Şarbon Nedir?

ŞARBON NEDİR ?

Şarbon kelimesi Türkçeye Fransızcadaki charbon (kömür kelimesinden geçti bunun nedeni şarbon hastalığının mikrobunun temasla geçen türünde deride kara lekeler oluşmasıdır Şarbonun ingilizcedeki karşılığı olan anthrax adı ise mikrobun bilimsel adı olan bacillus anthricis ‘e dayanıyor Şarbon mikroskop altında şerit halinde gözüken mikrobun ve bu mikrobun yol açtığı bakteriyel enfeksiyon hastalığının adıdır

ŞARBON HASTALIĞININ ÖZELLİKLERİ

Şarbon ot yiyen hayvanlarda görülen bakteriyel bir enfeksiyon hastalığıdırHastalığa yol açan mikrop toprakta ve meralarda bulunur Mikrop hayvanın sindirim sistemine oradan da kana karışır hayvanın tüm organlarının iflas etmesine sebep olur Şarbon mikrobunun en önemli özelliği “spor” denilen ve dış ortama son derece dayanıklı yapılar oluşturmasıdırbu sporlar doğada toprakta yaygın olarak bulunurlar ve çevre koşullarına oldukça dirençlidir Dış ortamlarda yıllarca yaşayabilirler


ŞARBON İNSANA NASIL BULAŞIR?

Şarbonun insandan insana bulaşması çok küçük bür ihtimaldir hastalıklı hayvandan insana geçişi ise şöyle olur :[*]Hayvanda oluşan şarbon yarasına temas ile [*]Şarbonlu hayvanın etinin yenmesi ile [*]Şarbon sporlarının bulunduğu havayı soluyarakŞarbon mikrobu 120 ºC’lik ısıya kadar yaşıyabilir, hastalık insana 120 ºC’nin üstünde pişirilen etlerden geçmez Şarbon sporları genellikle 1 ile 10 mikron büyüklüğünde olduğu için uzun süre havada asılı kalabilir ve solunum yoluyla havadan insana geçerDünyayı sarsan şarbon teröründe kullanılan mikrop ise laboratuvarda özel olarak üretilip toz haline getirilen türdendir


HASTALIĞIN BELİRTİLERİ VE SEYİRİ

Bulaşma şekline göre şarbon hastalığının belirtileri üç gruba ayrılır

• Deri Şarbonu: Enfekte hayvanların deri, kıl, yün gibi ürünleri ile temas eden kişilerin ciltlerindeki sıyrık veya kesiklerden bulaşır, bakteri derideki sıyrıktan vücuda girer giriş bölgesinde önce ağrı, sızı ve kabartı oluşur Kabartı çevresinde ödem oluştuğu gibi bu hastalıklı dokunun altı ülserleşir ve ağrısız bir lezyon oluşur

• Akciğer Şarbonu: Şarbon bakterilerinin havada asılı durumda olan sporlarının solunum yolu ile alınmasından sonraki bir hafta içinde soğuk algınlığına benzer bir takım belirtilerle hastalık kendini gösterir Ateş, bitkinlik, yorgunluk belirtileri gösterir birkaç gün içinde de soluk alıp vermede güçlükler başlar, hasta komaya girip ölür

• Bağırsak Şarbonu: Hasta hayvan etlerinin yenmesi ile bağırsak sisteminde iltihap oluşur Hayvan ürünlerindeki sporların ağız yoluyla alınımı sonucunda bağırsaklara yerleşir Belirtileri mide bulantısı, iştah kaybı, karın ağrısı, kusma ve kanlı ishaldir Vakaların %25-60’ında hastalık ölümle sonuçlanır

Şarbon aşısı:



ABD’de insanlar için üretilen şarbon aşisı (anthrax vaccine adsorbed, AVA) 1970 yılında FDA tarafından onaylanmıştır Bu aşi 1999 yılından itibaren Amerikan askerlerine rutin olarak uygulanmaktadır Aşi 0,2, 4 haftalarda takiben 6, 12 ve 18 aylarda toplam 6 doz uygulanır Takiben her yıl yeni bir doz rapel gerekir Aşi 18-65 yaş arasındaki erişkinlerde kullanmak üzere ruhsatlanmıştır Aşinın yaygın olarak toplumun tüm kesimlerine uygulanması henüz önerilmemektedir

Şarbonla kontamine olduğundan şühelenilen bir paket veya zarfla karşilaşan bir kişi nasıl davranmalıdır?

Bu konudaCDC tarafından aşağıdaki önlemlere uyulması önerilmektedir (14):

a Zarfı sallamayın ve açmayın

b Zarfı plastik bir torbanın veya akma ya da sızıntıyı engelleyecek bir kabın içine koyun

c Eğer torba veya kap bulamazsanız, zarfı her hangi bir şeyle (kağıt, örtü vb) örtün

d Bulunduğunuz odadan çikin, kapıyı sıkıca kapatın ve başkalarının girmesini engelleyin

e Ellerinizi su ve sabunla iyice yıkayın

f Güvenlik birimlerini olaydan haberdar edin

g Eğer zarf içindeki toz yere dükülür veya üstünüze bulaşirsa:

a Derhal dökülen tozun üstünü örtün ve odadan çikin

b Toza bulaşmış giysilerinizi çikartin ve bir torbaya koyup ağzını sıkıca kapatın
c Su ve sabunla tüm vücudunuzu yıkayın

Şarbon etkeninin biolojik savaşta potansiyel bir ajan olarak kullanılabilmesi ve son dönemde ABD’de haberleşme sektöründe çalışanlarla kimi medyatik kişilerin aldığı mektup, paketlerle hastalığa yakalanması şarbonu güncel bir konu haline getirmiştir

Bacillus anthracis adlı bakterinin yol açtığı bir tür infeksiyon hastalığıdır Şarbon en sık kimi hayvanlarda (sığır, keçi, koyun, deve, antilop vs) görülmesine karşın; infekte hayvanlar veya infekte hayvanların dokuları, kimi ürünleri ve dışkıyla temas sonucu insanlarda da ortaya çıkabilir

ŞARBON NİYE GÜNCEL BİR KONU HALİNE GELMİŞTİR?

Şarbon etkeninin biolojik savaşta potansiyel bir ajan olarak kullanılabilmesi ve son dönemde ABD’de haberleşme sektöründe çalışanlarla kimi medyatik kişilerin aldığı mektup, paketlerle hastalığa yakalanması şarbonu güncel bir konu haline getirmiştir

ŞARBONUN DÜNYADAKİ YAYIMI/YAYGINLIĞI NASILDIR?

Şarbon hastalığı en sık tarımsal bölgelerde ortaya çıkmaktadır Özellikle Güney ve Orta Amerika, Ortadoğu, Asya, Afrika ve Doğu Avrupa şarbon hastalığının en sık görüldüğü bölgelerdir

ŞARBON HASTALIĞI NASIL BULAŞIR ?

Hayvanlar yedikleri ota bulaşmış şarbon sporları ile hastalığa yakalanırlar
İnsanlar ise esasen ölen hayvanlardan veya hayvanların dışkısı ile dış ortama atılan sporlarla temas sonucu infeksiyona yakalanırlar İnsanlarda infeksiyon genelde mesleki temaslarla ortaya çıkmakta olup risk altındaki mesleki gruplar tarım ve hayvancılık sektöründe çalışanlar veterinerler, kasaplar, laboratuvar elamanları ve yün-deri işlemeciliği yapan tekstil sektörü işçileridir (Endüstriyel şarbon) Daha nadir olarak iyi pişmemiş kontamine etlerin yenmesiylede mide-bağırsak şarbonu gelişebilir

İNSANLARDA KAÇ TÜR ŞARBON GELİŞİR?

Bakteri sporları ile temas biçimine bağlı olarak üç tür hastalık gelişebilir
1- Deri şarbonu : Tüm hastaların % 95’ini oluşturmaktadır Şarbon sporu ile bulaşık hayvan ürününün ciltte bulunan yara veya çatlaktan girmesi sonucu oluşur Ciltte ağrısız, ödemli, merkezinde siyah renkli, kabuklu bir yara oluşturur Bölgesel lenf bezleri büyüyebilir Bazı hastalarda ateş, baş ağrısı, bulantı, kusma gibi belirtiler eşlik eder
2-Solunum yolu (inhalasyon) şarbonu : Sporların solunum yoluyla alınması sonucu bulaşır Biyolojik silah amaçlı şarbon sporlarının kullanımı en çok bu tür hastalığa yol açar Hastalığın daha ağır seyirli bir formudur Hastalık belirtileri 1-7 günde ortaya çıkarBasit bir gribal infeksiyon tablosu gibi başlayıp yüksek ateş, solunum zorluğu,kanlı balgam gibi belirtilerle şok ve koma tablosunu giderek ölüme sebebiyet verebilir Hastalıkların önemli bir kısmında bakteri kana ve beyin zarlarınada yayılarak, tabloyu ağırlaştırır Özellikle bu tipte antibiotik tedavisinin erken başlatılması hayat kurtarıcıdır
3-Mide bağırsak şarbonu : Hastalıklı hayvanların iyi pişmemiş etlerinin tüketimini takiben bağırsaklarda kanamalarla seyredip karın ağrısı, ateş, bulantı, kusma, kanlı ve sık dışkılamayla giden bir tabloya neden olabilir Bu tabloda oldukça öldürücü seyirlidir



ŞARBON İNSANDAN İNSANA BULAŞIRMI?

Şarbon insandan insana bulaşmaz Bu nedenle şarbonlu bir kişinin yakınlarına veya temas halindeki kişilere koruyucu antibiotik uygulaması önerilmez

ŞARBONUN TEDAVİSİ NASILDIR ?

Klinik şüphe sonrası uygulanan mikrobiyolojik, serolojik, moleküler biyolojik yöntemlerle tanısı konulan hastalığın erken dönemde ve yeterli sürede antibiyotik verilmesiyle tedavisi mümkündür

ŞARBONDAN KORUNMA YOLLARI NELERDİR VE ŞARBON AŞISI VARMIDIR?

Hastalıktan korunmada esas yol tarımsal ve endüstiriyel sektörlerde çalışanların sporlarla karşılaşmasını önleyecek şekilde tedbirlerin alınmasıdır Bunlar;
· Hayvanların şarbondan korunması için uygun veterinerlik programıyla aşılanması
· İnfekte hayvanların ortadan kaldırılması
· Kontamine et ve et ürünleri satışlarının engellenmesi
· Özellikle endüstiriyel sektördeki kontamine hayvan ürünlerine dezenfeksiyon yöntemlerinin uygulanarak risklerin azaltılmasıdır
· Ayrıca Şarbon hastalığından korunmak için insana ve hayvana uygulanabilen aşılar geliştirilmiştir

BİYOLOJİK SİLAH OLARAK ÜLKEMİZDE DE KİMİ KİŞİ VE KURUMLARA İÇİNDE ŞARBON SPORU OLDUĞU KUŞKULANILAN MEKTUPLAR VE PAKETLER YOLLANMAKTADIR ŞÜPHELİ PAKET VEYA ZARFLA KARŞILAŞILDIĞINDA YAPILMASI GEREKENLER;


· Kuşkulu zarfı açmayın ve sallamayın

· Zarfı veya paketi plastik bir torba ya da kabın içine koyun, bunu bulamazsanız zarfı veya paketi bir örtüyle örtün

· Bulunduğunuz odadan çıkın kapıyı kapatın, başkalarının içeriye girmesini engelleyin

· Ellerinizi sabunlu su ile yıkayın

· Zarf içindeki toz yere dökülür veya üstünüze bulaşırsa derhal tozun üstünü örtüp ortamdan uzaklaşın Toza bulaşmış giysilerinizi çıkartıp, sızıntısız bir torbaya koyarak ağzını kapatın

· Güvenlik ve sağlık birimlerini olaydan haberdar edin