürlerinden 10 yüzyıldan itibaren yayıldığı görüşünü desteklemektedir İslam ülkelerinde görülen gölge oyununun, benzerlikler de göz önüne alındığında, Cava’dan geldiği tahmin edilmektedir Anadolu’ya ise, 16 yüzyılda Mısır’dan gelmiş olma ihtimali büyüktür Türklere, Cava ve Hindistan’dan, Çingene oynatıcılar yoluyla geldiği de iddia edilmektedir






Zamanla bu oyuna Türkler kendi yaratıcılıklarını katmış; ona çok daha renkli, hareketli, özgün bir biçim vermişlerdir Öyle ki, 19 yüzyılda Mısır’ı ziyaret eden gezginler, orada izledikleri oyunun Karagöz olduğunu ve gölge oyununun Mısır’a Türkler tarafından getirildiğini düşünmüşlerdir İlk başlarda 28 farklı oyundan oluşan Hacivat Karagöz oyunları zamanla türemiştir Ramazan ayında Kadir Gecesi hariç her akşam bir oyun oynanırdı Farklı yörelere ait insanlar, Zenne, Karagöz’ün karısı, vb kişiler oyunda yer alırdı Piri Şeyh Küşteri olarak bilinir Öyle ki oyunun oynandığı perdeye Küşteri Meydanı da denilirdi Mukaddime (giriş), Muhavere (atışma), Fasıl (asıl amacın, oyunun sergilendiği bölüm), Bitiş (yapılan hatalar için özür dilenilen yarınki oyun hakkında bilgi verilen bölüm) olmak üzere 4 bölümden oluşur


Gölge Oyunu Nasıl Oynanır


Karagöz perdesi’ni hazırladık, Karagöz Hacıvatımız da hazır, şimdi sıra geldi “Gölge oyunu nasıl oynanır” konusunu irdelemeye Her zaman savunduğum tez gölge oyununun doğaçlama oynatılmasıdır Unutmayınız ki eskiden karagöz sanatçıları hemen hemen bugünkü köşe yazarlarının işlevini yerine getirirlermiş, yani güncel olayları mizahi bir dille karagöz perdesinde yorumlarlarmış Tanzimat’tan sonra batı tiyatrosunun etkisi ile yazılı metin geleneği başlamış Zaten karagöz sanatımızın bugünkü içler acısı hale düşmesinin en önemli nedenlerinden biri de budur Sürekli olarak ezberlenmiş bir metni oynatmak seyirci açısından hiç cazip bir durum değildir, o yüzden çevrenizdeki güncel konuları mizahi bir dille perdede oynatmak – oynamak en ideal durumdur, bir kaç örnek vereyim

Öğrenciler için: Zaman zaman Karagöz Hacıvat gölge oyunu ödevi olan öğrenciler ya da öğrenci velileri benden yazılı bir karagöz metni isterler, benim önerim ise öğrencilerin yaşlarına uygun olacak bir konuyu perdede canlandırmalarıdır, örneğin ikinci sınıfa giden bir öğrenci karagöz hacıvatı eline alıp trafik kurallarını işleyebilir, Hacıvat “Haydi Karagözüm karşıya geçelim” der karagöz ise “Dur yahu Hacıvat görmüyor musun kırmızı ışık yanıyor” der, Hacıvat’ın “Olsun ne olacak kırmızıda geçersek” demesi üzerine Karagöz trafik kurallarını anlatmaya başlar; bunun gibi binlerce örnek verilebilir

Anne babalar için: Evlerinde çocuklarına Karagöz Hacıvat oynatmak isteyen anne babalar ise evlerinde geçen olayları karagöz perdesinde canlandırabilirler, gölge oyunu perdesini kullanarak çocuklarına vermek istedikleri mesajları, öğretmek istedikleri şeyleri rahatça öğretebilirler, unutmayınız ki gölge oyunu Karagöz Hacıvat çok önemli bir eğitim aracı olarak kullanılabilir Örneğin, diyelim ki anaokulu çağında parmağını emen bir çocuğunuz var, Karagöz Hacıvat’a parmağını emmemesini, emmeye devam ederse mikrop kapabileceğini, hasta olabileceğini söyleyebilir, ya da annesinin yaptığı herhangi bir yemeği yemeyen çocuğa Karagöz Hacıvat aracılığı ile o yemeğin ne kadar yararlı olduğu, o yemeği yerse çok daha akıllı, çok daha güçlü vs olacağı anlatılabilir Ya da çocuğunuzun bazı davranışlarını değiştirmek istiyorsanız bunu Karagöz ve Hacıvat ile başarabilirsiniz Emin olun ki çocuk belki anne babasını dinlemez ama Karagöz’ü dinler Daha da önemlisi çocuklarımızı televizyon ve internet bağımlılığından kurtarabilir, çocuklarımızın daha sosyal ve yaratıcı olmalarını sağlayabilir ve aile içi sosyal iletişimi güçlendirebilirsiniz


Dikkat edilmesi gereken husus: Evinizde amatörce Karagöz oynattığınızda dikkat edeceğiniz en önemli konu Karagöz ve Hacıvat’ın zıt fikirleri savunmaları, fakat oyunun sonunda doğru olan fikrin vurgulanmasıdır Hacıvat tiplemesinin karakteristik özelliği çıkarcı olması dolayısı ile doğru olanı değil işine geleni savunmasıdır, Karagöz ise kendi zararına bile olsa doğru olanı savunur Ayrıca evinizde çocuğunuza Karagöz oynatırken zaman zaman Karagöz ya da Hacıvat çocuklara söz atar, onları da oyuna dahil ederse tahmin edemeyeceğiniz kadar eğlenceli oyunlar ortaya çıkabilir

Evinizde kuracağınız gölge oyunu perdesi ile çocuğunuzu televizyon bağımlılığından kurtarabilir ve aile içi sosyal iletişimi kuvvetlendirebilirsiniz