Osmanlıdan Günümüze İsyanlar

Ayaklanmaları incelemek netameli bir konudur Ama hoşa gitmese de bu ülkenin tarihinde yaşanmış ve devletin ve toplumun geleceğinde hiç şüphesiz çok olumsuz etkiler yaratmış bir konudur İsyanın haklı bir nedeni olamaz

Aslında isyanın pek çok sebebi olmakla beraber özünde bir insan veya insan topluluğunun kurulu devlet nizamına baş kaldırmasının bedeli ağırdır İnsanlar bunun riskini göze alarak devlete karşı geliyorlarsa bununda bir sosyolojik sebebi vardır Bunların en başında, ekonomik ve sosyal temellere dayanan isyanların sonucu terördür

İsyan olaylarının arkasında mutlaka dış güçlerin etki ve desteği vardır Bu desteği sağlayan dış ve iç etkenlerin çıkarları ile isyancı grubun çıkarları örtüştüğü için isyan hadisesi meydana gelir, taban bulur ve toplumda ses getirir Aksi takdirde olay bir basit kanunsuz ve adi zabıta olayı haline dönüşür

Ayaklanma insanın aslında doğuştan yatkın olduğu bir olaydırBireylerin içinde yaşadığı toplumsal olaylar ekonomik, ideolojik, dinsel ve sosyal farklılıklar bu gibi isyanların sebepleri olabilir

Devlet sistemi bunları ortadan kaldırabildiği oranda isyan olayı ile karşılaşmaz

Osmanlı İmparatorluğunun karşılaştığı 43 ayaklanmanın en önemlisi Celali İsyanlarıdır Bu bir seri devam eden devletin adaletsizliğine, keyfiliğine ve merkezi otoritenin zayıflamasından doğan boşluğun doldurulmasına yönelik hem hanedana ve hem de çevresindeki kitlelere veya bir tarikatın kendisini kabul ettirmeye yönelik çabası olarak düşünülebilir

Bu isyanlar şunlardır:

Ayaklanmalar ve Tarihleri

1 İzmir Oğlu Cüneyt Bey ayaklanması / 1414

2 Anadolu’da Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal ayaklanması / 1420

3 Rumeli’de Şeyh Bedrettin ayaklanması / 1420

4 Küçük Mustafa ayaklanması / 1423

5 Candaroğlu İsfendiyar Bey ayaklanması / 1424

6 Karamanoğulları ayaklanması / 1444

7 Şahkulu ayaklanması / 1511

8 Mısırda Hain Ahmet ayaklanması / 1524

9 İstanbul’da Yeniçeri ayaklanması / 1525

10 Celali ayaklanması / 1500-1609

11 Genç Osman’a karşı Yeniçeri, Sipahi ayaklanması / 1622

12 Anadolu’da Abaza Paşa ayaklanması / 1622

13 Balıkesir bölgesinde Cennetoğlu ayaklanması 1624

14 Tokat bölgesinde Hüsrev Paşa ayaklanması / 1632

15 İstanbul’da zorbaların saray baskını / 1632

16 Balıkesir bölgesinde İlyas Paşa ayaklanması / 1632

17 Lübnan bölgesinde Dürzi emiri Manoğlu / 1635

18 Sivas bölgesinde Vardar Ali Paşa ayaklanması / 1648

19 Sultanahmet olayı ve Sipahi ayaklanması / 1648

20 Anadolu’da Haydaroğlu Mehmet bey ayaklanması / 1649

21 Gürcü Nebi ayaklanması / 1649

22 Yeniçeri, Sipahi ayaklanması (Vak’a-i Vakvakıyye) / 1656

23 Halep Valisi Abaza Hasan Paşa ayaklanması / 1658

24 Eflak ayaklanması / 1659

25 Edirne Olayı ve Ordunun İstanbul üzerine yürümesi / 1703

26 Patrona Halil ayaklanması / 1730

27 İstanbul’da bulunan Arnavutların ayaklanması / 1731

28 Rumeli’de Pazvantoğlu ayaklanması / 1797

29 Sırbistan ayaklanması / 1806

30 Kabakçı Mustafa Paşa ayaklanması / 1807

31 Alemdar Olayı (Yeniçeri ayaklanması) / 1808

32 Mora ayaklanması 1808

33 Tepedelenli Ali Paşa ayaklanması (Yanya ayaklanması) / 1821-1822

34 Sakız Adası ayaklanması / 1822

35 Mısır’da Mehmet Ali Paşa ayaklanması / 1832

36 Epir ve Taselya ayaklanmaları / 1854

37 Girit ayaklanması / 1866

38 Hersek ayaklanması / 1875

39 Bulgar ayaklanması / 1876

40 Makedonya ayaklanması / 1902

41 Adana olayı (Ermeni ayaklanması) / 1909

42 Otuzbir Mart vakası-Harekat Ordusunun İstanbul’a yürüyüşü / 1909

43 Arnavutluk ayaklanması / 1910


Türk İstikal Harbi sırasında meydana gelen ayaklanmalar

İstiklal harbinde karşılaştığımız isyanların ortak özelliği, vatanı koruyacak bir ordunun olmamasını fırsat bilen iç ve dış destekli çıkar gruplarının, Padişah zaafından istifade etmesidir Propaganda bu isyanların çıkmasında etkili olmuşturÜlke üzerinde emelleri olan dış güçlerden Yunanlılar ve İngilizlerin destek ve teşvikleri etkilidir

Bu isyanlar şunlardır:

1 Ali Batı ayaklanması / 11 Mayıs-18 Ağustos 1919

2 Ali Galip Olayı / 20 Ağustos-15 Eylül 1919

3 Birinci Bozkır ayaklanması / 29 Eylül-4 Ekim 1919

4 İkinci Bozkır ayaklanması / 20 Ekim-4 Kasım 1919

5 Kızıl kuyu olayı - Apa çarpışması - Dinek çarpışması

6 Şeyh Eşref ayaklanması / 26 Ekim-24 Aralık 1919

7 Ahmet Anzavur ayaklanması / 16 Şubat-16 Nisan 1920

8 Birinci Düzce ayaklanması / 19 Nisan-31 Mayıs 1920

9 İkinci Düzce ayaklanması / 19 Temmuz-23 Eylül1920

10 Kuvay-ı İnzibatiye Harekatı

11 3'ncü Ahmet Anzavur ayaklanması / 10 Mayıs-22 Mayıs 1920

12 Birinci Yozgat ayaklanması / 15 Mayıs-21 Ağustos 1920

13 İkinci Yozgat ayaklanması / 5 Eylül-30 Aralık 1920

14 Zile ayaklanması / 25 Mayıs-21 Haziran 1920

15 Aynacıoğulları ayaklanması

16 Milli Aşiretin ayaklanması / 1 Haziran-8 Eylül 1920

17 Cemil Çeto olayı / 20 Mayıs-7 Haziran 1920

18 İnegöl olayı / 20 Temmuz-20 Ağustos 1920

19 Çopur Musa olayı / 21 Temmuz-30 Temmuz 1920

20 Kula olayı / 27-28 Haziran 1920

21 Konya ayaklanması / 2 Ekim-22 Kasım 1920

22 Demirci Mehmet Efe ayaklanması / 1-30 Aralık 1920

23 Çerkez Etem ayaklanması / 27 Aralık -23 Ocak 1921

24 Koçkiri ayaklanması 6 Mart- 17 Haziran 1921

25 Pontus ayaklanması / 9 Aralık 1919'da başladı, 1922'de sona erdi


Cumhuriyet Döneminde meydana gelen ayaklanmalar

Cumhuriyetin ilanından sonra karşılaştığımız isyanların özelliği ise; kurulmuş olan Türkiye Cumhuriyeti Devletini zaafa uğratmak, özellikle “Kürt” ayrılıkçı hareketlerinin artmasıdır Türkler ile Kürtlerin kardeş kavimler olduğunu ve Orta Asya’dan bu topraklara birlikte gelip yurt edindiklerini söylesek de bunu büyük bir yanılgı ve ideolojik saplantı içinde olan Kürt militanlarına kabul ettirmek mümkün değildir Kürt isyanlarının ortak özelliği daima Yunan ile işbirliği halinde olması ve Yunan çıkarlarını destekleyip kolaylaştıracak hadiselerde bu isyanlarla karşılaştığımızı görüyoruz

Cumhuriyetin ilanından sonra karşılaştığımız isyanlar şunlardır:

1 Nasturi ayaklanması / 7 Ağustos-28 Eylül 1924

2 Şeyh Sait ayaklanması / 13 Şubat-31 Mayıs 1925

3 Raçkotan ve Raman'da tedip Harekatı / 9-12 Ağustos 1925

4 Sason ayaklanması / 1925-1937

5 Ağrı ayaklanması / 16 Mayıs-17 Haziran 1926

6 Koçuşağı ayaklanması / 7 Ekim-30 Kasım 1926

7 Mutki ayaklanması / 26 Mayıs-25 Ağustos 1927

8 İkinci Ağrı ayaklanması / 13 Eylül-20 Eylül 1927

9 Bicar Aşiretine tenkil Harekatı / 7 Ekim-17 Kasım 1929

10 Asi Resul ayaklanması / 22 Mayıs-3 Ağustos 1929

11 Tendürek Harekatı / 14 Eylül-27 Eylül 1929

12 Mardin Savur Tenkil Harekatı / 26 Mayıs-9 Haziran 1930

13 Zeylan ayaklanması / 20 Haziran-5 Eylül 1930

14 Oraman ayaklanması / 16 Temmuz-10 Ekim 1930

15 Üçüncü Ağrı Harekatı / 7-14 Eylül 1930

16 Pülümür Harekatı / 8 Ekim-14 Kasım 1930

17 Menemen Olayı / 23 Aralık 1930

18 Tunceli tedip Harekatı / 1937-1938

19 PKK / Kongre Gel / 14 Ağustos 1984-


İsyanlarla uğraşacak meşru otorite Devlettir Devletin biçimi ve niteliği, kurulurken kabul edilen bazı kuruluş ilkeleri ile tescil edilmiştir Bunlar Türkiye Cumhuriyeti için şunlardır:

Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir

Tek vatan toprağı esas alınmıştır

Tek bir bayrak ve tek bir ulusal marş ve tek bir başkent vardır





alıntı