Taş Küre Hakkında Bilgiler

Taş Küre İle İlgili Geniş Bilgiler
Taş Küre Nedir


Taş kürenin özellikleri ve basit bit anlatım için TIKLAYINIZ


taşküre YERKABUĞU (LİTOSFER) Buna taş küre de denir Geosferlerin en incesidir En fazla sahip olduğumuz bilgiler bu tabakaya aittir Yerkabuğunun kalınlığı 5- 110 km arasında değişmektedir Ortalama 50- 60 km kabul edilmektedir Bu kalınlık yer yüzeyinin şekillerine göre değişmektedir Dağların altında kalın, okyanusların altında incedir Yerkabuğunun en üst kısmı genellikle silisyum ve alüminyum dan oluştuğu için SİAL olarak adlandırılır Yoğunluğu 2,67 gr/cm3 olarak kabul edilir Kalınlığı her yerde aynı değildir Büyük Okyanusun altında olmadığı tahmin edilmektedir Siolin altındaki bölge yani yerkabuğunun alt kısmı silisyum ve magnezyumdan meydana geldiği için SİMA adını alır Simanın oldukça derine uzandığı, amorf olduğu ve ortalama yoğunluğunun 3,27 gr/cm3 olduğu kabul edilmektedir “Granit Kabuk” olarak adlandırılan Sialin kalınlığı; Niggli tarafından 10- 30 km Gornod tarafından ise 20 km olduğu sanılmaktadır Hipoteze göre daha derinde Gabro ve Bazaltlar bulunur Bu zorun altında bulunan ergimiş kayaçlardan oluşmuş yapıya MAGMA denir Alman WEGENER’e göre kıtaları oluşturan sial üzerinde Aysbergler (Buz dağları) gibi yüzmekte olduğunu ve iki yöne hareket etmektedir ABDde yapılan Ölçümlere göre Atlantik sahilinde kabuğun kalınlığı 30 km Rock Mountains ( 2000 m) dağlarında 32-35 km’dir


LİTOSFER Yeryuvarı dıştan içe doğru çeşitli bileşim ve fiziksel özelliklerdeki kalın katmanlardan yapılmıştır Bu katmanlardan herbiri küresel şekillidir En dıştan içe doğru sırasıyla atmosfer (hava küre), biyosfer (canlı küre), hidrosfer (su küre) ve litosfer (kayaç küre) yer alır

Litosfer’in altında ise, Pirosfer ve Barisfer bulunmaktadır Litosferde Si ve Al maddelerinin yoğunluğundan, bu tabakaya Sial adıda verilir Barisfer + Pirosfer = Endosfer adı verilir Yeryüzünün 100 km derinliğinden başlayarak manto içindeki kayaçlar sağlamlıklarını büyük ölçüde kaybedecek kadar yüksek sıcaklığa ulaşırlar Kayaçların karamela veya zift gibi plastik, kolayca şekil değiştirebilen hale geldikleri bölgelere Astenosfer (zayıf küre) denir

Astenosfer 350 km derinliğe kadar uzanırAstenosfer üzerinde dışa doğru yaklaşık 100 km kalınlığında katı yer katmanını oluşturan kayaçlar, plastik astenosferden daha sert ve rijittirBu sert dış bölgeye Litosfer(kayaç küre) denir Litosfer, okyanus tabanlarında yaklaşık 70 km, kıtalarda ise 100 km kalınlıkta olabilir Levha (plaka) adı verilen ve büyük kırık zonlarıyla sınırlanan çok sayıda mozaik şeklindeki parçalardan oluşmuşturYeryuvarında litosferik levhalar, yine üst mantoya ait olan ve 70-100 km derinden başlayıp 200 km derine kadar inen ve düşük hız zonu olarak nitelenen astenosfer üzerinde yüzer durumdadır

Şimdi bu ön bilgiden sonra yeryuvarın yapısını ve levha hareketlerini biraz detaylıca irdeleyelim: Yerküre’nin içi ile ilgili bilgilerimiz en üst katmanlar dışında ikinci elden Yerbilim (jeoloji) çalışmaları ile yapısı anlaşılmaya çalışılan Yerküre’ye ait bilgilerin çoğu, sismik dalgaların incelenmesi sayesinde elde ediliyor Depremler sonucu oluşan doğal veya bilim adamlarının oluşturduğu yapay sismik dalgaların, farklı yapılardaki katmanlarda farklı davrandıkları biliniyor Yerküre içinde hareket eden bu dalgaların davranışlarının incelenmesi sonucunda Yerküre’nin iç yapısı anlaşılabiliyor

Yerküre’nin merkezinde katı haldeki nikel ve demirden oluşan İç Çekirdek (Inner Core) bulunuyor Bu çekirdeği çevreleyen Dış Çekirdek (Outer Core) ise, içindeki sülfür ve oksijen nedeniyle ergime noktası düştüğü için sıvı halde bulunan nikel ve demirden oluşuyor 45 milyar yıldır soğumasına rağmen hala çok sıcak olan çekirdek, Yerküre’nin manyetik alanının oluşmasındaki etken Daha sonra gelen ve Alt Manto ve Üst Manto diye ikiye ayrılan Manto (Mantle) ise, kısmen ya da tümüyle eriyik durumdaki kayaçlardan oluşan magmayı içeriyor Demir, magnezyum, silikon ve oksijence zengin mineralleri içeren Manto’dan sonra, bu katmanların en incesi olan ve okyanuslar ile kıtaları barındıran Yerkabuğu (Crust) bulunuyor

Oksijen ve silikonca zengin Yerkabuğu’nda, okyanus tabanlarını oluşturan bazalt, en çok bulunan kayaç Kıtalardan oluşan kabuk kısmı ise bazalt ile daha az yoğun olan granit, kumtaşı, kireçtaşı gibi kayaçları barındırıyor Yerküre’nin üst katmanları fiziksel olarak ayrı bir bölümlemeyle de incelenebilir Litosfer (taşküre) adı verilen sert katman, Yerkabuğu ve Üst Manto’nun en üst kısmından oluşur Astenosfer ise Litosfer’in altındaki, plastik özellikleri gösteren akışkan Üst Manto bölümüdür Litosfer tek parça değildir, okyanus ve kıtaların sınırlarından farklı şekilde levhalara bölünmüştür

Manto katmanı, yeryüzündeki hareketliliğin en büyük nedenidir Manto’nun alt bölümleri üst bölümlerine göre çok daha sıcaktır Burada oluşan konveksiyonda, daha sıcak olan magma yükselir, soğur, katılaşır ve Üst Manto’daki daha soğuk kayaların batmasına neden olur Batan bu kayalar, tekrar ısınır, ergir ve yükselir Henüz tam anlamıyla modellenemeyen bu devinim, Litosfer’deki levhaların hareket etmesine neden olur