İlk Özel Gazete Tercüman-I Ahvalin Çıkışı 21 Ekim 1860

Tercüman-ı Ahval Gazetesi - Şahsi Girişimlerle Çıkarılan İlk Özel Gazete - Türk Basın Tarihi - Sivil GazetecilikTürkiye’de şahsi girişimle çıkarılan ilk gazete olan Tercüman-ı Ahval Agah efendi tarafından çıkarılmış olup gazetenin çıkarılmasında Şinasi’nin rolü büyük olmuştur


Agah Efendi, Tıbbıye mektebinde yedi sene okuyup, eğitimini yarıda bırakarak Bab-ı Ali’nin Tercüme Odasına girmiş ve bir süre sonra elçi katibi olarak Paris’e gitmiştir Avrupa’nın birçok şehrini gören Agah Efendi ilk Türk gazetesini çıkarmak için Maarif Nezaretine; “Çeşitli bilgilere dair konular iç ve dış olaylara dair havadislerin uygun olanlarını yayınlamak için birkaç günde bir Türkçe olarak bir gazete neşretmek istiyorum Devletimizin ve yabancı devlet uyruklularının bazılarının Arapça, Türkçe ve diğer dillerde nizamlara uygun olarak yaptıkları yayınlar gibi, her türlü masrafı ve hasılatı kendime ait olmak

üzere devlet ve milletimizin siyasetini ve özel menfaatlerini korumak şartıyla söz konusu gazetenin yayınlanması için bana da resmi ruhsat verilmesi hususunda yüksek müsaadelerinizin esirgenmemesi” şeklinde bir dilekçe vermiştir


Agah Efendi’nin Maarif Nezaretine yaptığı bu müraacat Meclis-i Maarif tarafından incelenerek istenilen ruhsat verilmiştir


Tercüman-ı Ahval gerek içeriği, gerek basım şekli konularında kendilerinden öncekilere benzemez Öncekiler kendisinden çok geri olup, sonrakilerde ondan ilerdedir Bu gazete hem sivil, hem fikir gazeteciliğimizin başlaması açısından önemlidir


Gazetenin birinci sayısında Şinasi’nin yazdığı önsözde şöyle demektedir:

“Değilmi ki, bir toplumsal toplulukta yaşayan halk bunca yasal görevlerle yükümlüdür; elbette ki söz ve yazı ile yurdunun çıkarlarına değçin olarak düşüncelerini bildirmeyi kazanılmış haklardan sayar


Eğer bu aydınlanmış sava kanıtlayıcı bir belgit aranacak olursa, bilgi gücüyle zihni aydınlanmış uygar ulusların siyasi gazetelerini göstermek yeter”


Yukarıdaki yazı gazetenin çıkarılış amacını göstermesi bakımından önemlidir Gazetenin ilk sayısında “Tefrika”nın ne olduğunu anlatan soru-cevaplı bir yazı yayınlanmıştır Yabancı memleket gazeteleri ile karşı gazetelerden tercüme ve alıntı siyasi makale ve haberlere gazetede yer verilmiştir Hatt-ı hümayunlar, muhtelif meseleler hakkında tebliğler, resmi ilanlar, kanunlar ve anlaşma metinleri,diğer vilayetlerdeki gelişmeler, telgrafhaneden alınan hava durumu, piyasanın genel durumuna dair haberler yayınlanmıştırşiirli geometri ile bilimsel pek çok bilmece gazetede ilgi görmüştür


24 sayıdan sonra Şinasi gazeteden ayrılır Onun ayrılmasından sonra gazete haftada üç gün çıkmaya başlar Tercüman-ı Ahval geçimini kaleminden sağlayan yazarlar için bir okul görevi görmüştür Refik Bey, Hasan Suphi, Namık Kemal bunlardan bazılarıdır


Bu gazetenin o güne kadar çıkan Türkçe ve diğer gazetelerden kat kat fazla ilgi görmesi, kuşkusuz her şeyden önce, hem dil hem de içerik bakımından geniş kitlelerin özlemine yanıt vermesinden ileri geliyordu Resmi görüşün dışındaki konulara el atabilmesi, toplumun dertlerini dile getirmesi, zamanla okuyucu mektuplarına da yer vermesi, ansiklopedik bilgiler dağıtması bu ilgiyi arttıran sebeplerdendi


Önplana çıkması hemen tepkiyi çekti ve yirmi yıldır uyuşuk gazetecilik yapan Ceride-i Havadis, Ruzname-i Ceride-i Havadis’i yayınlayarak rekabete girişti Ceride-i Havadis, gazetelerin vazife ve şekillerinden bahsedildikten sonra Şinasi’nin Tercüman’da tefrika edilen “Şair Evlenmesi”, “Kocakarılara

mahsus mesele” olarak adlandırıldı Bunun üzerine “Tercüman” da Ceride-,i Havadis’in bir İngiliz gazetesi olduğunu, hükümetten yardım aldığını, Tercüman’ın ise Ehl-i İslam olduğunu vurgulamıştır Bu şekilde iki gazete arasında yıllarca sürecek olan rekabet başlamış oldu


Basın hayatındaki bu sürtüşme hükümeti ürkütmüş olması, o zamanki eğitim siyasetinin eleştirilmesine tahammül edilememesi, Ceride-i Havadis’in sahibinin İngiliz olması gibi sebeplerden dolayı Tercüman-ı Ahval 1861’de iki haftalık bir süreyle kapatılmıştır O sıralarda bir Matbuat Nizamnamesi olmadığına göre bu kapatılma olayı tamamen idari ve keyfi içeriklidir


Gazetenin kapatılması, iki gazete arasındaki münakaşaları engelleyememiş ve yayın hayatlarının sonuna kadar devam etmiştir Tercüman-ı Ahval, 1866 tarihli 740 sayısından sonra Cuma hariç hergün çıkmıştır 1867 tarihinde kapanmıştır


Denilebilir ki Milliyetçilik cereyanının doğmasında ve Türkiye’de ilk muhalefetin oluşumunda, hatta Genç Osmanlılar Cemiyeti ile bir muhalefet grubunun kurulmasında Tercüman-ı Ahval’deki yayınların büyük etkisi olmuştur Çünkü bu gazete tarihimizin ilk milliyetçilerine yuva olmuş ve onların biraraya gelip, fikir alışverişinde bulunmalarını mümkün kılmıştır



alıntı