Tarih

Tarih

"Tarihini bilmeyen bir milletin coğrafyasını başkaları çizer"

Tarih Nedir?

Geçmişte yaşamış insan topluluklarının ekonomik, siyasal ve sosyal alanlardaki yaşantılarını neden sonuç ilişkileri içerisinde belgelere dayanarak yer ve zaman göstererek tarafsız biçimde inceleyen ve anlatan sosyal bilim dalıdır

Tarihin Yöntemi

Yazısız ve yazılı kaynaklardan yararlanmak, zaman zaman sözlü kaynaklara da başvurmaktır

Sebep sonuç ilişkisini açıklamak ve olayları kronolojik sıraya göre incelemek anlatmak

Not: Tarih bilimi deney ve gözlem metotlarından yararlanmaz

TARIHIN ÇEŞITLERI:

Yazılış şekillerine göre tarih çeşitleri:

1 Hikayeci (Rivayetçi) Tarih:

Tarihi olaylar olduğu gibi aktarılmıştır Neden sonuç ilişkisine yer verilmemiştir

2 Öğretici Tarih:

Geçmişteki olaylardan ders alınabilecek şekilde anlatımın yapıldığı tarihtir

3 Neden Nasılcı Tarih:

Olayların nedenlerini ve sonuçlarını Neden ve nasıl olduğunu sorarak açıklayan tarihtir Bilimsel tarihçilik bu yöntemle çalışır

Kapsadığı Konulara Göre Tarih Çeşitleri:

1 Genel Tarih:

Olayları her yönüyle bütün olarak anlatır

2 Siyasi Tarih:

Devletler arası siyasi ilişkiler ile bir devletin iç olaylarını anlatır

3 Özel Tarih:

Bir ulusun veya devletin tarihini anlatır

4 Uygarlık Tarihi:

Toplumların kültürel ve teknik alandaki gelişmelerini inceler

5 Sanat Tarihi:

Toplumların sanat eserlerini ve sanat akımlarını inceler

TARİHE YARDIMCI BİLİMLER

Arkeoloji

Geçmiş uygarlıklara ait kalıntıları bulan ve kanıtlayan bilimdir Özellikle tarih öncesi dönemlerle ilgili bilgiler ve belgeler sunan bir bilimdir

Paleografya

Geçmişte kullanılan yazıları okuyan bilimdir

Etnografya

Bir toplumun gelenek ve görenekleriyle ilgili özellikleri araştıran ve anlatan bilimdir

Etnoloji

Birden fazla sayıdaki toplumların gelenek ve göreneklerini kıyaslamalar yaparak inceleyen bilimdir

Epigrafya

Kitabeler bilimidir Yazılı anıtları inceler Bu bilim çalışmalarını paleografya ve filoloji ile birlikte yürütür

Filoloji

Dil bilimidir Diller arasındaki ilişkileri inceler

Numizmatik (Meskukat)

Geçmişte kullanılan paraları ve bunların üzerindeki yazılar ve damgaları okuyarak tarihçilere bilgiler kazandırır

Fiziki Antropoloji

İnsanların iskelet yapılarını inceleyerek ırkları belirleyen bilimdir

Paleantropoloji

Günümüzde görülmeyen insan türüne ait fosilleşmiş kalıntıları inceler

Sosyoloji

İnsanların yaşayışlarını düzenleyen yasaları ve toplumsal gelişmeleri inceleyen bilimdir Özellikle yakın çağdaki olayların daha iyi anlaşılmasında tarihe yardımcı olur

Diplomasi

Devletler arası ilişkilerle ilgili belgeleri veya bir devletin iç siyasal olaylarla ilgili ferman anlaşma gibi belgeleri inceler

Kimya

Tarih öncesi devirlerin aydınlatılmasında kullanılan kalıntıların yıllarını belirlemede kimyasal metotlardan da yararlanılır Bu metotlardan bir tanesi de karbon 14 metodudur

Sicilografi (Mühür bilgisi)

Geçmişte kullanılan mühürleri inceler

Heraldik

Arma bilgisi

Şecere

Devletlerin tarihinde etkili olan kişilerin soy geçmişlerini araştırır

Diğer yardımcı bilimler; Ekonomi, Tıp, Psikoloji, Coğrafya, Kronoloji

TARİHTE ÇAĞLAR

Tarih öğrenimini kolaylaştırmak için insanlığı derinden etkileyen olaylar esas alınarak çağlar oluşturulmuştur Bütün çağlar yazının bulunuşu esas alınarak Tarih öncesi çağlar ve Tarih Devirleri olmak üzere iki büyük bölüme ayrılmıştır

TARİH ÖNCESİ DEVİRLER

Yazının bilinmediği dönemdir Bu dönem kullanılan araçlara, araçların cinsine ve özelliklerine göre ve yaşayış biçimine göre aşağıdaki devirlere ayrılmıştır

1) Kabataş çağı

Bu dönemde insanlar vahşi doğa ile mücadele içerisinde olmuşlardır İnsanlar tarihinin en uzun dönemini kapsayan bu devirde taşları olduğu gibi silah olarak kullanmışlardır

2) Yontma Taş Devri (Paleolitik dönem)

İnsanlar;
* Taşları ve kemikleri yontarak ilkel silahlar ve aletler yaptılar
* Avcılık ve toplayıcılıkla beslendiler
* Soğuktan korunmak için mağaraları yaşam yeri olarak kullandılar
* Mağaraların duvarlarına ilkel resimler çizdiler Böylece ilk sanat eserlerini meydana getirmiş oldular
* Devrin sonunda ateşi buldular

3) Orta taş Devri (Mezolitik dönem)

Bu dönem Cilalı Taş Devrine geçişi sağlayan bir ara dönemdir İnsanlar mağaralardan çıkarak ovalara ve nehir kıyılarına yönelmişlerdir

4) Cilalı Taş Devri

* Su boylarında bitkiler yetiştirilmeye başlandı Yapılan bu tarımsal çalışmalarla insanlar yerleşik hayata geçtiler Yapılan barınakların sayısının artmasıyla köyler oluştu
* Hayvanlar evcilleştirildi
* İnsanlar üretken nitelik kazandı
* Kilden kaplar yapıldı
* Dinsel inanışlarla ilgili çeşitli fikirler ortaya çıktı Ana tanrıça heykelcikleri yapıldı
* Dokumacılık başladı
* İnsanlarda mülkiyet kavramı oluştu

MADEN DEVRİ

1) Bakır Taş Devri (Kalkolitik Dönem)

Bu dönem Cilalı Taş Devri ile Maden Devri arasında geçiş dönemidir Cilalı Taş Çağını yaşayan insanlar buldukları bakırdan eşya yapmaya başlamışlardır Bakırın bol bulunması ve kolay işlenmesi nedeniyle bu dönemde çok sayıda bakır eşya yapılmıştır

2) Tunç Devri

Tunç, bakıra göre daha sertti, bu nedenle yapılan eşyalar daha dayanıklı oldu Bu dönemde ilk şehir devletleri kuruldu (site) Tekerlek icat edildi, Arabalar yapıldı, ticaret gelişti

3) Demir Devri

Demirden eşyalar ve silahlar insanlara hem ekonomi de hem de askeri alanda büyük ölçüde güç kattı
Not: Çeşitli ülkelerde yaşayan insanlar tarih öncesi devirleri aynı zamanda yaşamamışlardır

TARİH DEVİRLERİ

Yazının bulunmasından günümüze kadar gelen zamandır Yazılı belgeler tarihçilere daha geniş bilgi kazandırdığı için tarihçilere göre Tarih Yazıyla Başlar anlayışı ortaya konulmuştur

Tarih devirlerinin kapsadığı alan çok geniş olduğundan, tarih öğrenimini kolaylaştırmak için Tarih devirleri çağlara ayrılmıştır

1 İlk çağ: (MÖ 3200 MS 375 veya 476) 375 yılı Kavimler göçünün başlaması 476 yılı Batı Roma İmparatorluğunun yıkılmasıdır
2 Orta Çağ: 4761453 (İstanbul'un fethedilmesi)
3 Yeni Çağ: 14531789 (Fransız İhtilâli)
4 Yakın Çağ: 1789?

TARİHTE TAKVİM

1 Sümer Takvimleri

Tarihteki ay ve güneş yıllarına dayanan ilk takvimleri Sümerler yapmışlardır

2 Mısır Takvimi

Güneş yılına göre Mısır uygarlığında yapılmıştır Bu takvimde taşma mevsimi (Nil'in taşması), yaz ve kış mevsimleri vardır Bir yıl 365 gündür

3 Miladi Takvim

Roma imparatoru Jul Sezar Mısır takvimini Roma devletine göre uyarlatınca Jülien Takvimi yapıldı 1582 yılında papa Hz İsa'nın doğumunu başlangıç yaparak Jülien Takvimini Miladi takvime dönüştürdü Bu takvimde bir yıl 365 gün 6 saattir
Milat takviminde tarihi olaylar yüzyıllara bölünmüştür Milattan sonraki yüzyıllar milattan (sıfır) sonraya gidildikçe büyür
Milattan önceki tarihlerde rakamca büyük olan bir tarih, rakamı küçük olan tarihten eski bir zamanı gösterir

Örnek :

M Ö 1200 , M Ö 550 'den daha eskidir
Olayların yüzyıl olarak söylenişi :
15 yüzyıl1400 1499 arası
19 yüzyıl olarak belirtilir1800 1899 arası

Milattan önceki ve milattan sonraki olaylar arasındaki zaman farkını bulmak için her iki olayın tarihleri toplanır

M Ö 1200 + 1940 = 3140

Hicri Takvim

Hz Ömer zamanında Hicret olayı başlangıç yapılarak geliştirilmiştir Ay yılı esasına göre yapılan bu takvimde 1 yıl 354 gündür

TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER

12 Hayvan Takvimi

İslamiyet’ten önce Türkler'in kullandığı takvimdir Güneş yılı esasına göre geliştirilen bu takvimde yıllar hayvan adlarıyla anılmıştır

Hicri Takvim

İslamiyet’in kabulünden sonra kullanılmıştır

Celâli Takvim

B Selçuklu Sultanı Melikşah adına yapılmıştır Güneş yılı esasına göre yapılan bu takvimi Harzemşahlar ile Hint Babür Devleti kullanmıştır Bu Takvime, Takvimi Melikşahi de denilmiştir

Rumi Takvim

Osmanlı Devletinde I Mahmut zamanında maliye işlerini düzenli hale getirmek için güneş yılı esasına göre oluşturulmuştur Bu takvimde başlangıç Hicret olayıdır

Miladi Takvim

Türkiye Cumhuriyetinde 1 Ocak 1926'dan itibaren kullanılmaktadır