Burkina Faso Tanitimi

Burkina Faso Tanitimi



DEVLETİN ADI: Burkina Faso
BAŞŞEHRİ: Ouagadougou
NÜFUSU: 9261000
YÜZÖLÇÜMÜ: 274200 km2
RESMİ DİLİ: Fransızc
DİNİ: İslâm, Putperestlik
PARA BİRİMİ: Frank
Batı Afrika’da bağımsız bir cumhuriyet 9° 25’ ve 15°07’ kuzey enlemleri ile 2°24’ doğu ve 5°31’ batı boylamları arasında yer alan Burkina Faso, kuzeyde ve batıda Mali, kuzeybatıda Nijer, güneyde Fildişi Kıyısı, Gara, Togo ve Berin ile çevrilidir

Târihi
Burkina Faso târihi MS 11 yüzyılda Mossi kabîlesinin ülkeye girmesiyle başlar Bu kabîle ülkede dört büyük krallık kurdu Bunlardan ilki Tehkodogo idi Diğerleri ise merkezî yayladaki Uagadugu, kuzeydeki Yatenga ve doğudaki Fada N’Gourma krallıklarıydı

1400 ve 1500 yılları arasında Mossi kabîlesi, güneyde Gana’dan kuzeydeki Timbuktu şehrine kadar olan toprakları hâkimiyeti altında tuttu Fakat 16 asrın ikinci yarısında Songhai imparatorluğu bunları yaylalara attı

1893’te Mossi ülkesinin kuzeyini ele geçiren Fransa, 1896’da ülkeyi tamâmen kontrolü altına aldı 1919’da Yukarı Volta kolonisi kuruldu Buradan Fransız Batı Afrikasının diğer kısımlarında mecburen çalıştırılmak üzere işçi gönderildi 1932’de Yukarı Volta kolonisi komşu sömürgeler arasında paylaştırıldı Bunun asıl sebebi Fildişi Kıyısı’nda zorla çalıştırılmak üzere Mossi halkından işçi temin etmekti

Fransa 1947’de Yukarı Volta’yı yeniden ayrı bir ülke hâline getirdi 1950’lerde bağımsızlık hareketleri başladı Bu hareketler 5 Ağustos 1960’ta Yukarı Volta’nın bağımsızlığını kazanmasıyla sona erdi 1958’de hazırlanan bir anayasa küçük değişiklikler yapılarak 1960 Kasım’ında yürürlüğe kondu

1966’da hükümet ve sendikalar arasındaki anlaşmazlığın ardından ordu yönetimi ele aldı ve 1960 Anayasası askıya alındı Aralık 1970’te yeni bir anayasa hazırlanarak halk oylamasına sunuldu ve kabul edildi Bu anayasa 1971’de yürürlüğe konuldu 1970’li yıllarda meydana gelen kuraklıklar ülke ekonomisine büyük ölçüde tesir ederek açlık getirdi

1982’de yapılan bir darbe sonucunda yönetimi ele geçiren Yüzbaşı Blaise Compaoré 1992 senesinde genel seçimlere gitti Seçmenlerin büyük kısmının sandık başına gitmemesine karşılık Compaoré başkanı olduğu Halk Cephesi seçimleri kazandı 1984’te Yukarı Volta ismini Burkina Faso olarak değiştirdi

Fizikî Yapı
Burkina Faso topraklarının çoğu Volta Nehrinin üç ana kolu (Beyaz Volta, Kırmızı Volta ve Kara Volta) arasında yer alan alçak bir yayla hâlindedir Ülke nehirlerinin çoğu güneyde Gana’daki Volta Nehrine karışır Ülkenin doğusunda ve güneybatısında alçak dağ silsileleri yükselir Burkina Faso’nun en yüksek noktası olan Tenekourou 749 metre yüksekliğinde olup, güneybatıda yer alır Ülkenin en alçak noktası deniz seviyesinden 198 metre yüksektir

İklim
Bütün yıl boyunca sıcak olan Burkina Faso’da, biri yağışlı, diğeri kurak olmak üzere iki mevsim vardır Takriben mayıs ayı sonundan ekime kadar bol miktarda yağmur düşer Yıllık yağış ortalamaları kuzeyden güneye doğru artmakta olup, 400 ilâ 800 mm arasında değişir Kurak mevsim kasımda başlar mayısta son bulur Bu mevsimde kuraklığa ek olarak Sahra’dan kavurucu rüzgârlar eser Ortalama sıcaklıklar 25°C ilâ 30°C derece arasındadır

Tabiî Kaynakları
Burkina Faso toprakları kuzeyde bozkır ve fundalıklarla kaplıdır Güneyde ise yüksek otlar ve ağaç kümeleri ile kaplı çok sayıda yuvarlak tepeler bulunur Ülkede eskiden çok sayıda bulunan vahşi hayvanlar artık günümüzde azdır Ülkede mevcut olan belli başlı vahşi hayvanlar;yaban sığırı, çakal, sırtlan, aslan, leopar, yaban domuzu, ceylan, antilop, su aygırı, fil, maymun ve timsahtır Başlıca yeraltı zenginlikleri olarak Burkina Faso’da manganez, altın ve elmas vardır

Nüfus ve Sosyal Hayat
9261000 nüfûsu ile Burkina Faso Batı Afrika’da en fazla nüfus yoğunluğuna sâhip ülkelerden biri olup, km2ye 24 kişi düşer Ülkenin en büyük nüfus merkezleri 200000 nüfusu ile en sür’atli büyüyen Ouagadougau şehri ile 150000 nüfuslu Bobo Dioulasso’dur

Burkina Fasolular Batı Afrika etnik gruplarının yarısının karışımıdır Fulse, Kibsi, Kipirsi, Kurumba ve Nioniosse çok öncelerden beri Burkina Faso’da yaşayan ülkenin asıl yerlileridir Bu esas yerli halklara Ninisi (toprağın çocukları) denir Mali sınırına yakın kuzeybatıda Marka, Samo, Samogho ve Diula grupları yaşar Gana ve Fildişi Kıyısı sınırları boyunca Lobi etnik grubu bulunur Kara ve Kırmızı Volta arasındaki ve güneydeki Gana halkları ile karışanlar ortak olarak Gurunsi adını alırlar Kuzeydoğuda Fulbe Peul ve Tuarep halkları bulunur Kırmızı ve Beyaz Volta arasındaki topraklara hâkim olan Mossi, Burkina Faso’nun en çok tanınan halkıdır Mossi kültürünü paylaşan şahıslar ülkenin en kalabalık grubunu meydana getirir Her etnik grup kendine has dile veya lehçeye sâhiptir Mossi dili olan More diğerlerinden daha fazla konuşulur More, Nijer-Kongo dili âilesinin Voltaic alt grubuna âittir Ülkenin resmî dili Fransızcadır

Burkina Fasoluların yarısı (% 50) Putperest, beşte biri (% 20) Müslüman, % 8’i Katolik, kalanı diğer dinlere mensuptur
Burkina Faso dünyânın en fakir ülkelerinden biri olduğundan, pek çoğu her yıl Fildişi Kıyısı ve Gana’ya çalışmaya gider Nüfus artışı % 2,5 civârında seyretmektedir Kötü beslenme, parazit taşıyıcılar, uyku hastalığı, cüzzam ve diğer tropikal hastalıklar ülkenin başlıca sağlık meseleleridir

Burkina Faso’da eğitim Fransız sistemine göredir Fakat yavaş yavaş değişmektedir Her ne kadar eğitim ücretsiz ve mecbûrî ise de 15 yaşından küçük okul çağındaki çocukların % 10’dan azı okula devâm etmekte ve nüfusun % 13’ü okuma-yazma bilmektedir

Siyâsî Hayat
Burkina Faso cumhûriyetle idâre edilen bir ülke olup, 10 idârî bölgeye ayrılmıştır Cumhurbaşkanı ve Millet Meclisi üyeleri beş yılda bir seçilir Ülke 1983’ten 1992’ye kadar Ulusal Devrim Konseyince yönetildi Konseyin ve sonra kurulan Halk Cephesi Partisinin başkanı olan Yüzbaşı Compaoré 1992 seçimlerini kazanarak devlet başkanı oldu Ülke, Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliği teşkilâtlarına üyedir

Ekonomi
Burkina Faso ekonomisi, yiyecek bitkileri tarımına ve hayvancılığa dayanırToprakların % 15’inden azı ekilidir Verim düşüktür Kuraklık, bitki hastalıkları, böcekler, kemiriciler ve iptidâî tarım teknikleri üretimi düşük tutmaktadır Sığır, keçi, koyun ve tavuk, yetiştirilen belli başlı hayvanlardır

Akdarı, sorghum (süpürge darısı), fasulye, Hint yerelması, manyok, mısır, yerfıstığı, pamuk, susam ve Batı Afrika’ya has tohumundan yağ çıkarılan ağaçlar en önemli bitkilerdir Pamuk, yerfıstığı ve susam ihraç edilmektedir Çiftlik hayvanları ve hayvan derileri ihracat gelirlerinin önemli bir kısmını meydana getirir

Sanâyi tesislerinin çoğu Banfora, Bobo, Dioulasso, Boromo, Koudougou ve Ouagadougou arasındaki demiryolu boyunca bulunur Sabun, nebâti yağlar, şeker, pamuk ve kösele ürünleri îmâlâtın çoğunluğunu teşkil eder Elektrik enerjisinin çoğu termal olarak üretilir Fakat bir çok hidroelektrik projeleri Komod ve Kara Volta üzerinde tasarı hâlindedir

Makina, eczâ ürünleri, petrol, giyim eşyâsı ve yiyecek ithali çoğunlukla Fransa, Fildişi Kıyısı, ABD ve Almanya’dan yapılır İhrâcâtı Fransa, Fildişi Kıyısı, Gana ve Birleşik Krallığa (İngiltere)dır Ülke sürekli olarak ticâret açığı verir Dışarıda çalışan işçilerin gönderdiği paralar önemli bir döviz kaynağıdır

Ülkenin 14500 km civârındaki demiryolu ağı Fransızca konuşan Batı Afrika ülkeleri arasında en uzunudur Karayolları çoğu kasabaları ve şehirleri birbirine irtibatlar Milletlerarası Hava alanı iki büyük şehir olan Ouagadougou ve Bobo Dioulasso yakınındadır