Lületaşı

BEYAZ ALTIN – LÜLETAŞI





LÜLETAŞI
Eskişehir’in dünyaca ünlü lületaşları Dereköy, Başören ve Söğütcük mevkiinden çıkarılmaktadır Bu köylerimizdeki ocaklardan çıkarılan lületaşları işlenip satıldığı gibi ham madde olarak ta satışa sunulmaktadır






LÜLETAŞI NEDİR?

Dünya rezervinin % 70 i Türkiye de bulunan 5000 yıllık bir doğa harikası mineralYüzyıllardır dışarıya ihraç ettiğimiz,tanımadığımız ve kıymetini bilmediğimiz bir cevherUsta ellerde yeniden hayat bulan bu gizemli taşı ne kadar tanıyoruz?işte Avrupa ülkelerinde deniz köpüğü adıyla bilinen lületaşının öyküsü…
Lületaşı magnezyum ve silisyum esaslı ana kaya parçalarının yerin değişik derinliklerindeki başkalaşım katmanları içinde,hidrotermal etkilerle hidratlaşması sonucu meydana gelir
Lületaşının bilimsel ismi sepiyolittirsepiyolit 2 MgO,3 SiO2,2 H2O bileşiminde magnezyum silikat mineralidirkuru iken suda yüzerSertliği 2-2,5, yoğunluğu 1-2gr/cm3 arasında değişmektedirNemli olduğunda kaygan görünümlü,çok ince taneli,kile benzer,kompakt ve beyaz krem renklidirLületaşının toprak içindeyken temizliğini,çıkarıldıktan sonra kolay işlenmesini gözenekli yapısının tuttuğu bu doğal nem sağlarDoğrudan yada işlendikten sonra kurutulan lületaşı kaybettiği nem arasında hafifler ve önemli bir direnç kazanırElektromikroskop çalışmaları sonucu iki türlü sepiyolite rastlanmıştır;Alfa ve Beta sepiyolitAlfa sepiyolitb 4-5 mikron uzunluk ve 0,2 mikron kalınlıktaki lifsel sepiyolit,Beta sepiyolit ve daha az lifsel görünümlü,pulcuklar şeklindeki sepiyolittir




Alfa sepiyolit katıdır;patates yumruları şeklindedirAmorf haldedirElle kullanılan madeni kesicilerle işlenebilicek sertlikte ve homojendirİşte bu tip sepiyolitler lületaşı olarak adlandırılırBeta sepiyolitte ise aynı ana kayadan kurtulan ve başka bir kaynaktan çıkan MgO,çok sığ bir bataklık ortamında yine magnezyum hidro-silikata dönüşerek çökeliyorsa,lületaşı gibi katı kütleler yerine tabakalı bir şekilde bulunurBeta sepiyolitin diğer bir adıda sepiyolitik kildir
Alfa sepiyolit olan lületşı bir yarı kıymetli taşken,beta sepiyolit olan sepiyolitik kil bir sanayi madenidirSepiyolitik kilin kullanım alanları:kordiyerit bileşimli kaliteli seramik üretiminde,katalitik konvektörlerin üretiminde,korozyona dirençli oto boyası imalinde,bio reaktörlerde,özel kağıt yapımında,füze ve diğer uzay araçlarının yalıtımında,iyon değiştiriciliğinde,hafif yapı malzemesi imalinde parafinlerin ayrılmasının sağlanmasında ve ülsere karşı ilaç yapımında kullanılmaktadır
Bu noktada sepiyolitik kilin önemi dikkat çekiyorSepiyolitik kile daha fazla önem vermek ve sepiyolitik kili araştırmak gereği ortaya çıkıyor





TARİHÇESİ
Eskişehir çok eski zamanlardan beri bir yerleşme alanıdırBu il sınırları içinde yapılan kazılar ve ayakta kalmış tarihi anıtlardan anlaşılmaktadır
Arkeolojik araştırmalar sonucunda,Demirci Höyükte yapılan kazılar sırasında MÖ 3000 li yıllara tarihlenen bir de lületaşından eser bulunmuşturHangi amaçla kullanıldığı tespit edilemeyen ,ancak insan eliyle yontulup düzeltildiği kesin olan bu yapıt,lületaşının yaklaşık 5000 yıldan beri bilinip işlendiğini kanıtlıyorYapıt halen Eskişehir arkeoloji müzesinde muhafaza ediliyor
Bazı kayıtlarda ise 1600-1700 yıllarında lületaşını Macar bir seyyahın bulduğu ileri sürülüyor
Eskişehir den başlayan bir yol tam 300 yıl süresince Viyana ya lületaşı taşıdıTıpkı İpek Yolu gibi bir lületaşı yolu oluştuEskişehir le İznik arasındaki bu yola AReinhardt "Lületaşı yolu"adını vermiştirAvusturya bu taşlardan yapılan pipo ve benzeri eşyaları,tek satıcı olarak dış pazarlara sürmüştürBöylece,lületaşının Avusturya da çıktığı ve işlendiği kanısı yaratılmış ve lületaşları yeterince tanınamamıştır



LÜLETAŞININ EFSANESİ
Lületaşının bir de efsanesi vardır
Efsaneye göre lületaşını ilk bulan ve bu taşın yer altı yolunu ilk ortaya çıkarının bir köstebek olduğu söylenirAnlatılan efsane şöyledir:Bir gün genç bir çoban bölgenin Karatepe yöresindeki köylere gitmektedirGenç çoban yorgun düşer,acıkır,oturur;azığını çıkarıp yemeğini yemeye başlarO sırada,topraktaki bir delikten bir canlının aktaş toprakları yüzeye çıkarmaya çalıştığını görürÇoban bir aktaşı eline alır,çakısıyla taşı yontmaya başlarİlk çakı darbesiyle taş birdenbire ayın ondördü gibi güzel bir kız oluverirKız dile gelir ve "Ah insanoğlu bana kıymasıydın"diye bağırarak köstebeğin açtığı delikten içeri girip kaybolurDelikanlı da kızın ardından başlar deliği eşelemeyeGünler geçer delikanlıdan haber alınamazDelikanlıyı arayan köylüler yerin yedi kat altında bu daracık kuyuda boğulmuş olarak bulurlarElinde sıkı sıkı tuttuğu ak taşları ile birlikte Avuçlarında sımsıkı tuttuğu bir parça lületaşı varmış O günden beri her lületaşı parçasında, çobanın ölümüne sürüklendiği sevdanın izlerini görmüş köylüler
Lületaşı işleyenler için bu efsanenin anlamı büyük Lületaşını yedi kat yerin dibinden çıkaran köstebeği sanatlarının öncüsü ve pirleri olarak kabul ediyorlar



LÜLETAŞININ ÇEŞİTLERİ






Lületaşı uzun yılların denemeleri sonucu 6 cinse ayrılmıştırBu cinslerde aralarında çeşitli türlere ayrılmış bulunmaktadırBu ayrımın ana cinsleri önem cinsleri şöyle sıralanabİlir

1-SIRALAMALI-Pipo yapımında kullanılır
2-BİRİM BİRLİK- Biblo ve pipo yapımında kullanılır
3-PAMUKLU-Kadın piposu yapımında kullanılır(Pipo yapımına en elverişli türdür)
4-DANELİ-Kadın piposu yapımında kullanılır
5-ORTADÖKME- Tespih yapımında kullanılır
6-CILIZ-Nikotin emici astar yapımında kullanılır
Cılız dışında kalan çeşitler kendi aralarında da ayrıca 12 şer çeşide ayrılırlarHer cinsin 1 den 7 ye kadar olan türleri iyi 7-10 arası orta 10-12 arası türler düşük kalitelidir