Cumhuriyet Döneminde Felsefe Yayınları

Tarihte birçok medeniyet yer almış ve bu medeniyetleri temsil eden pekçok devlet kurulmuştur Bu medeniyetlerde en önemli ortak özelliklerden birisi, bunların birbirini etkilemesi, sonrakinin öncekinden birtakım tesirler almasıdır Bu yüzden, bugünkü Batı medeniyeti de önceki medeniyetlerden bazı temel etkiler almıştır Bu etkilenmelerin en önemli vasıtalarından birisi ise, yapılan çeviriler yoluyla ulaşan yayınlardır

İslam dünyasında, medeniyetin ve kültürün en önemli belirleyici unsurlarından olan felsefenin varlığıyla ilgili lehte ve aleyhte birçok spekülasyon yapılmış ve yapılmaktadır Bizim buradaki konumuz, bu spekülasyonların doğruluğunu veya yanlışlığını tartışmak değildir Burada ele alacağımız konu, Osmanlı devletinin yerine 2Oyüzyılın başında kurulan Türkiye Cumhuriyeti'ndeki felsefe yayınlarının durumunu genel hatlarıyla tesbit etmektir

Cumhuriyet dönemindeki felsefe yayınlarının gelişim çizgisini tesbit etmek için ise, öncelikle Osmanlı devletinin son döneminde felsefe eğitim ve öğretimiyle felsefe yayınlarının durumundan başlamak gerekir Bu arada Cumhuriyetin ilk felsefecileriyle Osmanlının son felsefecilerinin aynı kişiler olması sebebiyle gerek felsefe ve felsefeciler açısından, gerekse felsefe yayınları açısından bu bağlantıyı dikkatten uzak tutmamamız gerekir Bundan dolayı, bugünkü çağdaş Türk felsefecilerine kadar ki dönemi 25 (yirmi beşer)'er yıllık dönemlere ayırırsak bugün dördüncü kuşak felsefecilerimizin ilk yılları olarak kabul edilebilir

Yayın açısından da böyle bir dönem taksimi yapılabilirse de burada biz, felsefeciler açısından bu gruplaşmayı yapmaya çalışacağız; ancak bu yazı, bir deneme mahiyetinde olduğundan pekçok noksanımızın olacağını şimdiden belirtmemiz gerekir Yayın açısından ise böyle bir dönem ayrımlaşmasından çok; tercüme ve telif eserlerin yayınlarıyla dergiler konusunda yılları dikkate alan genel bir perspektif sunulmaya çalışılacaktır

Felsefeciler

Burada felsefecilere yer vermemizin en önemli sebebi, bunların aynı zamanda felsefe yayınlarının da birinci derecede aktif unsurlarından olmalarıdır Ancak bu yazının (tebliğin) temel konusu yayınlar olduğundan felsefeciler kısmı daha kısa tutulacaktır

Cumhuriyet dönemi ilk felsefecileri, daha önce de işaret edildiği gibi, daha çok Osmanlının son dönem felsefecileridir Osmanlı devletinde özellikle Tanzimat'tan sonra Batılı felsefe anlayışlarına ve faaliyetlerine ilgi artmıştı Bu dönemde bilhassa Fransız kültür hayatının farklı felsefi yönleri ülkemizde bir hayli taraftar bulmaktaydı Bunlardan Şinasi (1826-1871), Tevfık Paşa (1832-1893), Münif Paşa (1830-1910), Ali Suavi (1839- 1878) Tanzimat dönemi; Ahmet Midhat Efendi (1844-1912), Ahmet Şuayb (1876-1910), Baha Tevfık (1881-1914), Ahmet Hilmi (1865-1914), Rıza Tevfik (1868-1949) ve Ziya Gökalp (1876-1924) vb ise, özellikle Meşrutiyet dönemi felsefecileri olarak dikkat çekmektedirler

Nitekim bu kişilerin felsefeyle ilgili çalışmalarına baktığımızda farklı farklı felsefi anlayışlara sahip olduklarını görmekteyiz Yukarıdaki isimlerden özellikle Ziya Gökalp ise, Cumhuriyet dönemi aydınlarının büyük bir kısmı üzerinde fikri planda etkisi olan bir isimdir

Cumhuriyet döneminin ilk felsefecilerinden bazıları ise şunlardır; Ahmed Nairn (Babanzade: 1872-1934), İzmirli İsmail Hakkı (1869-1946), Elmalılı Hamdi Yazır (1878-1942), Mehmet Ali Ayni (1869-1945), MŞekip Tunç (1886-1958), Mehmet İzzet (1891-1930), MEmin Erişirgil (1891-1965), İsmail Hakkı Baltacıoğlu (1886-1979), Hatemi Senih (Sarp) (Öİ1972?) ve Ziya Somar (1906-1977) Bu isimlerden büyük bir kısmı Darulfünun'da çeşitli felsefe dersleri vermişler, felsefeyle ilgili birçok çeviri ve telif eser meydana getirmişlerdir


Cumhuriyetin ilk felsefecilerinden bir bölümü aynı zamanda Cumhuriyetin ikinci kuşak felsefecileri arasında da zikredilmektedirler Bunlardan bazılarının isimleri şunlardır: Hilmi Ziya Ülken (1901- 1974), Orhan Sadettin (Öl1964), Mehmet Karasan (1907-1974), Mehmet Şerafettin Yaltkaya (511947), Macit Gökberk (1909-1993), Takıyettin Mengüşoğlu (1909-1987), Hamdi Ragıp Atademir (1909-1976), Bedia Akarsu (d1920), Nurettin Topçu (1909-1975), Necati Öner (d1927), Nermi Uygur ((d1925), İsmail Tunalı (d 1923), Hüseyin Batuhan (d1925), Nihat Keklik (d1930) ve Mübahat Türker Küyel (d1927)

Cumhuriyetin üçüncü kuşak felsefecilerinin büyük kısmı daha hayatta ve aktif felsefenin, (eğitim -öğretim açısından) içindedirler Onların devamı sayılabilecek dördüncü nesil felsefeciler de aktif felsefi faaliyetlerinin henüz başlarında çalışmalarını sürdürmektedirler

Biraz sonra yazımızın asıl konusu olan Cumhuriyet dönemi felsefe yayınları kısmında da görüleceği gibi, bu isimler, felsefe yayınları alanında da en önde gelen isimlerdir

Yayınlar

Bu kısımda özellikle Cumhuriyet dönemindeki yayınları ele alacağımızı belirtmiştik Bunları genelde dört başlık altında inceleyeceğiz Çeviriler, Telifler, Sözlükler ve Dergiler Bu başlıklar altında inceleyeceğimiz yayınlarda özellikle kronolojik sırayı esas alacağız Ancak gerek çeviri ve gerekse telif eserlerin sadece yayın tarihlerini vereceğiz; basım yerlerini vermeyeceğiz

Bunun sebebini şöyle izah edebiliriz; ilk olarak genelde bu eserlerin basıldığı yerler ikidir: İstanbul ve Ankara Bunlardan çok azı bu iki merkezin dışında yayınlanmışlardır- Konya gibi - Diğer bir sebepte aynı yerleri sürekli yazarak yazıda fazla şişkinlik getirmemek içindir Burada hemen şunu ifade edelim ki; Cumhuriyet devrindeki felsefi yayınların hepsini değil; ancak ulaşabildiğimiz ve tesbit edebildiğimiz kadarını belirtmeye çalışacağız
Bunları ise, yirmi senelik dönemler halinde vereceğiz Bu dönemleri de birbirini takip eden seriler halinde sunmaya çalışacağız Çeviri ve telif eserleri iki anabaşlık altında "Felsefe tarihleri" ve "Sistematik felsefe ve mantık" başlıklarıyla vereceğiz

I -Çeviriler

Çeviri faaliyetleri, bilim ve felsefenin farklı dillerde konuşup yazan toplumlara aktarılmasının en önemli aracıdır Düşünce ve bilim tarihine baktığımızda, bir uygarlığın çıkışında ilk basamağı, çeviri faaliyetlerinin teşkil ettiğini görürüz Cumhuriyet dönemi felsefe yayınlarının ilk örneklerinin çoğu da çeviri yayınlarıdır Bu çevirilerin büyük bir kısmı ise, Fransızca'dan yapılanlardır Bunda ise, gerek Tanzimat ve gerekse Meşrutiyet dönemlerindeki Fransız kültür ve dilinin Türk aydınları üzerindeki etkisiyle, 19 yüzyılın ortalarında kurulan "Bab-ı Ali Tercüme Odası " nın tesirleri önemli rol oynamıştır

Özellikle II Meşrutiyet döneminden sonra hazırlanan bilimsel ve felsefi eserlerin telif ve tercüme faaliyeti, Cumhuriyetten sonra daha da hızlanmıştır Bu dönemde, bizzat devlet, bu faaliyetlerin daha yoğun yapılmasına destek vermiştir Bu desteğe en iyi örnek ise, 1924' de çıkarılan "Tevhid-i Tedrisat Kanunu"yla oluşturulan Darulfünun(Üniversite)'un beş fakültesinden ikisi olan Edebiyat ve İlahiyat Fakültelerinin ders programları arasına felsefe ve mantık dersleri özellikle konulmuş, böylece bu dersler için gerekli eserler de devlet tarafından basılmaya başlanmış olmasıdır


Kazım Sarıkavak

A Felsefe Tarihleri

a) Cumhuriyetin ilk yıllarından 1940 arası dönem:

1-Karl Vorlander, Felsefe Tarihi I-II (çevMehmet Îzzet-Orhan Sadettin), 1927-1928;
2-Alfred Weber, Felsefe Tarihi (çevHVehbi Eralp), 1938;
3-EBréhier, Alman Felsefesi Tarihi (çev Ziya Somar), 1936;
4-PJanet-GSéailles, Metalib ve Mezahib (çev EHamdi Yazir), 1925

b) 1940-1960 arası dönem:

1-Friedrich Nietzsche, Yunanlıların Trajik Çağında Felsefe (çev Nusret Hızır),1956;
2-Ernest Von Aster, Felsefe Tarihi Dersleri (çevMGökberk), 1943;
3-De lacy O Leary, İslam Düşüncesi ve Tarihteki yeri (çev HYurdaydın-YKutluay), 1958;
4-A Davenport, İngiliz Harsı ve Fikir Hareketleri (çev L Sayar-E Atabay), 1947;
5- Eckart Peterich, Küçük Yunan Mitologyası (çev SYBaydur), 1946

c) 1960-1980 arası dönem:

1-Emile Bréhier, Felsefe Tarihi I (çev Miraç Katırcıoğlu), 1969;
2-Bertnard Russell, Batı Felsefesi Tarihi I-III (çevMSencer), 1971-1974;
3-TJ de Boer, İslamda Felsefe Tarihi (çevYaşar Kutluay), 1960;
4-RDaval, Fransız Düşünce Tarihi (çevMUlaş),1968;
5-FMayer, Yirminci Asırda Felsefe (çevVMutal), 1976;
6-François Grégoire, Büyük Ahlak Doktirinleri (çevCemal Süreya), 1971;
7-Pierre Ducassé, Büyük Felsefeler (çevNihal Önol), 1979;
8-K Schilling, Toplumsal Düşünce Tarihi (çev N Önal), 1971;
9-Arthur Hübscher, Çağdaş Filozoflar (çev İ Tunalı), 1963;
10-Walter Kaufman, Dostoyevski'den Sartre'a Varoluşçuluk (çev A Göktürk), 1965;
11-Bryan Magee, Yeni Düşün Adamları (çev M Tuncay), 1979;
12-P Phénix, Batı Felsefesi Tarihi (çev M Sencer), 1973;
13-A W F Blunt, Batı Uygarlığının Temelleri (çev M Erim), 1964

IB Sistematik Felsefe ve Mantık

a) Cumhuriyetin ilk yıllarından 1940 arası dönem:

1-George Berkeley, Beşeri Bilginin Prensipleri(çev Mehmet Saffet Engin), 1935;
2-GBerkeley, Hilas ve Filonos Arasında Üç Konuşma (çev MSaffet Engin), 1935;
3-Güstav lö Bon, Tarih Felsefesi (çev Haydar Rifat), 1932;
4-Richard Honig, Hukuk Felsefesi (çevMYavuz), 1935;
5-Ernst Mach, Bilgi ve Hata (çevSEsat Ander), 1935;
6-Montesquieu, Romalıların Azamet ve İnhitatları Hakkında Mülahazat I, II (çev Ahmet Saki), 1919-1920;
7- Montesquieu, Ruhul-Kavanin I, n (çevHüseyin Nazım), 1926 (Bu eserin, içildi 1963, ücildi 1965'de Fehmi Baldaş tarafından 'Kanunların Ruhu Üzerine' adıyla ikinci kez çevrildi);
8- Hans Reichenbach, lojistik (çev Vehbi Eralp), 1939;
9-Aristo, Metafizik I (çevHZÜlken), 1935;
10-JHessen, Bilgi Teorisi (çevYunus Kazım), Ï939;
11-Descartes, Usûl Hakkında Nutuk (çev İbrahim Ethem Mesut), 1928;
12-MSchück, İlim ve Felsefe (çev HZÜlken), 1934;
13-MHeidegger, Metafizik Nedir? (çevMŞevket- SK Yetkin), 1935;
14-GBachelard, Yeni İlmi Zihniyet(çevHZÜlken), 1935;
15-RReichenbach, İlmi Felsefe (çevZSomar), 1935;
16-TRibot, Yaratıcı Muhayyile (çevMŞTunç), 1932;
17-Jean Piaget, Çocukta Dil ve Düşüncü (çev S E Siyavuşgil), 1938;
18- J Piaget, Çocukta Hüküm ve Muhakeme (çev S E Siyavuşgü), 1939;
19- G Kessler, Hegel, Ranke ve Spengler'de Tarih Felsefesi (çev Z F Fındikoğlu), 1937;
20-Marcus Aurelius, Kendime (çev s Cemal), 1932;
21-Claude Bernard, Tecrübi Tıbbın Tetkikine Methal (çev Galip Ata), 1934;
22-F Rauh, Tecrübi Ahlak (çevZFFındıkoğlu), 1933;
23-HBergson, Manevi Kudrete Dair Birkaç Konferans (MŞTunç),1923(1339)

b) 1940-1960 arası dönem:

1-Bertrand Russell, Felsefede İlmi Metod (çev Hamdi Akverdi), 1940;
2-Diderot, Körler Hakkında Mektup (çevAdnan Cemgil), 1945;
3- ACresson, Felsefe Meselelerinin Bugünkü Durumu (çev SKYetkin-HAkverdi),1949;
4-Edmond Goblot, İlimler Sistemi (çevFethi Yücel), 1954;
5-HHeimsoeth, Felsefenin Temel Disiplinleri (çev TMengüşoglu), 1952; 6-JLachelier,Tümevarımın Temeli Hakkında (çevHRAtademir), 1948;
7-Farabi, İlimlerin Sayımı (çevAhmet Ateş), 1955;
8- Herman Wein, Tarih, İnsan ve Dil Felsefesi Üzerine Altı Konferans (çevİTunalı), 1959;
9-Farabi, Erdemli Şehir (çev NDanışman), 1950;
10-Farabi, İlimlerin Sayımı, (çev AAteş), 1955;
11-Gazzali, el -Munkız, (çev Hilmi Güngör), 1948;
12- WKranz, Antik Felsefe (çevSYBaydur), 1948;
13-Leibniz, Metafizik Üzerine Konuşma (çevNHızır), 1949;
14-Leibniz, İmanla Aklın Uygunluğu Üzerine Konuşma (çevHBatu), 1946;
15-Leibniz, Monadoloji (çevSKYetkin), 1943;
16-Malebranche, Metafizik ve Din Üzerine Görüşmeler (çevB Akarsu), 1946;
17-Malebranche, Hakikatin Araştırılması (4 cilt, çevMKatırcıoğlu), 1947-50;
18-Descartes, a)Metod Üzerine Konuşma, b) Tabiat Işığı ile Hakikati Arama, c)Ahlak Üzerine Mektuplar, d) Felsefenin İlkeleri, e) Aklın İdaresi İçin Kurallar, (Bu altı kitabı Mehmet Karasan çevirmiştir), 1942-1944;
19- Bergson, Yaratıcı Tekamül (çevMŞTunç), 1947;
20- Bergson, Ahlak ve Dinin İki Kaynağı (çev MKarasan), 1949;
21-Bergson, Düşünce ve Hareket, (çev MKatırcıoğlu), 1959;
22-JBronowski, Bilim ve İnsan Değer Yargıları, (çevAUsluata), 1947;
23- AComte, Pozitivitizm İlmihali, (çev PErman), 1952;
24- WJames, Pragmacılık (çev MAşkın), 1948;
25- SJJeans, Fizik ve Filozofı (çevARBergman), 1950;
26- M al-Behiy, İslam Düşüncesinin İlahi Tarafı (çev Fuat Sezgin), 1948;
27- HPoincare, Bilimin Değeri (çev FYücel), 1946;
28- HPoincare, Son Düşünceler, (çev HRAtademir)- SÖlçen),1948;
29- HPoincare, Bilim ve Varsayım (çevFYücel), 1946;
30- HPoincare,Bilim ve Yöntem (çev HRAtademir-SÖlçen), 1951;
31- Aristoteles, Politika I-II (çevNBerkes), 1944;
32- Arostoteles, Organon I-IV (çevHR Atademir),1947-1952
33- Platon, Menon (çevACemgil), 1942;
34- Platon, Euthydemos (çevHVEralp), 1945;
35- Platon, Kratylos (çev SYBaydur), 1944;
36- Platon, Phaidon(çevHRAtademir-SKYetkin), 1943;
37- Platon, Phaidros (çevHAkverdi), 1943;
38- Platon, Theaitetos (çevMGökberk), 1945;
39- Platon, Sofist (çevMKarasan),1943;
40- Platon, Devlet Adamı (çevBBoran-MKarasan), 1944;
41- Platon,Timaios (çevLAy-EGüney), 1943;
42- JBBury, Fikir ve Söz Hürriyeti(çevABaşman), 1959;
43- PGeraldy, Sen ve Ben (çevCSena), 1947;
44-Jouff Roy, Felsefe Bahisleri (çevRebia San), 1955;
45-Ravaisson, Alışkanlık (çevNTunç), 1946;
46- Friedrich Von Schiller, İnsanın Estetik Terbiyesine Dair Mektuplar (çevMelahat Özgür), 1943;
47- Platon, Gorgias (çevRErben), 1946;
48- Platon, Sokratın Müdafaası (çevHBerkes), 1946;
49- GDel Vecchio, Hukuk Felsefesi Dersleri (çevSErman), 1952;
50- Platon, Devlet cI-IV, (çevGRohde-AErhat-TUzel), 1944-1946;
51-JJRousseau, Toplum Anlaşması (çevVGünyol), 1946;
52-ASmith, Milletlerin Zenginliğil (çevHDerin), 1948;
53- Aristoteles, Atinalıların Devleti (çev S Y Baydur), 1943;
54- AReymond, Lojik Prensipleri ve Muasır Tenkit (çevHZÜlken), 1942;
55- Cicero, Dostluk (çevTUzel), 1947;
56- Epiktetos, Düşünceler ve Sohbetler (çevB Toprak), 1942;
57- Seneca, Medeia (çevSSinanoğlu), 1947;
58- Plutarkhos, Hayatlar (çevO Davies, NBayar,AÖnsay), 1945;
59-Voltaire, Filozofça Konuşmalarl-II, (çev FBaldaş), 1947-1948;
60- Voltaire, Candide (çevFBaldaş), 1944;
61- EVon Aster, Hukuk Felsefesi Dersleri (çev OMÇağıl), 1943;
62- Victor Broch, Yanlış Üzerine Deneme (çev HR Atademir), 1943;
63- DHume, İnsan Zihni Üzerine Bir Deneme (çevSEvrim), 1945;
64- Prosper Mérimée, Araftaki Ruhlar (çev YNabi Nayır),1944;
65- NMachiavelli, Hükümdar (çevYAEgeli), 1955;
66- Diderot, Kaderci Jacques ile Efendisi (çevACemgil), 1949;
67- Sühreverdi, Nur Heykelleri (çevSYetkin), 1949;
68- Joachim Ritter, Varoluş Felsefesi (çevHBatuhan), 1954;
69- Spinoza, Etika (çevHZÜlken), 1946;
70- Louis de Broglie, Madde ve Işık (çevNKürkçüoğlu), 1953;
71- S James Jeans, Etrafımızdaki Kainat (çevSMUzdilek), 1950;
72- JSMill, Faydacılık (çevŞNCoşkunlar), 1945;
73- MScheler, İnsan ve Kainattaki Yeri (çevTMengüşoğlu), 1947;
74-Porphyrius, Isagoji (çevHRAtademir), 1945;
75- André Billy, Diderot'nun Hayatı (çevSabiha Rifat), 1949;
76- Diderot, Konuşmalar (Felsefe Konuşmaları) (çevACemgil),1946;
77- ERothacker, Tarihte Gelişme ve Krizler (çevNUygur-HBatuhan), 1955;
78- Platon, Devlet Adamı (çevNHızır), 1944;
79- Konfüçyüs, Büyük Bilgi (çevMNÖzerdin), 1945;
80- Platon, Kriton (çevZTaşhkhoğlu), 1942;
81- Platon,İon (çevİ Bozkurt), 1942;
82- Platon, Hipparkhos ve Kleitophon (çevZTaşhkhoğlu), 1943;
83- Platon, Alkibiades (çevİŞahinbaş), 1942;
84- Platon, İkinci Alkibiades (çevSYBaydur), 1943;
85- Platon, Theages (çevHVaroğlu), 1943;
86- Platon, Lysis (çevSEyüpoğlu), 1942;
87- Platon, Lakhes (çevNŞKösemihal), 1942;
88- Platon, Euthyphron (çevPNBoratal), 1942;
89- Platon, Rakipler (çevHVaroğlu), 1943;
90- Platon, Minos (çevHVaroğlu), 1943;
91- Platon, Kharmides (çevNŞKösemihal), 1949;
92- Platon, Protagoras (çevNŞKösemihal), 1943;
93- Platon, Küçük Hippias (çevPNBoratav), 1943;
94- Platon, Kritias (çevEGüney-LAy), 1942;
95- Platon, Philebos (çevSESiyavuşgil), 1943;
96- Platon, Epinomis (çevACemgil), 1943;
97- Platon, Mektuplar (çevİŞahinbaş), 1941;
98- Herbert Spencer, Sosyolojinin Prensipleri (çevSEvrim?);
99- HSpencer, Biyolojinin Prensipleri (çevSEvrim?);
100-HSpencer, Biyolojinin İlk Prensipleri (çevSEvrim?), 1947-1948;
101-EBoutroux, Tabiat Kanunlarının Zorunsuzluğu Hakkında (çevHZÜlken), 1947; 102-Ernest Renan, Nutuklar (çevZİhsan);
103-ERenan, İsa'nın Hayatı (çevZİhsan);
104-ERenan, Bilimin Geleceği I-II (çevZİhsan);
105-ERenan, Havariler (çevZİhsan), 1945-1946;
106-BGreuthansen, Nietzsche ve Alman Felsefesine Giriş (çevARAtademir), 1944; 107-EVon Aster, Bilgi Teorisi ve Mantık (çevMGökberk), 1942;

c) 1960- 1980 arası dönem:

1-Arthur Schopenhauer, İrade Felsefesi (çevSadi Irmak), 1962;
2-ASchopenhauer, Aşkın Metafiziği (çevSIrmak), 1962;
3-Descartes, Ruhun İhtirasları (çevMKarasan), 1972;
4-Laberthonniere, Descartes Üzerine Tetkikler (çevMKarasan), 1977;
5-Platon, Devlet (cevSEyüboglu-MACimcoz), 1962;
6-EWJHocking, Felsefe Nedir ? (çevVMutal), 1971;
7-HHeimsoeth, IKant'ın Felsefesi (çevTMengüşoğlu), 1967;
8-JPSartre, Varoluşçuluk (çevB Onaran), 1960;
9-Freytag Löringhoff, Mantık (çevTMengüşoğlu), 1973;
10-WHeisenberg,Fizik ve Felsefe (çevNecibe Çakıroğlu), 1972;
11-EFischer, Sanatın Gerekliliği (çev CÇapan), 1963;
12-NParkinson, Siyasal Düşüncenin Evrimi (çevMHarmancı), 1976;
13-KRPopper, Açık Toplum ve Düşmanları (çevMTunçay-HRızatepe), 1967;
14-Andre Cresson, Voltaire (çevSuat Erginer), 1962;
15-Charles Moeller, JP Sartre ve Tabiatüstünün Bilinmemesi (çevMToprak), 1969;
16- Platon, Şölen (çevSEyüboğlu-AErhat), 1961;
17-Emile Brehier, Bugünkü Felsefe Konulan (çevMToprak), 1966;
18-FrBacon, Yeni Atlantis (çevHDereli),1966;
19-Campanelia, Güneş Ülkesi (çev VGünyol-HKazgan), 1965;
20-WDurant, Felsefe Kılavuzu (çevEGürol), 1973;
21-Gazzali, Nurlar Feneri (çevSAteş), 1966;
22-Gazzali, itikatta Ortayol (çevKişık), 1971;
23-EBrehier, însan İlimlerinin Bugünkü Konulan (çevSEvrim), 1965;
24-ACresson, Filozofik Sistemler (çevSJBecarano), 1962;
25-Cicero, İhtiyarlık (çevASangöllü), 1951;
26-BRussell, Felsefe Meseleleri (çevHÖrs), 1970;
27-BRussell, Din ile Bilim (çevAkşit Göktürk), 1976;
28-BRussell, Mutluluk Yolu (çevNÖzyürek), 1976;
29-BRussell, Varoluşçunun Bunalımı (çevTürkan Araz), 1964;
30-HHeimsoeth, Ahlak Denen Bilmece (çevNUygur), 1978;
31-EFischer, Sanatın Gerekliliği (çevCevat Çapan), 1963;
32-Abdu'l-Vahhab Allaf, İslam Hukuk Felsefesi (çevHAtay), 1973,
33-Pierre Mendes France, Çağımızın Cumhuriyeti (çevSıtkı Yircah), 1965;
34-Raymond Aron, Demokrasi ve Totalitarizm (çevVHatay), 1976;
35-Cicero, Dostluk (çevTTunga), 1963;
36-Jacob Burckhardt, İtalya'da Rönesans Kültürü I-II (çevBSBaykal), 1978;
37-Diderot, Felsefe Konuşmaları (çevACemgil), 1968;
38-Aristophanes, Eşek Anlan (çevSEyUboğlu), 1966;
39-Dante, İlahi Komedya (çevFTimur), 1964;
40-René Guenon, Modern Dünyanın Bunalımı (çevNAvcı), 1979;
41-PSorokin, Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri (çevMTunçay), 1972; 42-BRussell, Dünya Görüşüm (çevSTiryakioğlu), 1977;
43-LBruhl, Auguste Comte Felsefe ve Sosyolojisi (çevZFFındıkoğlu), 1970;
44-AToynbee, Tarih Bilinci (çevMTunçay), 1974;
45-GPoIitzer, Felsefenin Başlangıç İlkeleri (çevSBelli), 1966;
46-JDewey, Tücrebe ve Eğitim (çevFBaşaran-FVanş), 1966;
47-RGraudy, Sosyalizm ve Ahlak (çevSHilav), 1965;
48-KJaspers, Felsefeye Giriş (çevMAkalın), 1971;
49-Konfüçyüs, Konuşmalar (çevMNÖzerdim), 1974;
50-VAMalinin, Marxçi-Leninci Felsefenin Temelleri I (çev?), 1979;
51-KMarx, Kapital I-III (çevMSelik), 1974;
52-KMarx, Felsefenin Sefaleti (çevEBaşar), 1966;
53-KMarx, Alman İdeolojisi (çev?), 1975;
54-KMarx-FEngels, Felsefe İncelemeleri (çevCEroğlu), 1968;
55-Iris Murdach, Sanrtre, Yazarlığı ve Felsefesi (çevSHilav), 1965;
56-FNietzsche,Böyle Buyurdu Zerdüşt (çev?), 1971;
57-JJRousseau, Emil (çevÜlgener,Güzey Ülken), 1966;
58-Mao Tse-Tung, Teori ve Pratik (çevNSolukçu), 1966

*
Kazım Sarıkavak

IITelifler

Felsefede telif eserlerin meydana getirilmeye başlaması ise, felsefe konu ve problemlerinin Türk bilim ve felsefe çevrelerinde yer bulmaya ve edinmeye başladığının en iyi göstergesidir Böylece Türk bilim ve entellektüel çevreleride bir ölçüde batılı anlamda, felsefi ve bilimsel bir geçmişe sahip olmaya başlamışlardır Bu birikim ise, özellikle Cumhuriyet'ten sonra yeni ve çağdaş Batı felsefe ve bilim anlayışı çerçevesinde, yeniden, gelenekselden farklı bir metodla hız kazanmıştır Bu yeni ivmede, Avrupa'ya gönderilen öğrencilerin yanında, yapılan çeviri faaliyetleriyle Cumhuriyet dönemindeki felsefi ve bilimsel çalışmalara verilen yoğun önem ve desteğin payı büyüktür Şimdi de Cumhuriyet dönemindeki felsefi telif eserlerin gelişimini çevirilerde uyguladığımız esasa göre tesbit etmeye çalışalım

II-A Felsefe Tarihleri

a) Cumhuriyetin ilk yıllarından 1940 arası dönem:

1-Mehmet Ali Ayni, Türk Mantıkçıları, 1928;
2-İzmirli İsmail Hakkı, Felsefe-i İslamiye Tarihi, 1922 (1338);
3-HZ Ülken, Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü, 1935;
4-HZÜlken, Türk Tefekkürü Tarihi (2 cilt), 1932-1933;
5-HZÜlken, Yirminci Asır Filozofları, 1936;
6-Mehmet Ali Ayni, Türk Ahlakçıları, 1939;
7-HZÜlken, Türk Feylosofları Antolojisi I, 1935;
8-Suud Kemalettin, Büyük Muztaripler, 1933;
9-ZFFmdıkoğlu, Türkiye' de İlmi ve Felsefi Hayatın İnkişafı Şartları, 1938;
10-İHİzmirli, İslam Felsefesi Dersleri, 1938;
11-Mehmet Saffet, Muasır Avrupa Felsefesi, 1933

b) 1940-1960 arası dönem:

1-HZiya Ülken, Mantık Tarihi, 1942;
2- HZÜlken, İslam Düşüncesi, 1946;
3-AAAdıvar, Tarih Boyunca İlim ve Din, 1944;
4-ZFFındıkoğlu, Fransız İhtilali ve Tanzimat, 1943;
5-Kamuran Birand, İlkçağ Felsefesi Tarihi, 1958;
6-HZÜlken, İslam Felsefesi Tarihi, 1957;
7-HZÜlken, İslam Düşüncesine Giriş,1954;
8-ZFFmdıkoğlu, Türk Tefekkür Tarihi ve İbn Haldun, 1952;
9-CSena, Meşhur Filozoflar, 1953;
10-SMaksudi Arsal, Hukuk Felsefesi Tarihi, 1945;
11-MKarasan, Büyük Feylosoflar Antolojisi I, 1949;
12-SFÜlgener, İktisadi İnhitat Tarihimizin Ahlak ve Zihniyet Meseleleri, 1951

c) 1960 - 1980 arası dönem:

1-Macit Gökberk, Felsefe Tarihi, 1961;
2-Nihat Keklik, İslam Mantık Tarihi ve Farabi Mantığı, CI-II, 1969-1970;
3-MMünir Raşit Öymen, Alman Filozofısi, 1972;
4-MSarıca, 100 Soruda Düşünce Tarihi, 1977;
5-Saffet Suner, Düşüncenin Tarihteki Evrimi, 1967;
6-BAkarsu, Çağdaş Felsefe Akımları, 1979;
7-HZÜlken, İslam Felsefesi Kaynaklan ve Tesirleri: Eski Yunandan Çağdaş Düşünceye Doğru, 1967;
8-Niyazi Berkes, Türkiye' de Çağdaşlaşma, 1978;
9-HZÜlken, Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, 1966;
10-CSunar, İslamda Felsefe ve Farabi Sonrası İslam Felsefesi, 1972;
11-Bedia Akarsu, Ahlak Öğretileri I-II, 1965-1968;
12-AŞenel, Sağcı Düşünüşün Kritik Tarihi, 1968;
13-Mete Tuncay, Siyasal Düşünceler Tarihi I-II, 1969;
14-Celal Saraç, İyonya Pozitif Bilimi, 1971

II-B Sistematik Felsefe ve Mantık

a) Cumhuriyetin ilk yıllarından 1940 arası dönem:

1-HZÜlken, Metafizik, 1928;
2-Mustafa Namık, Ahlak, 1928;
3-Mustafa Namık, Eflatun, 1933;
4-Mahmet İzzet, Milliyet Nazariyeleri ve Milli Hayat, 1923;
5-Tezer Ağaoğlu, Stuart Mill, 1931;
6-Suut Kemalettin, San'at Felsefesi, 1934;
7-Orhan Saadettin, Felsefe Tarihi Usûlü, 1930;
8-CSena, Allah Fikrinin Tekamülü,1935;
9-İHBaltacıoğlu, Jean-Jacques Rousseau'nun Terbiye Felsefesi, 1931;
10-CSena, Estetik, 1931;
11-Ziya Gökalp, Doğru Yol, Hakimiyeti Milliye ve Umdelerin Tasnif, Tahlil ve Tefsiri, 1923 (1339);
12-Bursian Kıvameddin, Uzlukoğlu Farabi'nin Eserlerinden Seçme Parçalar, 1935;
13-CSena, Felsefe ve İçtimaiyat Notları, 1935;
14-CSena, Estetik, 1931;
15-Ağaoğlu Tezer, Mantık,1929;
16-CSena, Psikoloji Dersleri, 1935;
17-Mehmet Emin Erişirgil, Sokrat, 1939;
18-ZSomar, Bergson: Hayatı, Felsefesi, İlk Eserleri, 1939;
19-MŞemseddin, Felsefe-i Üla, 1923 (1339)- 1925(1341);
20-HZÜlken, Cemiyet veMarazi Şuur, 1931;
21-MAli Ayni, İntikad ve Mülahazalar, 1923;
22-MEErişirgil, Kant ve Felsefesi, 1923(1339);
23-MRefık Fenmen, Einstein Nazariyesi, 1924(1340);
24-Nami Kazım, Mekteplerde Ahlakı Nasıl Telkin Etmeli?, 1925;
25-Hüsnü Hamit, Einstein Nazariyelerinin İlmi Kıymeti, 1925(1341);
26-Mehmet İzzet, İçtimaiyat Dersleri, 1927;
27-MŞTunç, Terakki Fikrinin Menşei ve Tekamülü, 1928;
28-MŞTunç, Felsefe Dersleri-Ruhiyat, 1926;
29-Hasip Ahmet, Metodika, 1931;
30-HZÜlken, Aşk Ahlakı, 1931;
31-HZÜlken, İlliyet Meselesi ve Diyalektik, 1938;
32-İHakkı İzmirli, Yeni İlmi Kelam, 1923-1925(1339-1341);
33-Hatemi Senih-Zekeriya Kadri, Umumi Filozofi, 1929;
34-HZ Ülken, Telifçiliğin Tenakuzları, 1938

b) 1940-1960 arası dönem:

1-TMengüşoğlu, Kant ve Seneler'de İnsan Problemi, 1949;
2-MGökberk, Kant ile Herder'in Tarih Anlayışları, 1948;
3-YAbadan, Amme Hukuku ve Devlet Nazariyeleri, 1952;
4-HAli Yücel, Felsefe Dersleri, 1954;
5-KBirand, Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimatta Tesirleri, 1955;
6-ZFFındıkoğlu, Metodoloji Nazariyeleri, 1950;
7-TMengüşoğlu, felsefeye Giriş,1958;
8-HZÜlken, Farabi Tetkikleri, 1950;
9-MŞTunç, İbtidai Mefhume ve Üç Zihniyet, 1940;
10-HZÜlken, Felsefeye Giriş(l-2), 1957;
11-HZÜlken, Ahlak,1946;
12-HRAtademir, Filozoflara Göre Felsefe, 1947;
13-EErişirgil, Felsefeye Başlangıç, 1944;
14-Hasan Ali Yücel, Felsefe Dersleri, 1954;
15-HAli Yücel,Bilimler Felsefesi, Mantık, 1948;
16-HVehbi Eralp, Metot, 1947;
17-Mehmet Karasan, Eflatun'un Devlet Görüşü, 1947;
18-CSena, Felsefe ve Sosyoloji, 1943;
19-CSena, Buda ve Konfüçyüs, 1941;
20-CSena, İnsan Ruhu Ebedi midir?, 1951;
21-HZÜlken, Tarihi Maddeciliğe Reddiye, 1951;
22-Mubahat Türker, Üç Tehafüt Bakımından Felsefe ve Din Münasebeti, 1958;
23-Sadrettin Celal Antel, Umumi Didaktik, 1948;
24-HZÜlken, Ahlak, 1946;
25-NHızır, Bilimin Işığında Felsefe, 1958;
26-BAkarsu, WVon Humboldt'a Dil-Kültür Bağlantısı, 1955;
27-MTKüyel, Aristoteles ve Farabi'nin Varlık ve Düşünce Öğretileri, 1959;
28-Osman Ergin, İbni Sina Bibliyografyası, 1956;
29-Yavuz Abadan, Devlet Felsefesi, 1959;
30-KBirand, Dilthey ve Rickert'te Manevi İlimlerin Temellendirilmesi, 1954

c) 1960 -1980 arası dönem:

1- Bozkurt Güvenç, İnsan ve Kültür, 1972;
2- H-ZÜlken, Varlık ve Oluş,1968;
3- HZÜlken, İlim Felsefesi, 1969;
4- HRAtademir, Aristo'nun Mantık ve İlim Anlayışı, 1974;
5- SHBolay, Aristo Metafiziği ile Gazzali Metafiziğinin Karşılaştırılması, 1976;
6- Hüseyin Atay, Farabi ve İbn Sina'ya Göre Yaratma,1974;
7- İAgah Çubukçu, Gazzali ve Şüphecilik, 1964;
8- İAÇubukcu, İslam Felsefesinde Allah'ın Varlığının Delilleri, 1967;
9- Rasih Güven, Doğu ve Batı Felsefelerinde Paraleller, 1963;
10- NKeklik, Felsefe: Mukayeseli Temel Bilgiler ve Kaynaklar, 1978;
11- CYıldırım, 100 Soruda Mantık El Kitabı, 1976;
12- TMengüşoğlu, Felsefi Antropoloji, 1971;
13- HZÜlken, Genel Felsefe Dersleri,1972;
14- Ferit Kam, Dini Felsefi Sohbetler, 1974;
15- Mehmet Aydın, Din Felsefesi, 1978;
16- Nusret Hızır, Felsefe Yazıları, 1976;
17- ÎKuçuradi, İnsan ve Değerleri, 1971;
18- ŞMardin, Din ve İdeoloji, 1969;
19- HYavuz, Felsefe ve Ulusal Kültür, 1977;
20- HBatuhan- TGrünberg, Modern Mantık, 1977;
21- MGökberk, Felsefenin Evrimi, 1979;
22- ÖSözer, EHusserl'in Fenomenolojisi ve Nesnelerin Varlığı, 1976;
23- HZÜlken, Eğitim Felsefesi, 1967;
24- HZÜlken, Değerler, Kültür ve Sanat, 1965;
25- NKeklik, Sadreddin Konevi'nin Felsefesinde Allah, Kainat ve İnsan, 1967;
26- HAtay, Kuran'da Bilgi teorisi, 1968;
27- NÖner, Klasik Mantık (2Baskı), 1970;
28- NÖner, Fransız Sosyoloji Okuluna Gore Mantığın Menşei Porblemi, 1977;
29- SHBolay, Türkiye'de Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi, 1979;
30- Osman Ergin, Sadreddin Konevi Bibliyografyası, 1960;
31- NUygur, Felsefesin Çağrısı, 1971;
32- NUygur, Kuram-Eylem-Bağlam, 1975;
33- SKYetkin, Estetik ve Ana Sorunları, 1979;
34- COrhan Tütengil, Montesquieu, 1977;
35- NUygur, Dilin Gücü, 1961;
36- TMengüşoğlu, DeğişmezDeğerler ve Değişen Davranışlar, 1965;
37- BAkarsu, Max Scheler'de Kişilik Problemi, 1962;
38- HZÜlken, Bilgi ve Değer, 1964;
39- İsmail Tunalı, Grek Estetik'i, 1963;
40- HBatuhan, Modern Mantık, 1970;
41- Teo Grünberg, Önermeler, 1968;
42- Nurettin Topçu, Bergson, 1968;
43- Ayşe Sarıgöllü, Ciceronun Mektuplarında Beliren Şahsiyeti, 1971;
44- Ayşe Sarıgöllü, Lucretius ve Eseri, 1973;
45- Doğan Aksan, Anlambilimi ve Türk Anlambilimi, 1978;
46- Teo Grünberg, Anlam Kavramı Üzerine Bir Deneme, 1970;
47- MTKüyel, Türkiye'de Cumhuriyet Döneminde Felsefe Eylemi, 1976;
48- Nusret Hızır, Felsefe Yazıları, 1976;
49- Teo Grünberg, Sembolik Mantık, 1968;
50- NKulen, Mantık, 1972;
51- NTopçu, İradenin Davası, 1968;
52- İbrahim Armağan, Bilgi ve Toplum I, 1977;
53- Cemal Yıldırım, 100 Soruda Bilim Felsefesi, 1973;
54- Vahdet Gültekin, JJRousseau, Hayatı ve Eserleri, 1979;
55- İzzettin Mete, Kainat ve Tarihin Felsefesi, 1966;
56- KBirand, Yöntem Olarak Anlama, 1962;
57- Teo Grünberg, EpiStemik Mantık, 1971;
58- İKuçuradi, Nietzsche ve İnsan, 1967;
59- İKuçuradi, Sanata Felsefe île Bakmak, 1979;

60- NTopçu, Yarınki Türkiye, 1967
*
Kazım Sarıkavak