Büyük Çekmece Köprüsü - Mimar Sinan

Mimar Sinan'ın asıl isminin Yusuf olduğunu biliyor muydunuz?

Peki köprü yapılırken gölün suyunun tulumbalar ile boşaltıldığını biliyor muydunuz?

Neredeyse 600 yıl öncesinden bahsediyoruz!

Aşağıda köprünün yapımı ve kitabede yazanlar ile ilgili internetten bulduğum bilgiler de var


Büyükçekmece ile Mimarsinan arasında ulaşımı sağlayan köprü, (Şimdi trafiğe kapalıdır) İstanbul’a 36 Km uzaklıkta Büyükçekmece Gölü ile Marmara Denizi üzerindeki geçit üzerinde yapılmıştır


Bizans ve Osmanlının ilk dönemlerinde de aynı yerde bir köprünün varlığı bilinmektedir


Süleyman (Kanuni) (hd 1520-1566) Zigetvar seferine çıkarken, bu köprünün yapımını başlatmış 2 Selim zamanında (1566-1567) bir yılda tamamlanmıştır


Büyükçekmece Köprüsü Mimarsinan eseri olup yapılarının listesini veren Tuhfetü’l-Mimarin’de bulunan eserlerden biri de Büyükçekmece Köprüsü’dür


Köprü tektir, bazı gözlerini sel alıp tahrip etmiş ve tekrar yapılmıştır “Risale-i Tezkiretü’l-Ebniye” 'de ise “ Büyükçekmece’de bina olunan köprü” diye söz edilmiştir


Mimarsinan, 1566/1567 tarihli köprü yapımında yüzlerce neccar, senktraş çalışmış gölün suları büyük tulumbalarla çekilmiştir Temellerde iki üç insan boyunda çakılan kazıkların aralarına kurşun akıtılarak birleştirilmiştir Bu şekilde temel yapımı daha sonra Mimar Davut Ağa tarafından Yeni Camii’ de uygulanmıştır


İstanbul’a kara yoluyla Avrupa’dan gelen gezginlerin dikkatini en çok Büyükçekmece Köprüsü çekmektedir II Murat zamanında Venedik Balyosu olan Jacoba Saranzo’nun seyahatnamesinde iki ağaç köprü yıkıldıktan sonra 1 Süleyman’ın (Kanuni) 73853 akçeye bu köprüyü yaptırdığı yazılıdır


Büyükçekmece Köprüsü 635 metre uzunluğunda, 717 metre genişliğinde dört ayrı köprünün birleşmesinden meydana gelmiştir Çevresi geniş rıhtımlarla çevrili, inişli çıkışlı köprünün Büyükçekmece yönündeki bir ve ikinci bölümlerde yedişer göz, üçüncüsünde beş, dördüncüsünde dokuz göz bulunmaktadır Ancak bunların yükseklikleri birbiriyle eş değildir Orta köprü kemerlerinin gözleri diğerinden yüksek olup, köprünün iniş ve çıkışına göre açıklanmaktadır Köprülerin birleştikleri yerlere sulardan etkilenmemesi için sel yaranlar yapılmıştır Köprünün yapımında 34-40 bin metreküp taş kullanılmış ve bunlar birbirine eritilmiş kurşunlarla bağlanmıştır


Büyükçekmece Köprüsü'nün en ilginç yanı taş kolonlar üzerine oturtulmuş kitabeli balkonlarıdır Bu balkonlar Türk köprülerinde dinlenme ve sohbet yeri olarak yapılmıştır Bursa’da Selçuk Hatun (14yy), Geyve’de 2 Beyazıt (15yy),Babaeski (17yy) ve Edirne’de Meriç(15yy) köprülerinde benzeri balkonlar vardır Balkonlardan dördüncüsünün üzerinde Mimarsinan’ın ismi ve imzası vardır Mimarsinan’ın ismi müzelerde, arşivlerde, kütüphanelerde daima (Sinan) olarak geçmekte, yalnızca Tezkiretü’I Ebniye’nin yazma nüshasıyla köprü kitabesinde “Yusuf Bin Abdullah” diye yazılıdır Büyükçekmece Köprüsü’nün dördüncü bölümünde karşılıklı iki kitabe vardır Devrin ünlü hattatı Derviş Mehmed’in eseri olan kitabenin dört beyitlik manzum metni şair Hüdayi’e aittir


Bu kitabe köprüye ayrı anlam kazandırmaktadır Ancak Mimar Sinan’ın orijinal imzası 1961-1962’de yerinden sökülmüş nerede olduğu bilinmemektedir Köprü 1970’de onarılmış, kitabenin benzeri de yerine konulmuştur


Köprünün tarihi köşkünde de 236 x 083 metre ölçüsünde Hattat Derviş Mehmed’in nesih yazılı, köprünün II Selim zamanında tamamlandığını belirten ikinci kitabe bulunmaktadır1987’de köprü Büyükçekmece Belediyesi'nce onarılmış son haliyle diğer karayolları köprülerinin devreye girmesiyle trafiğe kapatılmıştır





Amali Yusuf bin ‘ Abdullah


Gaffara ‘llah lahu ve li- ‘l-mubaşirin


1 – Va kad ‘assasa bunyâna hâza ‘l-cisri ’l-latif ve ‘l-ma’bari ‘l-munif li-marźati ‘llâhi ta’âlâ as-sultanu ibnu as-sultan Sultan Suleyman Hân b Salim Hân allahumma hafazahu


2- min havli ‘-ş-Şırât va ‘l-mizân şumma intakala al-marhüm al-mağfür mina ‘d-dünya al-daniya ilâ cânibi ‘r-rahmati va ‘l-cinan şumma calasa fi tahti saltanati ibnuhu ‘s-Sultan vakad’atammahu hâzâ


3-as-sultan al-a ‘zam va ‘l-Hâkân al-mu’azzam mavlâ muluk al-‘Arab ve ’l-Acam zıllu ‘llah fi ‘l-arźayn as-sultan b as-sultân Sultân Salim Hân b as-Sultân


4- Sulaymân b as-sultân Salim b as-sultân Bâyazid b as-sultân Muhammed bas-sultân Murâd b as-sultân Muhammed b as-sultân Bâyazid b as-sultân Murâd


5- ibn as-sultân Orhân b as-sultân Osmân lâ zâlat saltanatuhu va ‘abbada davlatahu ila âhıri ‘z-zamân takabbala ‘llâhu hayratuhuma bi-hakki ‘l-Kur’ân fi sanati hamsin ve sab’ina vatis’ami’a Katabahu Darviş Muhammed 975 (M 1567 )


KİTABENİN TÜRKÇESİ ( HALİM BAKİ KUNTER: Kitabelerimiz – Vakıflar dergisi II,s448 de yayımlanmıştır)


Abdullah oğlu Yusuf’un eseridir Tanrı ona ve bizzat çalışanlara mağfiret etsün


"Bu güzel köprünün ve değerli geçidin temelini Allah Taâlânın rizası için Selim Hânın oğlu Sultan oğlu Sultan, Süleyman Hân attı – Yâ Rabb onu sırat ve mizânın tehlikesinden koru-


Bunu müteakip merhum mâğfur deni dünyadan rahmet canibine ve cennete intikal etti


Sonra en büyük Sultan, ulu Hâkaan Arab ve Acem meliklerinin efendisi, dünyada ve âhırette Allah’ın gölgesi Sultan oğlu Sultan Selim Hân ( İbn es-Sultan Süleyman ibn es-Sultan Selim ibn es-Sultan Bayazid ibn es-Sultan Muhammed ibn es-Sultan Murad ibn es -sultan Muhammed ibn es –Sultan Bayazid ibn es-Sultan Murad ibn es-Sultan Orhan ibn es-Sultan Osman ) onun taht-ı saltanatına oturdu ve H975 yılında bu köprüyü tamamladı


Zamanın sonuna kadar Allah, devletini ebedi kılsın ve Kur-ân hürmetine ikisinin hayratını kabul eylesin "