Mars

MARS

Mars (Yunan : Ares) savaş tanrısı Kırmızı renginden dolayı bu adı almıştır Kırmızı gezegen olarak da anılır Mart ayının adı da Mars'dan gelmektedir Tarihöncesi çağlardan bu yana tanınan bu gezegen bilim kurgu yazarlarının da ilgi merkezi halindedir

Mars'ı 1965'de ilk ziyaret eden uzay aracı Mariner 4 olmuştur Bunu Mars yüzeyine ilk kez inen arç olan Mars 2 de dahil olmak üzere bir çok araç takibetmişdir Aşağıda solda 1976'da Mars'a inen Viking aracının çektiği ve sağda 20 yıllık aradan sonra 4 Temmuz 1997'de Mars'a inen robot araç Pathfinder'ın çektiği yüzey fotografları görülmektedir

Marsın yörüngesi oldukça eliptiktir Bu Mars iklimi üzerinde önemli etkiler yaratır Yüzey ısısında oluşan büyük farkların temel nedeni de budur Mars yüzeyinde ortalama ısı -55°C olup, güneşten en uzak olduğu zaman kutuplarında ısı -133°C 'a kadar düşer Oysa güneşe yaklaştığında (Mars yazında) gündüz yüzey sıcaklığı 27°C 'a kadar yükselebilir

Dünyadan oldukça küçük olmasına karşın yüzey alanı yaklaşık dünyanın toplam kara alanı kadardır Gezegenler içinde (dünya hariç) en ilginç yüzey şekillerine sahip gezegen bence Mars'dır Hayret verici olanlardan bazıları;

Olympus Mons: Güneş sistemindeki en yüksek dağdır Yüksekliği 24 km'yi bulur 6 km yükseklikte bir yar üzerine oturan tabanının çapı 500 kmdir Valles Marineris: Muazzam boyutlarda bir kanyon sistemi 3000 km boyunca uzanan, derinliği yer yer 8 km'ye varan, orta bölümlerinde kuzeye doğru da kollar veren dev kanyonlar Mars ufkunun yayından büyüklüğü hakkında fikir edinmek mümkün (yörüngedeki uzay aracından göründüğü şekliyle)






Yandaki resmin sol yarısında, çapı 450 km'ye varan Schiaparelli krateri yer almaktadır çevresindeki nispeten daha küçük kraterler de dikkat çekicidir Mars'ın güney yarıküresinin büyükçe bir bülümü ay yüzeyini andırır kraterlerle kaplıdır Valles Marieris kanyon sistemi içinde yer alan Candor kanyonunun bir bölümünün kuzeyden görünüşü Karmaşık bir jeomorfolojisi olan bu kanyonun oluşumunda tektoik etkiler, rüzgar ve su erozyonu, toprak kaymaları belki de volkan faaliyetleri etkili olmuştur





Çevrelerinde akış çizgilerinin oluştuğu adalar Muhtemeldir ki Valles Marineris kanyon sistemini kuzeyindeki vadileri oluştruan suyun muazzam bir hızı ve erezyon kuvveti vardı Kuzeye doğru akan suyun sert engellere rastladığı yerlerde akış çizgileri oluşmuştur Resmin üst bölümüne görünen iki adanın ve alttaki adanın çevresinde akış çizgileri şeklinde oluşmuş uçurumların derinlikleri 400 ve 600 m kadardır Yukardaki katostrofik sel etkileriyle oluşmuş örneklerden farklı olarak, Mars, çoğunlukla dünyadakine benzer, küçük kanalların birleşerek daha büyük kanallar oluşturduğu drenaj sistemleri içerir Bununla birlikte dünyadakinden farklı olarak en küçük kanallar bile çok büyük boyutlardadır Bu da sistemin yağış sonucu olmayıp yer sularıyla ya da buz tabakası altında oluştuğunu göstermektedir Buna benzer vadi ağlarının özellikle Mars'ın yaşlı bölgelerinde olması, eski dönemlerinde iklimin daha sıcak ve ıslak olduğuna işaret etmektedir




Mars'ın kutupları: Solda, güney sağda ise kuzey kutup bölgesi görülmekte Her iki kutup bölgesi de karbondioksit buzu ile kaplı Kuzey kutbundaki karbondioksit katmanları zaman zaman eriyerek ortaya bildiğimiz buz çıkmaktadır Ancak güney kutbundaki karbondioksit katmanları hiçbir zaman tamamen erimediğinden altinda su olup olmadığı bilinmemekte

Mars'ın iç yapısı ancak yüzeyinin verdiği ipuçları ile tahmin edilmektedirDünyaya benzer ancak daha ince bir kabuk içerdiği (kuzeyde 80 km güneyde ise ancak 35 km kalınlıkta), düşük yoğunluğu nedeniyle, 1700 km çapındaki çekirdeğinin demir yanında büyük oranlarda kükürt (demirsulfid) içerdiği, arada da ergimiş kaya mantosu olduğu sanılmaktadır

Merkür ve Ayda olduğu gibi Mars'da da tektonik plak aktivitesi yoktur ve kabuk altındaki sıcak noktalar kabuğa göre aynı konumu muhafaza ediyor görünmektedirAncak son bulgular Mars'ın erken tarihinde tektonik plak hareketleri yaşadığı yönündedir

Marsın çok ince bir atmosferi vardır %95'i karbondioksit, %27 azot, %16 argon, %05 oksijen ve %003 su içermektedir Erken tarihinde Mars'ın çok daha fazla dünyaya benzediği, kalın bir atmosfere sahip olduğu, dünyada olduğu gibi atmosferindeki karbondioksitin tamamına yakın bölümünü karbonat kayalarının oluşumunda harcandığı, ancak tektonik aktiviteden yoksun olduğu için geri kazanamadığı, bu yüzden de karbondioksitin sağlayacağı sera etkisinden mahrum kaldığı, yine bu nedenle soğuk olduğu düşünülmektedir (dünya güneşe Mars kadar uzak olsaydı Mars'dan çok daha sıcak bir iklimi olurdu) Sağda, Viking uzay aracı tarafından çekilmiş resimde Mars'ın ince atmosferi belirgin şekilde gözükmektedir





Yakın zamanda Hubble Uzay Teleskopuyla yapılan gözlemler, şimdi Mars atmosferinin Viking misyonu sırasında olduğundan daha soğuk ve kuru olduğunu göstermektedir Viking araçları Mars'da yaşam olup olmadığını anlamak amaçlı deneyler de gerçekleştirmişlerdi Bilim adamlarının büyük çoğunluğu hayat olamadığı ancak örneklerin alındığı yerlerin de ideal yerler olmadığı fikrinde birleşmektedirler 6 Ağustos 1996'da David McKay, Mars kökenli bir meteoritte organik bileşikler bulunduğunu ilan etti Yazar, kayada gözlenen bu bileşiklerin, saptanan başka minerolojik ozelliklerle birlikte Mars'ın çok eski zamanlarından kalma mikroorganizmaların kanıtı olabileceğini öne sürmektedir McKay'ın çalışmalarından sonra aksi görüşte yayınlar da olmuştur Evrende yanlız olmadığımızı kanıtlamak için anlaşılan daha pek çok çalışma yapılması gerekmektedir

Mars'ın global bir manyetik alanı olmamakla birlikte yer yer zayıf manyetik alanlar saptanmıştır Eskiden varolan global alanın kalıntıları olduğu düşünülmektedir

Mars, geceleri çıplak gözle görülebilirDünyaya göre konumu parlaklığını büyük ölçüde etkiler

Mars'ın, Phobos ve Demios adları verilmiş, yörüngeleri Mars yüzeyine bir hayli yakın iki küçük uydusu vardır (Gezegenlerin uyduları bölümüne bakınız)

Mars Sayısal Değerler Kütle (kg) 6421e+23 Kütle (Dünya = 1) 10745e-01 Ekvatoryal yarıçap (km) 3,3972 Ekvatoryal yarıçap (Dünya = 1) 53264e-01 Ort Yoğunluk (gm/cm^3) 394 Ort Güneşden uzaklık (km) 227,940,000 Ort Güneşden uzaklık (Dünya = 1) 15237 Rotasyon süresi (saat) 246229 Rotasyon süresi (gün) 1025957 Orbital periyod (gün) 68698 Ort Orbital hız (km/sn) 2413 Orbital eksantriklik 00934 Eksen eğimi (derece) 2519 Orbital eğim (derece) 1850 Ekvatoryal yer çekimi (m/sn^2) 372 Ekvatoryal kaçış hızı (km/sn) 502 Görünür geometrik beyazlık 015 Magnitude (Vo) -201 MinYüzey ısısı -140°C OrtYüzey ısısı -63°C MaxYüzey ısısı 20°C Atmosferik basınç (bar) 0007 Atmosferik bileşimi Karbondioksid (C02) Nitrojen (N2) Argon (Ar) Oksijen (O2) Karbonmonoksid (CO) Su (H2O) Neon (Ne) Kripton (Kr) Ksenon (Xe) Ozone (O3)
9532%
27%
16%
013%
007%
003%
000025%
000003%
0000008%
0000003%

Mars güneşe yakınlık bakımından dördüncü gezegendir ortalama güneş mars uzaklığı 2274 milyon kilometredir Gök yüzünde kırmızı renkte görünür ve kendisine ait bir atmosferi vardır

Büyüklük olarak yaklaşık dünyanın yarısı kadardır (yarı çapı 3200 km) Gündüz ekvator sıcaklığı 10 C° civarlarına ulaşır, fakat atmosferi bu sıcaklığı tutabilmesi için yeterli olmadığından, geceleri sıcaklığı -75 C° ‘ye kadar düşer Kutuplarındaki sıcaklık ise -120 C° kadardır Marstaki atmosfer basıncı altında bu sıcaklık CO2 ‘nin donma sıcaklığı olduğundan kutuplarda CO2 buzları bulunmaktadır


Mars günü dünya gününden yalnızca yarım saat daha fazladır fakat dünyaya göre güneşe daha uzak olduğu için bir yılı 687 gündür Marsı atmosferinde dünyadakine benzer olarak H, O, CO ve CO2 belirlendiği halde dünyada bol olarak bulunan Ni bulunmamaktadır 1877 yılında marsın iki uydusu bulunmuştur Bunlar ancak çok iyi teleskoplarla gözlenebilen Phobos ve Deimos tur


Bilindiği gibi yıllarca Marsta yaşam olduğu düşünülmüştü, bu teori için gerçekten geçerli sebepler vardı Marsta da dünyadaki gibi eksen eğikliği olduğundan mevsimler oluşur Değişik mevsimlerde yer kabuğunun değişik renkler alması yıllarca astronomların marsta bitkisel yaşam olduğuna inanmalarına neden olmuştur Ayrıca mars yüzeyinde yer alan geniş kanalların marslı yaratıklar tarafından kutuplardan ekvatora su götürmek için yapıldığı sanılmaktaydı Fakat ilki 1965′de olmak üzere yollanan bir çok uzay sondası sayesinde marstaki bu kanalların tamamen kendiliğinden var olduğu anlaşılmıştır


Mars yüzeyi de ay yüzeyi gibi volkanik ve çarpma kraterleriyle doludur 1965′den başlayarak yollanan uzay sondaları sayesinde elde edilen yüzey şekillerine isimler verildi Tharsis bölgesinde artık etkinlik göstermeyen Olympus Mons, Ascraeus Mons, Pavonis Mons ve Arsia Mouns volkanları marsın en dikkat çekici yüzey şekilleridir Bu volkanların çevresinde meteorların açtığı kraterlere rastlanmaz


Çünkü buradaki kraterler zamanla lav ile dolmuştur Ayrıca ekvator bölgesinden başlayarak 3000 km doğuya doğru uzanan bir vadi, sonra kuzeye kıvrılarak Chryse’ye varır Bu vadi bazı yerlerde 100 km genişliğe ve 6 km derinliğe sahiptir Bu denli bir vadinin yalnızca akarsular tarafından oyulabileceği düşünülmektedir Bu da daha önce Mars yüzeyinde suyun var olduğuna inanılmasını sağlamıştır