Özbekistan

Özbekistan ülkesi - Özbekistan hakkında - Özbekistan resimleri
Özbekistan, resmi adıyla Özbekistan Cumhuriyeti (Özbekçe: O‘zbekiston Respublikasi; Rusça: Республика Узбекистан), Orta Asya'da, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmış bir devlet Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde ve batıda Kazakistan, doğuda Kırgızistan ve Tacikistan ile güneyde Afganistan ve Türkmenistan'dır

Özbek Hanlığının Kuruluşu


Cengiz Han'ın torunlarından Batu Han tarafından kurulan Altun Orda Hanlığı'nın (1227-1502) başına 9 han olarak, 1313 tarihinde Özbek Han geçmişti Özbek Han, ilk günlerden başlayarak kararlı ve sert bir siyaset gütmüş, Kutlug Timur Noyan'ın nasihatları sayesinde kısa bir zamanda birçok rakip ve düşmanlarından kurtulmuştu Özbek Han Tuna taraflarında Nogay'ın şehadetinden sonra çoğalan Bizans ve Slavların nüfuzunu kırarak tekrar Müslüman Türklerin baskısını arttırmaya başladı 1319 da Tuna'yı geçerek Edirne'ye kadar geldiler Özbek Han'ın orduları 1314 de, Bulgar Kralı Sventoslav'ın ölümünden sonra, Kral George Terter'e Bizansa karşı yardım bahanesiyle Trakya'ya, 1330 da Terter'in Sırplarla olan savaşında ona yardımcı olmak gayesiyle Köstendil'e kadar ilerlemişti Bu arada bazı hükümetlerle evlilik yoluyla da bağlar kurarak durumunu güçlendirmeye çalışmıştır Mesela 1320 de kızı Tulun Bige'yi Kahire'ye zevce olarak göndermiş, bu arada Bizans'tan da kızlar almıştır


Özbek Han 1335 yılında Azerbaycan seferine çıktı Bu sırada Bağdat Hatun tarafından zehirlenen Abu Said ölmüş ve İlhanlı Moğol hakimiyeti de çökmeye yüz tutmuştu 14 yüzyıl Acem tarihçisi ve coğrafyacısı Hamdullah Kazvini, Azerbaycan'a yapılan seferden söz ederken Özbek Han'ın askerlerine, Özbekler dendiğini kaydeder İbn Batuta, Özbek Han'dan bahsederken; "geniş bir ülkesi, kuvvetli bir ordusu olan şanlı, şöhretli ve devletli bir sultan olup, Tanrı'nın düşmanlarından biri olan Bizans İmparatoru ile savaşa, cihad ve gaza etmeye vazifeli bulunmaktadır Ülkesi gerçekten pek geniş ve büyük şehirlerle donanmıştır Kefe, Kırım, Macar, Azak, Sogdak, Harezm ile taht kenti Saray bunların en meşhurları olarak sayılabilir" demektedir Gerçekten Özbek Han, İdil (Volga) kıyısındaki Saray kentini çok geliştirmiş ve büyütmüştür Bu şehre yeni camilerin yapılmasını sağlamıştır Sadece İdil kıyısında değil, Kırım'da da yeni binalar yaptırmıştır Onun zamanında bütün Deşt-i Kıpçak boylarında Türkçe konuşulduğu da bilinmektedir


Özbekistan, 20 Haziran 1990'da egemenliğini, 1 Eylül 1991'de bağımsızlığını ilan etmiştir 29 Aralık 1991 tarihinde düzenlenen referandumla bağımsızlık ilanı onaylanmıştır Özbekistan bağımsızlığını kazandıktan sonra gelişmiş ülkelerle özellikle ekonomik anlamda ilişkiler kurmuştur Özbekistan zengin yeraltı kaynaklarını dış ülkelere satma imkânı bulmuştur Özbekistan çok eskiye dayanan köklü devlet geleneği sayesinde bağımsızlığını kazandıktan kısa süre sonra Orta Asya'nın güçlü devleti haline gelmiştir ve günümüzde de Orta Asya liderliği konusunda Kazakistan ile rekabet halindedir Bağımsızlığından günümüze değin devlet başkanlığını İslam Kerimov yönetmektedir
Coğrafi ve Demografik Yapı


Bir Türk Devletidir Bağımsız Özbekistan'ın 447400 km2'lik bir yüz ölçümü bulunmaktadır Özbekistan; Kazakistan, Tacikistan, Afganistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'a komşudur Başkenti Taşkent'tir Nüfusu: 29851195 'dir[1]


şehirleri: Namangan, Fergana, Andican, Semerkand, Buhara, Hive, Hokand, Karşı, Urgenç ve Nukus'dur


Önemli nehirleri: Sirderya (Seyhun) ve Emuderya'dır (Ceyhun) Ayrıca, Surhanderya, Karaderya, Zerefşan, Kaşkaderya ve Narin deryaları da bulunmaktadır En büyük gölü Aral'dır


Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi iklimi, yazları sıcak ve kurak kışları soğuk ve karasal iklimdir


Özbekistan'da etnik dağılım Özbek 91, Rus 35%, Tacik 5%, diğer 05% şeklindedir Nüfusun %88'i büyük çoğunluğu sünni olmak üzere müslümandır Ülkede %35 oranında ortodoks insan yaşamaktadır Ülkede halen Halk Demokratik Partisi, Liberal Demokrat Partisi, Adalet Sosyal Demokrat Partisi ve Milli Tikleniş Partisi bulunmaktadır İlk parlamento seçimleri 1994'te yapılmıştır Yönetim biçimi Cumhuriyettir Özbekistan Cumhuriyeti AGİK, BM ve diğer uluslararası kuruluşlara üyedir Devlet tekelinde olan, bir Özbekistan Devlet Televizyonu ve yayın kuruluşu yanında 3 tane de özel televizyon kuruluşu vardır Bunlar; 31Kanal, 29Kanal ve Merkez TV 'dir


Ekonomi


1991'den sonra Bağımsız Özbekistan Merkez Bankası kurulmuştur Özbekistan çok zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir Altın, doğalgaz, alüminyum, tungsten, kömür, mermer yatakları ön sıradadır 1991 verilerine göre yılda 41 milyar m³ doğalgaz üretilmektedir


Özbekistan Sovyetler Birliğinin dağılmasında sonra bağımsız kalmasına rağmen herhangi bir ekonomik alt yapısı ve sanayisini yönetebilecek bir yapıya sahip olmadığı için Rusya Ukrayna ve Beyaz Rusya'nın kurdukları Bağımsız Devletler Topluluğu'na (BDT) üye olmuştur Ancak kendi ekonomilerini yaratabilmek amacıyla Bretton Woods sistemi içindeki örgütlere üye olmuştur (IMF, Dünya Bankası vb) Bu kuruluşların özellikle IMF'nin politikalarını benimsemesine rağmen aynı özelliklere sahip diğer Orta Asya devletlerine nazaran daha uzun zaman dilimine yaymışlardır özelleştirme politikalarını Ayrıca özelleştirme yapılan kurumlar genellikle hizmet sektörüne ait kurumlar olmuştur Sanayi kuruluşları ise genel olarak devletin kontrolü altında kalmıştır Bu sayede işsizlik sorununu diğer devletlere oranla daha az yaşamışlardır Sanayi kurumlarının özelleştirilmede geri planda kalması dış yatırımları azaltsa da şu anki durumları itibari ile diğer Orta Asya devletlerinden daha iyi bir konumda yer almaktadır (Kazakistan hariç)


Özbekistan, yıllık 80 ton altın üretimiyle dünya sıralamasında üst sıralarda yer almaktadır Bakır rezervleri 800 milyon ton olarak varsayılmaktadır Kömür üretimi yıllık 6 milyon tondur


Özbekistan karasal iklime sahiptir Bu nedenle ülkenin % 9'u tarıma elverişlidir Özbekistan'da, pamuk önemli yer tutmaktadır ve ülke dünyanın dördüncü pamuk üreticisidir Özbekler buğday, meyve, sebze, ipek ve pirinç yetiştirmektedirler Ekonomik yapı ise tarım ağırlıklıdır


Nüfusun %30'u tarım sektöründe çalışmaktadır Tarımsal üretim kolhozlar, solhozlar, meşhozlar (devlet kuruluşları) aracılığıyla yapılmaktadır


ÜIke ekonomisinde hayvancılık da önemli yer tutmaktadır Sığır, koyun, keçi ve kümes hayvanları vardır Yıllık yün üretimi 1994 verilerine göre 20000 ton civarındadır Ve özellikle astragan kürk koyunculuğu büyük önem kazanmıştır ve ihraç edilmektedir Özbekistan sanayisi daha çok petro-kimya ağırlıklıdır ve yılda 15 milyon ton gübre üretmektedir Ayrıca pamuk üretimine dayalı olarak kimya sanayii de gelişmiştir


1990 yılı verilerine göre: Sanayi % 35, tarım % 34, inşaat % 14, ulaşım %5 ve diğerleri %12'dir


Hafif sanayi ürünleri ise ipekli ve pamuklu kumaşlardır Aral gölü kıyısında havyan üretme ve işleme tesisleri bulunmaktadır


Resmi Tatiller


Aşağıdaki özel günler Özbekistan Cumhuriyeti'nde resmi tatil günleridir


* Yeni Yıl: 1 Ocak

* Kadınlar Günü: 8 Mart

* Nevruz Bayramı: 21 Mart

* Bağımsızlık Bayramı: 1 Eylül

* Öğretmenler Günü: 1 Ekim

* Zafer Bayramı: 9 Mayıs

* Anayasa Bayramı: 8 Aralık

* Ramazan ve Kurban bayramlarının ilk günleri