Gine-Bissau Cumhuriyeti

Gine-Bissau Cumhuriyeti


DEVLETİN ADI: Gine-Bissau Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Bissau

NÜFUSU: 1015000

YÜZÖLÇÜMÜ: 36125 km2

RESMİ DİLİ: Portekizce

DİNİ: % 30 İslâmiyet, % 5 Hıristiyan, % 65 Putperest

PARA BİRİMİ: Gine Bissau Pesosu

Batı Afrika'da Atlas Okyanusu sâhillerinde Kuzeyden Senegal, güney ve doğudan Gine ile çevrili ülke Yakın zamâna kadar Portekiz Ginesi olarak biliniyordu




Târihi

Gine-Bissau'nun bilinen ilk târihi, 1466'da Portekizli Nuno Tristao'nın buraya, Portekiz adına gelerek hâkim olmaya çalışmaları ile ilgilidir Burada çeşitli ticâret merkezleri kuran Portekizliler, özelikle 16-19 asırlar arasında sâdece esir ticâreti yapmışlardır Portekizliler 19 asra kadar ülke topraklarına hâkim olmaktan ziyâde esir ticâreti için kurdukları merkezlerle yetinmişlerdi 1886 senesinde ülke sınırları tesbit edilerek, tam mânâsıyla bir sömürge hâline getirildi Bugünkü sınırları ise 1905 senesinde tesbit edilmişti

1950 senesinde Amilcar Cabral liderliğinde millî bir siyâsî parti kuruldu Bissaulular tarafından kurulan bu parti ülkede bağımsızlık savaşını başlattı Gine-Bissau'nun idâresinde yönetimde söz sâhibi olmalarına rağmen, halk tam bir bağımsızlık için mücâdelesine devâm etti Komşuları olan Gine ve Senegal'in bağımsızlığına kavuşması, bu ülke halkının kendi bağımsızlık mücâdelesinde bir destek oldu

Bu destek sâyesinde halk kendilerine bağımsızlık hakkı tanımayan Portekizlilere karşı 1963'te silâhlı mücâdeleye başladı Sürekli bir mücâdele netîcesinde iç kontrolü tamâmen ele geçiren Gine-Bissau halkının bağımsızlığını kabul etmemekte direnen Portekiz, 1974'te meydana gelen hükûmet değişikliği netîcesinde Gine-Bissau'nun bağımsızlığını tanıdı Ülke, Gine-Bissau Cumhûriyeti adıyla bağımsızlığına kavuştu Luis de Almeida Cabral ilk devlet başkanı seçildi 1980'de askerî bir darbe sonucunda yönetimi dokuz üyeli Devrim Konseyi ele geçirdi 1984'te yapılan seçimlerle demokrasiye geçildi ve seçimleri kazanan Devrim Konseyi başkanı Vieiro devlet ve hükümet başkanı seçildi 1989'da yapılan seçimleri tekrar Vieiro kazandı Halihazırda devlet ve hükümet başkanlığını sürdürmektedir

Fizikî Yapı




Yaklaşık 36125 km2lik bir yüzölçümüne sâhib olan ülkenin, hemen hemen tamâmı alüvyon ovasından meydana gelmektedir Atlas Okyanusu kıyılarına yakın olan Bissagos Takımadaları da Gine-Bissau'ya âittir Komşusu olan Gine'deki Futo-Djalon Platosunun kumtaşlı alçak uzantılarının yüksekliği 300 m'ye erişemediği güneydoğu bölgesi, Gine-Bissau'nun en yüksek kesimidir Ülkenin akarsuları umûmiyetle buradan çıkar ve Atlas Okyanusuna dökülür Bu akarsulardan en önemlileri, Corubal, Geba ve Cacheu ırmaklarıdır Yağış mevsimlerinde taşmaları ve arâzinin fazla eğimli olmaması sebebiyle özellikle kıyı bölgelerinde bataklıklar meydana getirirler Atlas Okyanusu kıyıları çok girintili çıkıntılıdır Özellikle ırmak yataklarında denizin aşındırması netîcesinde meydana gelen uzun mesâfeli haliçler, bol miktardadır Ülke önemli bir göle sâhip değildir

İklimi

Gine-Bissau'da genel olarak ekvator iklimi hüküm sürer Nem ve sıcaklık yüksek olup, senelik sıcaklık değişimi hemen hemen yok denecek kadar azdır Yağışlar yağmur şeklinde olup, umûmiyetle sağnak hâlindedir Senelik yağış miktarı ortalama 2000 mm üzerindedir Mayıs-kasım ayları arası yağışların bol olduğu mevsimdir

Tabiî Kaynaklar

Çoğunluğu bataklıklarla kaplı olan ülkede bataklık bitkileriyle birlikte tropikal ormanlar, ülke yüzölçümünün önemli bir bölümünü kaplar İç kısımlarda az bir bölümde tropik ormanlar yerini savanlara bırakır Tropikal ormanlarda yaşayan hayvanlardan kaplan, fil ve bataklıklarda yaşayan timsahlar, Gine- Bissau'da bulunan yabânî hayvanların en çok görülenidir Yeraltı kaynaklarından petrol ve boksit mâdenleri, yüzölçümü çok küçük olan ülkenin önemli yeraltı zenginliklerindendir

Nüfus ve Sosyal Hayat




1015000'in üzerindeki nüfûsu yerli Balante, Fulanı ve Mandyoko kabîleleri ile 'Assimilados' denilen Portekiz asıllılar ve melezler teşkil eder Başşehri olan Bissau, ülkenin en önemli şehri ve limanıdır Nüfûsun yaklaşık altıda biri başşehir ve civârında yaşamaktadır Portekizce resmî dil olmasına rağmen, halk arasında yerli diller konuşulmaktadır Nüfûsun hemen hemen yarısı Müslümandır Çok az bir miktarda Hıristiyan bulunan ülkede, kalan halk ise Putperesttir Portekiz sömürgesi olduğu zamanlarda eğitim ve öğretime hiç önem verilmediği gibi, bu yönde yapılan çalışmalar da sömürgeciler tarafından dâimâ engellenmekteydi Bu sebepten okuma yazma bilenlerin sayısı % 10 gibi çok düşük bir seviyededir Halk umûmiyetle çiftçilikle uğraşmaktadır Pirinç, Gine-Bissau halkının temel beslenme maddesidir

Siyâsî Hayat



Gine-Bissau bağımsızlığına kavuştuğu 1974 senesinde Cumhûriyet rejimini kabul ederek altı sene bu yönetim şekliyle idâre edildi Fakat 1980 senesinde yapılan bir hükümet darbesi netîcesinde, ülke yönetimi General Joao Bernardo Vieria eline geçti Ülke, Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliğine üyedir

Ekonomi

Tarıma dayalı bir ekonomik yapıya sâhiptir Evvelce de pek iyi olmayan ekonomisi, bağımsızlık savaşı yıllarında büyük sarsıntıya uğradı Ormancılık zirâatten sonra ekonominin ikinci ana kaynaklarındandır Tarım ürünlerinden pirinç, hindistan cevizi, manyok, tatlı patates, mısır ve yer fıstığı en önemlileridir Hayvancılık umûmiyetle savan bölgelerinde büyük baş hayvan besiciliği olarak yapılmaktadır



Yeraltı zenginliklerinden yeteri kadar faydalanılamamaktadır Bir miktar petrol üretilmesine rağmen, boksit üretimi yapılamamaktadır
Sanâyi mevcut değildir Mevcut fabrikalar umûmiyetle zirâat ürünlerini işlemek içindir Bunun yanında bir petrol rafinerisi ve sabun fabrikaları mevcuttur Demiryolunun bulunmadığı ülkede karayolları da yeterli değildir Yurtiçi ulaşım, fizikî yapısının bir netîcesi olarak daha ziyâde ırmaklar ve bunları birbirine bağlayan kanallarla yapılmaktadır

Ülke ticâretinde tekstil ve sanâyi ürünleri, ithâlâtının temelini teşkil ederken, hurma yağı, hindistancevizi, yerfıstığı ve kereste ise ihraç ürünlerindendir

Darbeler ve suikastler ülkesi Gine Bissau



Gine Bissau Bayrağı

Bugün BBC Türkçe haberler sayfasında Gine Bissau Genel Kurmay başkanının ve Cumhurbaşkanının öldürüldüğü haberi yer aldı Geçmişi darbe ve darbe girişimleriyle dolu, dünyanın en fakir beş ülkesinden biri ve Afrika’nın en önemli uyuşturucu kaçakçılığı merkezlerinden biri olan Gine Bissau’yu merak edenler için kısa bilgiyi aşağıda bulabilirsiniz

Kuzeybatı Afrika ülkesi olan Gine Bissau (Gine Bissau Cumhuriyeti) 12 00 Kuzey enlemi, 15 00 Batı boylamı arasında yer alır 36,120 km² yüz ölçümüne sahip ülkenin nüfusu 1345479’dur Eskiden Portekiz sömürgesi olan ülke bağımsızlığından önce Portekiz Ginesi olarak biliniyordu Afrika’nın en küçük ülkelerinden biri olan Gine-Bissau’nun komşuları güney ve doğuda Gine, kuzeyde Senegaldir Bugünkü sınırları 1905 yılında çizilmiştir

Gine Bissau haritası

Bafata, Biombo, Bissau, Bolama, Cacheu, Gabu, Oio, Quinara, Tombali adlı Dokuz bölgeden oluşan ülkenin başkenti Bissau Ülke bağımsızlığını kazandıktan sonra Gine Cumhuriyeti ile karıştırılmamak için başkenti Bissau'nun ismi eklenerek ülkenin Gine-Bissau ismini aldı Resmi dilleri Kirol denen bir Portekiz lehçesidir
1466’da Portekizli Nuno Tristao’nın buraya, Portekiz adına gelerek hâkimiyet altına almasından 1974’e kadar Portekiz işgalinde kalan Gine Bissau, Afrika kıtasında bağımsızlığını savaş ile kazanmış iki ülkeden biri Bağımsızlık mücadelesi 1963te başlamış 1974’de Portekiz’de hükümet değişikliği sonucu bağımsızlığını kazanmıştır Ancak, uzun süre devam etmiş Portekiz sömürgesinin etkileri hala hissediliyor Portekizce ve İspanyolca konuşan birçok ülke, Gine Bissau’nun ekonomik ilişkilerde bulunduğu ülkeler olarak ülke ekonomisinde etkili olmakta


Gine Bissau
>
Ülke geniş ormanlık arazilere sahip olduğu için kereste ihracatı ve kaju üretimi ekonomide önemli bir paya sahip Buna rağmen ülkede tarım nehir yataklarında ve sınırlı olarak yapılıyor Ülkede sanayi yok denecek kadar az birkaç dolum tesisi, bir sabun fabrikası ve bir rafineri haricinde sanayi tesisi mevcut değil Yoksul ülkeler sıralamasında ilk beşte bulunan Gine Bissau’da ortalama yaşam süresi 40 yıl Temiz ve içilebilir su bulmak çok güç HIV, tüberküloz ve sarıhumma hastalıklarının görüldüğü ülkede, sağlık hizmetlerinin de yetersiz olması geniş kitleleri hastalıkların pençesinde bırakmaya devam ediyor

GİNE-BİSSAU, esk Portekiz Ginesi,

Batı Afrika'da devlet, Senegal İle Gine arasında, Atlas okyanusu kıyısında; 36 125 km2 (Bissagos takımadasıyla birlikte); 826 bin nüf Başkenti Bissau Resmi dili Portekizce

COĞRAFYA

Ülke 12° K enlemindedir Kıyıdaki ovalar, ırmakların (Cacheu, Geba) geniş ha-llçleriyle parçalanır Bataklıkların killi kesimleri, özellikle nüfusun üçte birini oluşturan Balantlar sayesinde, pirinç tarlalarına dönüştürülmüştür Platolarda ve iç kesimin (burada savanlar geniş yer kaplar) ağaçlı yüksek tepelerinde, hayvancılıkla uğraşan Pöller ve Mandeler (müslüman çiftçilerdir) yaşar Beslenmede ön sırayı alan tahıllar arasında pirinç (sulamalı ve yağmura dayalı), darı, hintdarısı ve mısır sayılabilir Tarımın temel biçimi, besin maddeleri yetiştiriciliğine dayalı köy iktisadına dayanır Tek dışsatım (değer bakımından dışalımların çok altındadır) malları, yerfıstığı (50 000 t) ve biraz da palmiye yağı ve kopradır Bağımsızlığa kavu-şulduğu (1974) sırada sanayi, GSMH'nın yalnızca % 2'sini oluşturuyordu Ülkeden kaçanların geri dönmesi ve yeniden yerleştirilmeleri, sanayinin düzene konması ve geliştirilmesi sağlık ve eğitim kadrolarının İyileştirilmesi, 1974'ten bu yana uygulanan siyasetin başlıca özelliğidir Nüfusun büyük bölümü okuma yazma bilmez ve kişi başına düşen yıllık gelirin 200 doların altında olduğu tahmin edilmektedir

TARİH

Bölge, 1446'da, rio Geba halicine ulaşan Nuno Tristâo tarafından bulundu Portekizlilerin İlk yerleşme girişimlerinin başarısızlığına karşın, XVII yy'da bölgeyle daha sıkı ilişkiler kuruldu ve birkaç ticaret acentası açıldı: Cacheu, Farim, Bissau, Zlguinchor'daki bu kuruluşların amacı Brezilya ya da Cabo Verde adalarıyla zenci ticareti yapmaktı Ülke içinde manding kökenli Gabu devleti XVI yy'da en parlak dönemini yaşadı; bu devlet rio Geba nin D'sundaki topraklar üzerine yayılmıştı (daha küçük olan Olo ve Braço devletleri Geba'nın B'sındaydı) XIII yy'da Sundlata*'nın torunlarından biri tarafından Mandlngler'in arasında kurulduğu sanılan bu devletin başkenti Kansala'ydı

Çevre bölgelerde göçebe bir yaşam süren Pöller XVIII yy sonuna doğru bu ülkeye sızmaya başladılar Maslna*'dan da başka toplulüklar geldi Labe'nin yönetimindeki Pöller, sürekli saldırılar düzenleyerek 1867'de ülkeyi işgal ettiler Portekiz Glnesi, 1879'da idari bakımdan Cabo Verde' den ayrıldı, 1941'e değin Bolama adacığı başkent, Bissau yönetim merkezi oldu Sınırlar 1886'da belirlendi; buna göre Senegal Zlguinchor'u geri aldı Yönetimle pöl önderleri arasında anlaşma sağlanmasına karşın anlmist kabilelerin boyun eğmesi güç oldu 1927'ye kadar eyalet, 1927-1951 arasında sömürge (1930'da Salazar sömürge yasasını İlan etti), sonra yeniden eyalet olan Portekiz Ginesi yalnızca Portekiz'in çıkarlarına hizmet ediyordu

1956'da Amllcar Cabral, Portekiz Glnesi ve Cabo Verde'nin bağımsızlığı için Afrika partlsi'ni kurdu Fransız Ginesl'nin bağımsızlığına kavuşması üzerine Conakry' de bir yönetici okulu açtı 1963'ten başlayarak giriştiği silahlı eylemler Portekiz'i bu ülkeye birlikler göndermek zorunda bırakırken, yönetimde merkeziyetçilikten vazgeçildi ve bir Yürütme konseyi kuruldu Gerilla savaşını sürdüren parti, İdari bir örgüt oluşturdu: eylül 1973'te Ulusal halk meclisi ve bölge konseyleri seçildi Meclis ülkenin bağımsızlığını ilan etti; ama Cabral ocak ayında Conakry'de öldürüldü

Portekiz tarafından tanınmamasına karşın, Afrika ülkelerinin çoğu ve Birleşmiş milletler örgütü'nce tanınan yeni devlet Gıne-Bissau adını aldı Yürütme organı olan Devlet konseyi başkanlığına, Amil-car'ın üvey kardeşi Luis de Almeida Cab-ral getirildi 1974'te, Portekiz'deki rejim değişikliğinden sonra, mayıstan başlayarak Lizbon'la görüşmelere geçildi Portekiz, 26 ağustos'ta Cezayir antlaşmasıyla Gine -Bissau'nun bağımsızlığını tanıdı 10 eylülde cumhuriyet ilan edildi Rejimin marxçı-lenlnci çizgisi 1977'de iyice belir-glnleşti 14 kasım 1980'de Luis de Almeida Cabral askeri bir darbeyle devrildi Komutan Joâo Bernardo Vleira'nın başkanlığında bir devrim konseyi kuruldu

Yeni yönetim Cabo Verde'yle birleşmeye karşı çıktı Vitor Saüde Marla, bir darbe girişimine katıldığı gerekçesiyle başbakanlıktan uzaklaştırıldı (10 mart 1984) 16 mayıs 1984'te yeni anayasa mecliste kabul edildi Devlet başkanı Vieira, anayasa gereği, bakanlar kurulu başkanlığını da üstlendi

SANAT

Bissagos takımadalarında yaşayan Bid-yogolar olsun, Bağalar, Nalular, Landu-manlar olsun, bütün bu halklar arasında kesin bir birlik vardır ve sanatları benzeşir: deniz-kara ve kıyı-bozkır karşıtlıkları, denizcilerin, pirinç ve meyve üreticilerinin ve bunların dışında kalan özgür insanların sanatlarını çeşitli küçük öbeklere ayırmıştır Bunların her birinde sanatçılar, her zaman koruyucu cinlerini, yer tanrıçalarını, soyut güçleri ve geçmişteki büyüklerini çeşitli biçimlerde betimlemişlerdir

• Bidyogolar'ırı sanatı Bidyogolar'da atalara tapınmaya verilen önem, üzerlerine boyayla ayrıntıların işlendiği birçok açık renk ahşap heykelciğin üretilmesine yol açtı Çoğunlukla genç kadınları betimleyen bu heykelcikler, yalnızca anaerkil düzenin geçerli olduğu bu topluluklarda kadına verilen öneme tanıklık eder Hacimlerin vurgulanmasındaki, başlık süsleri ve giysi ayrıntılarındaki gerçekçilik özellikle dikkat çekicidir Kâhinlik ve büyücülükle ilgili törenlerde ruhları clsimleştiren hey-kelciklerse bambaşka bir anlayışın ürünüdür Küp biçiminde küçük bir yapının tepesine oturtulan kadın büstleri çok şematik olarak işlenmiştir
Bidyogolar'ın en özgün plastik yaratıcı-ığının kökeninde, bir ikonografi teması olarak yaban öküzü yer alır

Kral piragu-aiarının baş bodoslamalarını çatal boynuzlu, güçlü kuvvetli bir öküz başı süsler Yetişkinliğe geçiş ayinlerinde kullanılan dans maskeleri de öküz başı biçimindedir Duvar resimlerinde de öküz başı, başlıca motiflerden biri olarak, yılan, piragua ve köpekbalığının yanı sıra yer alır, arada, yalnızca geometrik motiflere ya da modern mekanik dünyaya ilişkin betimlere de rastlanır; bu yapıtlardaki renkler çok canlıdır ve renk tonları Afrika'nın başka yörelerinde, kullanılanlardan çok daha zengindir

• Bagalar'ın sanatı Yılın büyük bir bölümünde taşkınlar nedeniyle ulaşılamayan baga köylerinde, kadın erkek ve çocuklar neredeyse bütün bir yıl boyunca tarım, palmiye cevizi toplayıcılığı, balıkçılık ve denizden tuz çıkarma işleriyle uğraşırlar Kurak mevsimin iki ayı ocak ve şubat boyunca pirinç hasadı ve dövümünü izleyen şenliklere yer verilir Bu sırada Simo topluluğuna yeni kabul edilmiş maskeli üyeler bir Elek (bir tür kaide oluşturan silindir biçiminde bir kutunun üzerindeki uzun bir desteğin tepesine oturtulmuş kuş-kadın) tarafından korunan aile kutsal emanetleri çevresinde dans ederler Yatay olarak takılan banda adındaki büyük maskelerle zengin renkleriyle ayırt edilen tepe süsle-meli tuğlu maskelerin gelenek ve mitlerin koruyucusu olan Simo topluluğuyla bağlantısı vardır

Piton yılanını andıran bük-lümlü profilli, boyalı ve süslemeli uzun direkler olan basony/'lerin ortaya çıkarak karşı karşıya gelmeleriyle sünnet töreni büyük bir coşku ve hararetle kutlanır

Bagalar'ın olduğu gibi, komşuları Na-lular'ın ve Landumanlar'ın da haklı olarak en çok ün yaptıkları sanat yapıtları Bereket tanrıçası nimba'dır Koyu renkli sert ahşaptan yapılmış, dev bir büst olan nimba, iri, yassı memelidir, koca kafasında kavisli bir burnu vardır Dört ayağını örten bitki liflerinden giysinin altına, dev büstü taşıyan kişi girer Nimbaların yapımında çok-renkliliğe yer verilmemiş olması geleneksel Afrika heykelciliğinde az rastlanan anıt-sallıktan kaynaklanmakta ve yapıtın görkemini artırmaktadır