Mevlana'dan Kişisel Gelişim

Mevlana Hzlerinden insan psikolojisi


Mevlana eserlerinde günümüzde kişisel gelişim bağlamında ele alınan birçok konuda güncelliğini hiç yitirmeyen çarpıcı görüş ve düşünceler ileri sürmüştür Bu yazıda, kişisel gelişimin en popüler konularından düşünce gücü üzerine Mevlana’nın düşüncelerinden hareketle bazı değerlendirmelerimizi paylaşmak isterim İşte bu konuda Mevlana’nın ölümsüz eseri Mesnevi’den birkaç değerli düşünce incisi:


* “Ey kardeş! Sen ancak bir düşünceden ibaretsin Ondan başka neyin varsa, kemiktir, ettirEğer düşüncen, manevi varlığın gül ise, sen de gül bahçesisin; diken isen küllüğe atılacak odun gibisin”


* “Şu sonsuz, sayısız halka dikkatle bak, hepsi bir düşünceye dalmış, yeryüzünde sel gibi akıp gitmekte”


* “Düşüncelerden sakın İnsan gönlü ormana benzer; ormanda aslan gibi de, yaban eşeği gibi de düşünceler bulunur”


* “Her gün bir eve nasıl bir misafir gelirse, senin gönül evine de her an bir düşünce, aziz bir misafir gibi gelir, konar”


* “Ey benim canım efendim, sen düşünceyi, fikri bir adam farz et Çünkü insan, düşünceyle insan sayılır, değerlenir, canlanır”


* “İçimize doğan, bizi rahatsız eden şeytânî düşünceler, hayâller, vesveseler kalbimize batan, görünmez dikenlerdir Bu dikenler, bir kişiden değil, binlerce kişiden gelip kalbimize batmaktadır”


Ne Düşünürseniz O Olursunuz!


Birçok kişisel gelişim kitabı, “Düşüncenin Gücü”, “Olumlu Düşünmenin Gücü”, “Olumlu Yaşama”, “Büyük Düşünmenin Büyüsü” gibi isimler taşır ya da bu isimle bölümler içerir Hayattaki her şey, gerçeğe dönüşmeden önce birisinin zihninde bir düşünce, dilek, ümit veya hayal olarak filizlenmiştir


Düşünceleri gönülde biten bitkiler olarak niteleyen Mevlana, düşüncenin gücünü Mesnevi’de çok güçlü ve açık bir şekilde vurgular:


“Evlere, köşklere bak, bunlar da yapılmadan önce, mühendisin zihninde, düşüncesinde birer masala benzerdi

Hoşumuza gittiği için seyrettiğimiz, sofası düzgün, tavanı, kapısı uygun bir şekilde yapılmış filan ev, mühendisin zihnindeydi

Mühendisin zihnindeki o düşünce aletleri hazırladı Ormanlardan kesilen direkleri getirdi Böylece ev yapılıp meydana çıktı

Her sanatın, her hünerin aslı, temeli, mayası, hayalden, düşünceden başka nedir ki?


Önce düşünce vardır Sonra bu düşünce eyleme dönüşür Dünyanın kuruluşunu ezelden beri böyle bil

Meyveler, önce gönül düşüncesinde tohum halindedir Sonra meyve olarak ortaya çıkar, görünür

Sen bir işe girişip bir meyve fidanı dikince, sonunda meyvenin meydana gelmesi yolunda ilk harfi okudun, yani ilk adımı attın”

Her düşünce, sonuca götüren bir araçtır Işık gök gürültüsünden, düşünce de eylemden önce gelir İkbal’in söyleyişiyle, “Bak tefekkür işe yol gösterir Şimşek çakar, arkasından gök gürler”


Kafamızın içindeki “sohbet” hakkında bir fikir vermek için söyleyelim Dakikada 1200 kelimelik bir hızla düşünürüz Diğer yandan, her gün zihnimizden yaklaşık 60 bin düşünce geçer Bunların %95′i de bir gün önce düşündüklerimizin aynısıdır


Zamanınızın büyük bölümünde neyi düşünürseniz, başınıza gelecek olan da odur Ne düşünüyorsanız o olacağınıza göre, bırakın düş gücünüz aşağıları değil yukarıları seyretsin Bakın Mevlana herkesi nasıl büyük düşünmeye çağırıyor:”Eğer bir karınca Hz Süleyman’ın derecesine ulaşmaya çalışırsa, şaşma; onun isteğini hor görme! Sen ondaki himmete, gayrete, cesarete imrenerek bak! Elinde, zenginlik ve yetenek olarak ne varsa, isteyerek, düşünerek elde etmedin mi?


Beyin Negatifi Kabul Etmez


Olumlu düşünce hayatımızın yakıtıdır Ancak, olumlu düşüncenin gücünü ve etkisini gösterebilmesi için beynimizdeki engelleri, önyargıları ve sınırları kaldırmak şarttır Beynimiz negatifi kabul etmemektedir Çünkü bilinçaltı aklımızdaki her şey pozitiftir Bembeyaz bir at düşünme cümlesini duyduğunuzda aklınıza ne geliyor? Bembeyaz bir at, değil mi? Bu nedenledir ki, Mevlana “Gerçekten de ‘yapma, etme, görünme’ demek isteği arttırır sadece, başka şeye yaramaz” der


Onun için anne-babalar çocuklarına, öğretmenler öğrencilerine ‘yapma, konuşma, koşma’ derken aslında onların bilinçaltlarına ‘yap, konuş, koş’ emirleri verdiklerini bilmeliler En doğrusu, Mevlana’nın “Men edilen şeyi yapmayan kimdir?” uyarısını hatırlayıp bunları, ‘sessiz ol, sakin ol’ gibi olumlu ve “ma” eki içermeyen kelimelerle ifade etmektir


Olaylara İyi Bak!


Mevlana’nın ifadesiyle “nasıl bakarsan öyle görürsün” Hayat bize derslerini çeşitli şekillerde ve boyutlarda sunar Olumlu dersler her zaman olumlu durumlardan çıkarılmaz Arabanızın lastiğinin patlaması, olumlu bir olay değildir ama size kabullenme, sabır, plan yapmanın değeri, başka biri size yardım etmişse yardım görme sevinci, teşekkür etmenin değeri, şükür gibi pek çok dersler verebilir Aynı olayı, stres ve sıkıntı yaratıcı dersler çıkarmak için kullanabiliriz: “Aksilikler hep beni bulur, hayatımda her şey ters gidiyor” gibi Görüldüğü üzere, hayat okulunda size sunulan derslerden ne öğreneceğinizi siz seçersiniz Hatta Mevlana iyi bakışın bela diye nitelendirilen durumlarda bile işe yaradığını söyler: “Bir adam belada safa görürse, bela tatlılaşır Hasta, iyileştiğini görünce ilaç, kendine hoş gelir”


Yaşam aynı zamanda inatçı bir öğretmendir Bir dersi öğrenilinceye kadar tekrar tekrar anlatır Davranışınızı değiştirmişseniz yaşam dersinizi öğrendiğinizi anlar Aksi halde, aynı dersi devam ettirir


‘Bunda da bir hayır vardır’ anlayışıyla en kötü olayda bile, onun daha ötesine bakabilmek, olumlu yanları ve dersleri bulabilmek için çalışmak insanın gelişme ve büyümesinin anahtarıdır Hayatınızdaki olayları olumlu bir bakış açısı ile yorumlamayı, bunlardan gerekli dersleri çıkarmayı öğrenmelisiniz Olumlu şeyleri aradıkça ve olumlu şeylerin olacağına inandıkça, önünüzde pek çok kapının açıldığını göreceksiniz Dolayısıyla, olayı değiştiremezsiniz, ama ona olan bakışınızı değiştirebilirsiniz Olayı kızgınlık veren, kötü bir olay yerine, komik ve size ileride aynı tip olaylar karşısında nasıl tavır almanız gerektiğini öğreten ders verici bir olay olarak yeniden çerçeveleyebilirsiniz


Düşündüklerinizin, iç konuşmalarınızın, başkalarıyla konuştuklarınızın sağlığınızla yakından ilgisi vardır Örneğin, kendinizi kötü hissetmekten ne kadar çok söz ederseniz, o kadar sık hastalanırsınız


Bir an için dikkatinizi konuşmalarınıza verin Genelde olumlu konuşmalar mı, yoksa olumsuz, kötümser ve şikayet dolu sözler mi? Konuşmanız zihninizi etkiler Eğer sürekli işlerin kötüye gideceğini söyleyip duruyorsanız, bir kâhin olmak için iyi bir fırsat yakalamışsınız demektir


Bakın Mevlana ne der: “Kötüye yormak ve vehim yapmak insanı derdi yokken bile hasta eder Onun için olaylara iyi bak”

Düşünce yapınıza ve hayata bakışınıza göre, hayat deneyimleri sizi ya yıpratır ya da parlatır Olumsuz düşünen ve bakış açıları olumsuz olan insanlar, daima ‘niçin’ diye sorarlar ve sorunları görürler Fırsatlar kapılarını çaldığında da tokmağın sesinden rahatsız olurlar İyimser ve olumlu insanlar ise ‘nasıl’ sorusunu sorarlar, daima çözüme odaklanırlar


Zehirli Düşüncelerin Gücü


Zihniniz bir bahçeye benzer; olumlu düşünce, iç konuşma, hayal ve telkinlerle onu beslerseniz başarı ve mutluluk sizin olacaktır Endişe, kaygı, ümitsizlik ve korku ile beslerseniz, bunlar adeta zehirli atıklar gibi sonuç doğuracaktır O yüzden, bir tek olumsuz düşüncenin zihninize yerleşmesine izin verme lüksünüz yoktur Zira, Mevlana’nın deyişiyle, “Sen kötü düşünceyi zehirli tırnak gibi bil Bu tırnak derinleştikçe canın yüzünü tırmalar”


Negatif İç Sesinizi Dinlemeyin!


Olumsuzlukların zihninizi ve bilinçaltınızı etkilememesi konusunda çok kararlı olun Olumlu bir insan olmak istiyorsanız, olumlu insanları arayın, onlarla dostluk geliştirin Mevlana bir rubaisinde olumsuz, karamsar ve kötümser kişilerle arkadaş olmama ve konuşmalarına kulak vermeme konusunda insanı şöyle uyarır:


“Gamlı yoldaşlarla oturma dedim sana! Sakın hoş meşrepli neşeli dostların yanından ayrılma Bağa geldiğin zaman dikenlik tarafına gitme Gülden, yaseminden, sarmaşık gülden başkasıyla ilgilenme ”


Günümüzde çevreden beynimize dolan olumsuz ve zehirli söz ve görüntülere televizyondan duyduklarımız ve izlediklerimiz de eklenmiştir Bakın Sidney JHarris ne der: “Benim televizyona karşı olmam sadece programların düşük kalitede oluşundan değil, ekranda gösterilenlerin izleyenlerin büyük çoğunluğu üzerinde önemli etkiler bırakmasındandır Bu, aklın korkunç bir şekilde köleleşmesidir ve Aristo’nun bizi uzun yıllar önce uyardığı gibi ” Köleliğin en kötü yanı, sonunda kölelerin de ondan hoşlanmaya başlamasıdır”


Sabır Vitamini


Olumlu düşünmeyi sabırla pekiştirin Brian Adams’ın dediği gibi, “Sabretme sanatını öğrenin Bu disiplini, bir hedefin sonucu konusunda endişelendiğinizde, düşüncelerinize uygulayın Sabırsızlık; endişe, korku, cesaretsizlik ve başarısızlığı besler Sabır; güven, kararlılık ve aklı başında bir görüntü yaratır, ki bu insanı sonunda başarıya götürür” Bakın Mevlana sabır sanatını uygulayan kişiye ne müjdeler verir:


* “Sabretmek insanın içini açar, gölünü ferahlandırır”


* “Eğer tamamıyla zorluklara daldınsa, daralıp kaldınsa sabret Çünkü sabır rahatlığın, genişliğin anahtarıdır”


* “Dileği, isteği sabır elde ettirir


* “Tohum toprak içinde gizlendiği, zahmetlere katlandığı için bahçe yeşerir, güzelleşir”


* “Gam ve kederin anahtarı sabırdır”


* “Amaca sabırla varılır Acele ile değil”


Sonuç


Mevlâna eserlerini olgunluk dönemlerinde meydana getirmiş ve yılların birikim, tecrübe ve mesajlarını çelişkiye düşmeden eserlerinde yansıtmıştır Belki de bu yüzdendir ki onun eserleri, düşünceleri yedi asrı aşkın bir süre geçmesine rağmen, hâlâ güncelliğini yitirmemiştir


Mevlânâ; bize hep mükemmel insan reçetesini sunar, güzel huylu, dürüst, çalışkan, alçak gönüllü, hoşgörülü, kısaca örnek ve olgun insan olmanın yollarını anlatır Özellikle Mesnevî’nin; kendisiyle, yaratıcısıyla ve dış dünyadaki bütün varlıklarla barışık, huzurlu ve mutlu insan olmanın tarifi üzerine kurulduğu açıkça müşahede edilir


O, eserlerinde sunduğu anlamlı fikirleriyle, insanı ve toplumu inceleyip problemlerine çözüm sunan bir düşünür; psikolojik analizleri, olumlu telkin ve ümit aşılayıcı sözleriyle bir yaşam koçu, aynı zamanda bilimsel konularla ilgili olarak söylediği beyitleriyle de gizemli bir bilim adamı hüviyetindedir