Havuç

Havuç





Dünyanın hemen her yerinde kökleri için yetiştirilen bir bitkidir Besin depolayarak etlenen bu kazık kökler çiğ ve pişmiş sebze olarak çok sevilir Maydanozgiller familyasından olan havuç {Daucus carota), anayurdu Afganistan'dan dünyaya yayılmış ve çok eskiçağlardan beri Akdeniz çevresinde, 13 yüzyıldan bu yana da Kuzey Avrupa ülkelerinde tarıma alınmıştır Bütün kuzey yarıküredeki çayırlarda kendiliğinden yetişen yabani havucun kökleri bildiğimiz sebzelik havuçlarınki gibi turuncu renkte değil beyazdır Üstelik çok daha cılız ve ince, dokusu da oldukça sert ve lifsidir Bugün sebze bahçelerinde yetiştirilen iri, etli, renkli ve gevrek köklü havuç çeşitleri, uzun seçme ve çaprazlama çalışmalarıyla bu yabani havuçtan geliştirilmiştir

Köklerin biçimi, boyutları ve rengi çeşitten çeşide çok değişir Bazıları kısa, kalın ve küt uçlu, beyaz, sarı ya da morumsu kırmızı renktedir Ama en yaygın çeşitlerin kökleri canlı turuncu renkte ve koni biçiminde olur İyice büyüdüğünde tepe çapı 5 santimetreyi aşan ve aşağıya doğru incelen bu sivri uçlu köklerin uzunluğu 1530 santimetreyi bulur Hatta Beypazan'nda yetiştirilen yerli çeşitlerin konik kökleri, iyice büyümeye bırakıldığında 1 metre uzunluğa erişebilir Ama bu kadar uzun köklü havuçların hem topraktan sökülmesi zordur, hem de kökün içindeki öz bölümü sertleşip odunsu bir dokuya dönüştüğü için lezzeti azalır

En,değerli havuç çeşitleri, silindir biçimindeki kökü 1015 santimetreden fazla büyümeyen, gevrek dokulu, hafif tatlı, bol sulu ve posası az olanlardır Rengi ne kadar koyu turuncu olursa, kökün besin değeri de o kadar yüksektir Çünkü, havuca rengini veren ve karoten denen bu madde vücutta A vitaminine dönüşür {bak VİTAMİN) Bu nedenle havucun çiğ sebze ya da salata olarak yenmesi, suyunun sıkılarak içilmesi sağlıklı büyüme açısından çok yararlıdır

İkiyıllık otsu bir bitki olan havuç birinci yılında yapraklanır ve kökünü geliştirir, ikinci yılında da çiçek verir Küçük beyaz ya da pembemsi çiçekleri top top kümelenerek dalların ucunda geniş şemsiyeler oluşturur Yabani havuç birçok ülkede tarımcıların en korktuğu zararlı otlardan biri sayılırsa da, tarlalarda ya da yol kenarlarında açan bu dantel gibi zarif, beyaz çiçeklerin görünümü çok hoştur

Havuç besince zengin, iyi akaçlanmış, gevşek ve derin topraklan sever Şubatmart aylarında, en az 30 cm aralıklı sıralara oldukça bol tohum atılır Ilıman iklimlerde bütün yaz ve kış ayları boyunca hasat sürer Çiğ sebze olarak yenecek çeşitlerde köklerin daha körpe ve gevrek olması için, çoğu kez iyice etlenip kalınlaşmadan toplanır Bazı ülkelerde, dilimlenip kurutulduktan ve hafifçe kavrulduktan sonra öğütülen havuç köklerinden kahveye benzeyen bir içecek yapılır Bazı havuç çeşitlerinin çok iri, kaba ve sert dokulu kökleri de hayvan yemi olarak kullanılır

HAVUÇ a 1 Kökü sebze olarak kullanılan otsu bitki (Bil a Daucus carota; maydanozgiller familyası) [Bk ansikl böl Bot ve Tarım]

—2 Aynı bitkinin kökü

—Nük müh Radyoaktif havuç çıkarma, radyoaktiflik sondajı için kesit alma (Eşanl) RADYOAKTİF KAROT ÇIKARMA

—ANSİKL Bot ve Tarım Yabani havuç, yol kenarlarında ve çayırlarda yetişen, beyaz köklü, ikiyıllık bir bitkidir Sebze bahçelerinde yetiştirilen renkli iri köklü havuçlar bundan türemiştir Havucun yaprakları çok parçalıdır; çiçekleri şemsiye biçiminde bir arada, küçük, beyaz ve sıktır Tohumları dikenlidir Sayıca pek çok olan havuç çeşitleri iki grupta toplanabilir: genellikle turuncu olan sebzelik havuçlar ve daha iri olan beyaz ya da sarı renkli yemlik havuçlar En çok yetiştirilen havuç tipi silindir köklü "yarı uzun" havuçlardır; bunların topaç gibi çok kısadan, sivri uçlu çok uzuna kadar birçok çeşidi vardır Islah edilmiş çeşitlerde çok turuncu-kırmızı renkte ince bir özek bulunur Havuç derin ve kumlu topraklarda iyi yetişir Ekimi (metrekareye 150 kök) şubattan temmuza kadar yapılır Çeşidine ve bölgelere göre de hazirandan başlayarak bütün kış boyunca hasat edilir Korunaklı yerlerde ilkbaharda da ürün alınır

Havuç çiğ olarak yendiği gibi (salata, turşu) pişirilerek ve başka yemeklere katılarak da yenir Çocuklar için çok yararlı bir sebzedir, °/o 9 oranında karbonhidrat ve ona İlginç tıbbi özellikler kazandıran bir pigment (karaten ya da provitamin A [büyüme, gece görme]) içerir

Bebeklerde ve küçük çocuklarda, ishal ya da enterit durumlarında havuç çorbası tavsiye edilir Ama bu rejim ancak birkaç gün için uygulanmalıdır —Halk hek Havucun meyvesi (halk arasında 'tohum' denir) sindirimi kolaylaştırıcı, gaz söktürücü, idrar artırıcı, kurt düşürücü, âdet getirici, gebeliği önleyici ve cinsel gücü artırıcı olarak kullanılır, infus-yon halinde (0/o5) günde 2-3 bardak içilir Meyvenin dövülmesiyle elde edilen toz, hap halinde günde 1-3 gram alınır