Doğru Sözlülük (Sıdk)

Doğru Sözlülük (Sıdk)
DOĞRU SÖZLÜLÜK
(SIDK)

Âyetler
1 "Ey inananlar! Allah'a karşı saygılı olun ve özü-sözü doğru olanlarla beraber bulunun"
Tevbe sûresi (9), 119

Âyet-i kerîme, Tebük Savaşı'na katılmayan fakat sonra tövbeleri kabul buyurulan üç sahâbî ile ilgili âyetlerden hemen sonra gelmektedir Müslümanları, imanlarında, verdikleri sözlerinde ve dinlerinde, gerek niyet, gerek söz, gerekse davranış bakımından dürüst kimselerle birlikte olmaya çağırmaktadır
Sıdk, sözde ve özde doğruluk demektir "Sâdıklar" bu âyette, - önü sonu dikkate alınınca- öncelikle "Hz Peygamber ve ashâbı" anlamına gelmektedir Muhammed aleyhisselâm ve ashâbının yolunu izlemeye gayret eden has müslümanlarla beraber olmak, kulun Allah saygısını arttıracak ve dolayısıyla ona dünya-âhiret mutluluğunu kazandıracaktır
"Doğrularla beraber olmak", netice itibâriyle "doğruya destek vermek" demektir
2 "Doğru sözlü, doğru özlü erkek ve kadınlara Allah, bağışlanma ve büyük ecir hazırlamıştır"
Ahzâb sûresi (33), 35

Âyet, özünde, sözünde ve işinde doğru olmanın iki önemli neticesini açıklamaktadır: Geçmişteki hataların bağışlanması (mağfiret) Gelecekte büyük ecir (mükâfat) Bu, geçmişi ve geleceğiyle en büyük güvenceye sahip olmak demektir
3 "Allah'a karşı dürüst ve samimi davransalardı, elbette kendileri için çok daha iyi olurdu"
Muhammed sûresi (47), 21

Hicretten sonra Medine'de müslümanlar güçlenmeye başlayınca içlerinden bir kısmı, "düşmanla harbetmeye izin verilse, bu konuda bir âyet gelse" diye temennide bulunmuşlardı Savaşa izin verilince "kalplerinde hastalık bulunan" münâfıklar böyle bir durumu kendileri istememişler gibi baygın baygın bakakalmışlardı Halbuki onlara düşen itaat etmekten ibâret idi Çünkü bunu kendileri istemişlerdi Durum kesinleştikten sonra Allah'a karşı dürüst ve samimi davranmak, herkesten önce kendileri için hayırlı ve iyi olacaktı
Dürüstlük özellikle önceden temenni edilen şeylerin bedeline katlanmakla isbat edilebilir Faydasını da ancak bu bedeli ödemeye hazır olanlar görür
Müslümana özünde, sözünde ve işinde dürüst olmak yaraşır
Hadisler




55 Abdullah İbni Mes'ud radıyallahu anh'den rivâyet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Şüphesiz ki sözde ve işde doğruluk hayra ve üstün iyiliğe yöneltir İyilik de cennete iletir Kişi doğru söyleye söyleye Allah katında sıddîk (doğrucu) diye kaydedilir Yalancılık, yoldan çıkmaya (fücûr) sürükler Fücûr da cehenneme götürür Kişi yalancılığı meslek edinince Allah katında çok yalancı (kezzâb) diye yazılır"
Buhâri, Edeb 69; Müslim, Birr 103-105 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Edeb 80; Tirmizi, Birr 46; İbni Mâce, Mukaddime 7; Duâ 5
Açıklamalar
1545 numarada tekrar karşılaşacağımız hadîs-i şerîfte dört önemli tâbir, iki grup halinde birbirlerinin zıddı olarak zikredilmektedir Sıdk-Kizb, birr-fücûr Ayrıca bunlara bağlı olarak da sıddîk ile kezzâb aynı şekilde birbirinin karşıtı iki nitelik ve sonuç olarak yer almaktadır
Sıdk, sözünde ve işinde dürüst olmaktır Kizb ise, bunun tam aksi davranmaktır
Birr, bütün hayr ve iyilikleri ihtivâ eder Fücûr ise, kötülüğe meyl ve muhabbet etmek, yoldan çı+kmak demek olup her çeşit şer ve fesâdı ifade eder
Sıddîk, doğruculuğu; kezzâb yalancılığı âdet edinmiş kişi demektir Her iki kelime de mübâlağa ifâde etmektedir
Dürüstlük, üstün iyilik demek olan birr'e; birr ise, cennet'e uzanan bir çizgidir Sözünde ve işinde doğru olmaya gayret edenler, Nisâ sûresi'nin 69 âyetinde belirtildiği üzere, peygamberlikten sonraki en yüksek mertebeye (sıddîkıyet) ereceklerdir Doğruluğu âdet edinmenin yolunu yüce Allah Tevbe sûresi'nin 119 âyetinde, "Ey iman edenler! Allah'a karşı saygılı bulunun ve sâdıklarla beraber olun" fermânıyla göstermektedir
Yalan ve yalancılık her türlü kötülüğün başı olan fücûra sebep olacaktır Fücûr ise cehenneme götürür Yalancılığı âdet edinenler Allah katında kezzâb diye tescil edilecektir Bu önemli bir tesbit ve büyük bir uyarıdır Bu demektir ki, sahteciliğin İslâm'da yeri yoktur
Hadisin Müslim'deki rivayetlerinde doğruluğu düstur edinenlerin sıddîk, yalancılığı meslek edinenlerin ise kezzâb diye yazıldığı kaydedilmektedir Bu kayıt, hadisteki teşvik ve tehdidin, bilerek ve isteyerek doğrunun veya yalanın peşine düşenlere yönelik olduğunu göstermektedir O halde daima doğruyu aramak, doğru söylemek gerekmekte, yalana ve yalancılığa asla müsâmaha göstermemek lâzım gelmektedir Zira alışkanlıklar, bilinçsiz hoşgörüler sonucu oluşurlar
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 Her hayrın sebebi olan doğruluk teşvik edilmekte, her kötülüğün sebebi olan yalandan uzak kalınması istenmektedir
2 Mükâfat ve cezâ, kulun yaptığı iyi ve kötü amellere göre söz konusu olur
3 Doğrularla beraber olmak insanda "takvâ" duygusunu geliştirir
Riyazüs Salihin