Atatürk Cumhuriyeti Nasıl İlan Etti

Aşağıda cumhuriyetin ilanını meclis muhabiri olarak izlemiş bir yazarımızın anısını okuyacaksınız


O günlerde bütün gazeteciler ve halk merakta idi Bir yenilik var… Fakat bu nedir ? Bir türlü belli olmuyordu Ben o zamanlar Öğüt Gazetesinde çalışıyordum Meclisin bütün toplantılarına devam ediyordum

Atatürk Çankaya'da kendisine konuk olan arkadaşlarına Cumhuriyet'i ilan etmenin zamanı geldiğini, bildiriyor Bunun için anayasada değişiklik yapmak gerektiğini açıklıyordu 28 Ekim 1923 günü konukları gittikten sonra İsmet İnönü ile birlikte anayasada ne gibi değişiklikler yapılacağını görüştüler

1923 yılının Ekim ayının yirmi dokuzuncu Pazartesi sabahı idi Güneşli bir hava Samanpazarı ve Karaoğlan'dan insanlar sel gibi meclise doğru akıyordu Kalpaklı, başlıklı, fesli erkekler ve bunların arasında kadınlar, meclisin karşısındaki Millet Bahçesi'ne meydana toplanmışlardı

Halk Millet Meclisinin kararını merakla bekliyordu Birçokları tanımadıkları milletvekillerine yaklaşıyor, haber soruyordu Güneş battı Karanlık bastı Buna rağmen halk dağılmıyordu Hepimiz sabırsızlıkla bir haber bekliyorduk Meclisin dar kapısından bir milletvekili çıktı Orada bulunan gazeteciler, hepimiz milletvekilinin etrafını çevirdik Milletvekili :

- Şu dakika içerde pek mutlu ve tarihsel kararlar veriliyor, dedi Dışarıya sızan haber bu kadardı

Akşam saat on sekiz kırk beş'ti Millet Meclisi oturumu açıldı Donuk bir ışık Sağda dinleyicilere ayrılmış bir yer, solda gazeteciler balkonu, ortada okul sıralarında oturmuş milletvekilleri, Atatürk yok Bütün milletvekilleri sıkışık bir durumda oturuyorlardı Bu sessizlik içinde İsmet İnönü : Anayasanın birinci maddesinin "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir Türkiye Devletinin hükümet şekli cumhuriyettir" biçiminde değiştirilmesi için görüşme açılsın dedi Değiştirilmesi istenen başka maddeler de vardı Değişiklik isteği üzerine birçok milletvekili söz aldı Heyecanlı konuşmalar yapıldı Bu sırada milli şair Mehmet Emin Yurdakul söz alarak orada bulunanları "Yaşasın Cumhuriyet" diye bağırmaya davet etti Bütün milletvekilleri tek bir vücut gibi harekete geçti, ayağa kalktılar Gün görmüş gaziler, generaller, kalemleriyle, kılıçlarıyla bu memlekete hizmet etmiş kahramanlar dimdik durdular Sonra hep bir ağızdan "Yaşasın Cumhuriyet" diye bağırdılar Anayasa değişikliği görüşmeleri tamamlandıktan sonra değişiklik isteği oya sunuldu Bütün eller "kabul" diye kalktı Türkiye devletinin cumhuriyet olduğunu belirleyen değişiklik oy birliği ile kabul edildi Saat sekiz buçuktu Bu dakikadan itibaren Türkiye Devleti'nin adı Cumhuriyet olmuştu

Bu cumhuriyete bir başkan seçmek gerekiyordu Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanlığı seçimine 158 milletvekili katıldı Ankara milletvekili Gazi Mustafa Kemal Cumhurbaşkanlığına seçildi

Bu anda Kemal Atatürk meclis salonunda göründü Alkışlar arasında kürsüye çıktı Herkes Atatürk'ü dinliyordu Konuşmasını bitirdiği zaman uzun uzun alkışlandı Gök gürültüsünü andıran alkışlar arasında Atatürk yerine oturdu

Halk meclisin önünde bekliyordu Cumhuriyetin ilanını ve Atatürk'ün Cumhurbaşkanı seçildiğini duyunca coştu Bu arada 101 pare top atıldı Top sesleri Türk ulusuna cumhuriyeti ilan ediyordu Türk ulusu, yıllardan beri hasretini çektiği egemenliğe ve cumhuriyete kavuşmuştu



29 Ekım 1923

Cumhuriyet'in ilanı ve Atatürk'ün Cumhurbaşkanlığı'na seçilmesi





29 ekim 1923 TBMM



29 Ekim 1933

Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal,

10'uncu Yıl Nutku'nu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde okurken