Süper Yanardağ...

Süper yanardağlar bilinen en büyük volkanlar olup „normal“ yanardağların hilâfına magma haznesinin büyüklüğünden dolayı patlamalardan sonra bir volkan konisi yerine yerde dev boyutlarda kalderalar (göçükler) oluştururlar


100 km uzunluğunda ve 30 km genişliğinde kalderası olan Toba gölü'nün yapay renkteki uydu fotoğrafı

Tanımı


Bir süper yanardağ kesiti (Long Valley Kalderası)

Süper yanardağlar, bölgelerinin altında bulunan fevkalâde büyük bir magma haznesiyle kendilerini belli ederler Meselâ Yellowstone yanardağı'nın 60 km uzunluğunda, 40 km genişliğinde ve 10 km derinliğinde magma haznesi takrîben 24000 km³ magma içerir Kısmen erimiş durumda olan magma gazla (birkaç bin yılda) zenginleşerken bölge, magma haznesi üzerinde yükselmeye başlar

Magma, gazla zenginleşerek kritik noktaya geldiğinde birbirindan uzakta birkaç yerden üst tabaka delinir Tipik olarak bu delinme, yükselmeden dolayı magma haznesi üzerinde halka şeklinde oluşan çatlaklardan olur Bu şekilde sert zemin, boşalan magma haznesine gömülerek karakteristik kalderayı oluşturur Patlamanın şiddeti volkan patlama indeksindeki değeri sekiz (VPİ-8) ve daha büyüktür Bu esnâda yüzlerce, hattâ binlerce kilometreküp lava, magma haznesinden ses hızının üstünde bir hızla stratosferin 50 km yüksekliğine kadar fırlar ve 100 kilometrelik bir uzaklığa kadar yağar Volkan tozu bütün Dünya'yı sarar

Etkisi

Bu derece kuvvetli patlamalar bilinmeyen derecede şiddetli depremler ve volkanın durumuna göre tsunamilerle berâber görülürler Böyle patlamaların nasıl olacağını tahmin eden modeller, bilim şu âna kadar böyle bir fenomen gözleyemediğinden yoktur

Birincil tahrîbâtın yanında bir süper yanardağı patlamasıyla küresel iklim değişikliği gelir Volkanik kış adı da verilen bu olayla sıcaklık, bütün Dünya'da birkaç derece düşer Canlıların büyük sayıda ölümüyle yıllarca süren bir besin sıkıntısı başgösterir

Kazâ kurbanlarının ne kadar olacağı konusunda sâdece spekülasyonlar yapılabilir Sayıları süper yanardağın konumuna bağlıdır 100 kilometrelik bir daire çevresi içinde kalan bölgede patlama dolayısıyla hayat tamâmen yok olur Daha büyük uzaklıklarda da ölüm oranı yüksek olur Volkan tozu çok ince olup küçük çatlaklardan da içeriye girer Sıvıyla temâs etmesi durumunda betona benzer bir madde oluşturmasından dolayı canlılar, yeteri kadar hava alabilseler de ciğerlerinin çalışamaz duruma gelmesinden dolayı boğulabilirler Nefes almayı destekleyen aygıtlar olmadan hayatta kalabilme ihtimâli küçüktür Bitkiler bu tozla yoğun olarak kaplandıklarında bu durum fotosenteze engel olur veya imkânsız kılar ve bitkiler ölür Yağmurla durum düzelemez, ancak kötüleşebilir

Süper yanardağların bilinen patlamalarıyla soy tükenmesinden sorumlu oldukları sanılır Bilinen en son süper yanardağ patlamasında insanlık, Toba felâketi teorisi'ne göre birkaç bin kişiye indirgenerek bir genetik darboğazdan geçmiştir Bu patlama 75000 yıl önce önce Toba yanardağında olmuş olup kalıntısı Sumatra, Endonezya'daki Toba gölü'dür

Etkinlikler

İnsanlık için en tehlikeli süper yanaradağ, herhâlde Yellowstone Millî Parkı'nda bulunan Yellowstone'dur Bundan sonraki patlaması, jeologların görüşüne göre yakın olup jeolojik zaman aşımlarına göre yakın zamanda (birkaç bin yılda) bir patlama beklenmektedir

Şu sıralar Dünya'da ancak birkaç süper yanardağ bilinmektedir Yellowstone'un yanı sıra Toba gölü, Taupo gölü ve La Garita kalderası bilinenler arasındadır

Süper ağır patlamalar, aşağıdaki yanardağlardan bilinmektedir (seçmeler) Burada patlamalar, şiddetlerine göre VPİ-8'e erişebiliyorsa süper yanardağ olarak değerlendirilir