Matkabın Tanımı - Matkap Nedir - Matkap Çeşitleri Ve Kullanım Alanları

Matkap Çeşitli malzemelerde delik açmak ve açılmış delikleri genişletmek için kullanılan alet Matkapla delmede kullanılan, iki temel delme metodu vardır Birinci metod daha çok madencilikte ve sondaj için kullanılan darbeli delme metodudur Bu metodda kazıcı takım, aldığı darbelerle delinen ortama çakılarak ilerler Bu ilerleme, vurulan darbelerle zeminden parça koparılarak, kesikli bir şekilde gerçekleşir Daha yaygın olan ikinci delme metodu, dönel delme metodudur

Matkap Çeşitli malzemelerde delik açmak ve açılmış delikleri genişletmek için kullanılan alet Matkapla delmede kullanılan, iki temel delme metodu vardır Birinci metod daha çok madencilikte ve sondaj için kullanılan darbeli delme metodudur Bu metodda kazıcı takım, aldığı darbelerle delinen ortama çakılarak ilerler Bu ilerleme, vurulan darbelerle zeminden parça koparılarak, kesikli bir şekilde gerçekleşir Daha yaygın olan ikinci delme metodu, dönel delme metodudur Bu medodda dönen kesici takımlar, malzemeyi kesme ve öğütme yoluyla deler

Darbeli delmede; ilerleme hızı, darbe gücüne, matkabın dönmesine tekabül eden darbe sayısına ve darbe frekansına bağlıdır Delme takımı ilerlemesinin eksen boyunca olmasını sağlamak için, bağımsız olarak belli aralıklarla, kesikli dönme hareketi yapar Daha çok madencilikte ve toprak delmede kullanılır

Dönel delmede , takım ucu için aşınma problemi, darbeli çalışanlara göre daha önemlidir Aşınma, her dönüşteki ilerleme hızına, bastırma kuvvetine ve delme bölgesine gönderilen su veya yağ miktarına bağlıdır

Kullanma yerlerine göre matkaplar iki ana bölüme ayrılırlar : Atölye matkapları, maden matkapları Atölye matkapları ev, atölye ve endüstride en yaygın kullanılan dönel tipte matkaplardır Bunlar genellikle helisel matkap uçlarına sahip olmalarına karşılık, marangoz atölyelerinde kullanılan yassı uçlu tipleri de vardır Maden matkaplarıysa darbeli veya dönel çeşitli tiplerde olabilen, madencilik ve sondaj için toprak ve sert kayaların delinmesi gayesiyle kullanılan matkaplardır

Atölye matkapları : Bir atölye matkabının takım sistemi, parça sistemi ve gövde olmak üzere başlıca üç ana kısmı bulunur Gövde, küçük el matkaplarında portatif olabileceği gibi, ağır tezgahlarda rijit ve büyük olması gerekebilir Parça sistemi, parçanın bağlandığı tabla ve tablanın hareketli olması halinde bunu kontrol ve tahrik edecek mekanizmayı kapsar Tabla, el ile veya mekanik olarak tahrik edilir Delme takımı ve parçanın bağlı olduğu tabla tek bir motordan tahrik edilebileceği gibi iki ayrı motordan da tahrik edilebilirler

Tezgahın esas ana sistemi takım sistemidir Küçük portatif matkaplarda bir tek bu sistem vardır Motor dışında başlıca önemli parçaları matkap uçlarını tutan mandren ve motor hızını matkap için uygun hıza indiren yalın, dişli sistemidir

Matkap delme takımları matkabın en önemli kısmıdır Dönel matkap takımları yassı ve helisel olarak iki tipte olabilir Yassı matkap takım uçlarının bilenmesi zor olduğundan ve ilerleme için oldukça büyük kuvvet harcamak gerektiğinden, ancak yumuşak malzemeyle küçük çaplı deliklerde kullanılır Genel olarak kullanılan dönel matkap takımları helisel matkap takımlarıdır Takımın esas kısmı olan gövde üzerinde açılmış ağızlar mevcuttur Takım birden fazla ağızlı olabilir Ağız düz veya helisel açılmış kanallar şeklindedir Bu şekilde delinen delikteki kaldırılan talaş bu kanallardan giderek uç kısmından malzeme yüzeyine iletilip dışarı atılır Matkap takımlarında en çok kullanılan malzeme hız çelikleri denilen yüksek alaşımlı çelik türüdür Bu malzemeden yapılan takımlar diğer normal çeliklerden yapılanlara göre daha yüksek kesme hızlarında ve sıcaklıklarda kullanılabilirler Ev atölyelerinde kullanılan ucuz matkaplar, karbon çeliğinden yapılır Atölye matkaplarının elektrikli el matkapları, düşey, radyal, yatay matkaplar ve çok milli özel delik tezgahları olmak üzere çok çeşitli tipleri vardır:

1 El matkapları veya portatif matkaplar: Tabanca biçiminde yapılan bu tip portatif matkap, küçük çapta deliklerin delinmesinde veya tahta, plastik gibi metal olmayan yüzeylerin delinmesinde yaygın olarak kullanılır Marangoz atölyelerinde kullanılan bazı tiplerinde tahrik elle gerçekleştirilir

2 Düşey matkap tezgahları: Masa matkabı, ayaklı matkap, sütunlu matkap ve koordinat matkap tezgahı gibi tipleri vardır Delme işlemi, parça tezgah tablasına sabitlenerek yapılır Delici takım, tezgahtaki bir elektrik motoruyla döndürülür

Çok hassasiyet isteyen veya karışık delme işlemlerinde koordinat delik tezgahları kullanılır Bunlar genellikle nümerik kontrollu tezgahlardır Yapı olarak gayet rijit olan bu tezgahlarda matkap mili yanlız düşey doğrultuda, parçanın bağlandığı tabla ise otomatik kontrollu olarak düşey ve iki yöne yatay doğrultuda hareket eder Bu hareketin hızı ve ilerlemesi optik, elektrik veya servo (hidrolik) olarak gayet hassas kontrol edilebilir

3 Radyal delik tezgahları: Her çeşit delik delme ve işleme işlerini yapmaya ve genellikle 30 ile 80 mm çapında delik delinmesine elverişlidirler Düşey tipin aksine olarak, radyallerde iş parçasının yeri sabit olup, ayar, matkap milinin yerini ayarlayarak yapılır Bu şekilde çok büyük parçalar bile rahatça delinebilir

4 Yatay delik tezgahları: Ağır tezgah sınıfına giren bu tezgahlar delme işlerinden başka frezeleme, tornalama, raybalama, vida çekme gibi bütün delik işleme işleri için elverişlidir Yüksek dönme sayısına sahiptir (dakikada 3000-4000 devir) Üç doğrultuda delik delme işleri yapılabilir Özellikle büyük motorların silindir blokları, türbinler, buhar makinalarının gövdeleri bu çeşit tezgahlarda işlenebilir Bu çeşit tezgahlar modern teknolojide nümerik kontrollu olarak en karışık parçaların bile bütün deliklerinin delinmesi ve işlenmesinde kullanılabilir

5 Çok milli özel delik tezgahları: Bu tezgahlar seri imalatta kullanılır Bunlarda takım tutturma kafalarının sayısı fazla olup, aynı anda değişik takımların takılmasıyla bir veya birkaç parça üzerinde bulunan birçok deliğin aynı anda delinme ve işlenmesine imkan sağlayarak zamandan tasarruf sağlarlar

Maden matkapları: Bunlar genellikle toprak ve kaya zeminlerinin delinmesinde ve madencilikte kullanılan matkaplardır Kamyon üstüne bağlı olarak mobil veya derin sondaj gayesiyle kurulu platform şeklinde olabilirler Başlıca tipleri darbeli, dişli ve dönel madenci matkaplarıdır

1 Darbeli maden matkabı: Darbeli delme, dönmeli delmeye göre daha yavaş bir metod olmasına karşılık birçok yerde Özellikle derin olmayan delme işlemlerinde kullanılır Prensip olarak bir kablo veya çubukla bağlanan takıma arka arkaya darbeler iletilerek ve darbeler arasında takım dönerek delme işlemi yapılır Her darbede takım ilerleme yapar Darbeli delmede genellikle havalı çekiçli deliciler kullanılır Kullanılan takımlar çubuk veya tüp şeklinde olabilirler Kazıcı çubuk takımların uçları genellikle tungsten karbitten imal edilmiş veya kaplanmıştır İçi boş boru şeklindeki kaya delme matkaplarının uçları takıma gömülmüş aşındırıcı sert malzeme parçacıkları ihtiva eder

2 Kazıcı dişli takımlı maden matkabı: Sert kayalar için kazıcı dişli takım tatmin edici bir delme oranı sağlar ve hassas bir delme gerekmediği işlerde tercih edilir Dişli takımlarda üç tane dönen kazıcı dişli çark rulmanlarla, matkap takımının ucuna yataklanmıştır Kazıcı dişlerin şekilleri keskin kenarlı dişler şeklindedir Dönen dişli uçlarda yüzeyler aşınmayı azaltmak ve ömrü uzatmak için tungsten karpit ile kaplanmıştır

3 Dönel maden matkabı: Dönel delme metodunun kullanıldığı bu tip matkapların helisel ve kovalı olarak iki şekli vardır Helisel maden matkabında delik derinleştikçe çubuk eklenir Arada delme durdurularak talaş temizlenir Sulandırılmış çamur bir pompa ile yukarı çekilir Kovalı tipte kovanın ağzında olan helisel ağız yardımıyla kova bir-iki dönüş sonunda doldurularak yukarı çekilip boşaltılır Delmede dönel matkap kullanmak yalnız dikine değil her doğrultuda delmeye elverişli olduğundan çok yaygın kullanılır Madenlerde de bu metoddan istifade edilir