Prizmalar Alan Ve Hacimleri

Prizmaların alanı nasıl hesaplanır
Prizmalarda hacim hesaplaması

Alt ve üst tabanları paralel eş şekillerden oluşan cisimlere prizma denir Yan yüzeyleri taban düzlemine dik olan prizmalara dik prizma adı verilir

[AA'][BB'][CC'][DD']
yanal ayrıtlardır
Dik prizmalarda yanal ayrıt cismin yüksekliğine eşittir
Cismin yüksekliğine h dersek
h = |AA?| = |BB?| = |CC?| = |DD?| olur
Prizmanın Hacmi
Hacim=Taban Alanı x Yükseklik
Dik prizmanın taban biçimi nasıl olursa olsunyanal yüzeyi daima bir dikdörtgen olur Yanal yüzü oluşturan dikdörtgenin alt kenarı tabanın çevresi kadardır Diğer kenarı ise h yüksekliği kadar olur
Yanal Alan = Taban çevresi x Yükseklik
Bütün dik prizmaların yanal alanı taban çevresi ile yüksekliğin çarpımıdır Bütün Alan ise yanal alan ile iki taban alanının toplamıdır
Tüm Alan = Yanal Alan + 2 Taban Alanı

1 Dikdörtgenler Prizması
Dikdörtgenler prizması yan yüzeyleri karşılıklı ikişer ikişer eş olan altı adet dikdörtgenden oluşan prizmadır Burada hacimtaban alanı olan (ab) ile yükseklik olan (c) nin çarpımıdır Alan ise (ab)(bc) ve (ac) yüzey alanlarının ikişer katlarının toplamıdır Dikdörtgenler prizmasında birbirine en uzak iki köşeyi birleştiren doğru parçasına cisim köşegeni denir
Cisim köşegeni daima prizmanın içinden geçer Yüzeylerinden geçmez Sadece bir yüzeyden geçen köşegene o yüze ait yüzey köşegeni denir Burada köşegenlerin uzunlukları
|AC?| = |A?C| = |BD?| = |B?D| = e (cisim köşegeni)
|BD| = f (Yüzey köşegeni) olsun Bu durumda
Hacim = abc
Alan =2(ab+bc+ac)
Alan = 2 (ab + bc + ac)
Cisim Köşegeni: e =Öa2 + b2 + c2
Yüzey Köşegeni: f = Öa2 + b2

2 Kare Prizma
Tabanı kare olan prizmalara kare prizma denir Yan yüzü dört adet eş dikdörtgenden oluşur

Hacim = a2 h
Yanal Alan = 4 a h
Alan = 4ah + 2a2
Cisim köşegeni : e = Öa2 + a2 + h2

3 Küp

Bütün ayrıtları birbirine eşit olan dik prizmaya küp denir Tüm yüzeyleri kare dir

Hacim = a3
Alan = 6a2
Kübün yüzey köşegenleri birbirine eşittir
Yüzey köşegeni: f = aÖ2
Cisim köşegeni: e = aÖ3

4 Üçgen Prizmalar
Prizmalar tabanlarının şekline göre isim aldıklarından tabanı üçgen olan prizmalara üçgen prizma denir
Üçgen prizmalar tabanını oluşturan üçgene göre isimlenir
a Eşkenar Üçgen Prizma
Eşkenar üçgen prizmanın tabanları eşkenar üçgendir Yan yüzeyleri ise üç tane eş dikdörtgenden oluşurTabanı eşkenar üçgen olduğundan

Tabanı eşkenar üçgen olduğundan
Taban alanı
Hacim
Taban çevresi 3a olduğundanyanal alan 3ah dır
Buradan tüm alanı
Tüm alan
b Dik Üçgen Prizma
Dik üçgen prizmanın tabanı dik üçgendir Yan yüzeyleri ise üç tane dikdörtgenden oluşur

Tabanı dik üçgen olduğundan
Taban alanı =
Hacim
Taban çevresi a + b + c olduğundan
Yanal alan = (a + b + c) h
Tüm Alan = b c + (a + b + c) h
5 Silindir
Tabanı daire olan prizmalara silindir denir Silindirin yan yüzü dikdörtgen biçimindedir Dikdörtgenin bir kenarı yükseklik kadardiğer kenarı ise taban dairesinin çevresi kadardır

Taban alanı= pr2
Hacim= pr2h
Taban çevresi 2pr olduğundan yanal alan 2prh olur
Tüm alan = 2prh+ 2pr
Bir dikdörtgen levha bir kenarı etrafında döndürüldüğünde silindir elde edilir
6 Düzgün Çokgen Prizmalar
Tabanı düzgün çokgenlerden oluşan prizmalara düzgün çokgen prizmalar deriz Taban ayrıtları birbirine eşittir Diğer dik prizmalarda olduğu gibi düzgün çokgen prizmalarda da yanal ayrıt aynı zamanda yüksekliktir
* Dik prizmalarda taban şekli ne olursa olsunhacmin taban alanı ile yüksekliğin çarpımı ve yanal alanın ise taban çevresi ile yüksekliğin çarpımı olduğunu unutmayalım

EĞİK PRİZMALAR

1 Eğik Kare Prizma
Tabanıbir kenarı a olan kareden oluşan prizma bir yöne doğru taban düzlemi ile a açısı yapacak kadar eğilirse eğik kare prizma elde edilir
Prizmanın yanal ayrıtlarına l dersek
Prizmanın yüksekliği h =l sin a olur
Eğik prizmanın yanal ayrıtlarına dik olacak şekilde oluşan kesitine dik kesit denir Eğik kare prizmanın iki yan yüzeyi dikdörtgendiğer iki yan yüzeyi ise paralelkenardır
Eğik kare prizmanın dik kesitinin bir kenarı taban kenarı a kadardiğeri ise
a?=asin a kadardır
Buradan;
Dik Kesit Alanı = Taban Alanı x Sin a
Dik kesit çevresi = 2a +2asin a
Eğik prizmaların yanal alanlarının toplamı
Yanal alan= Dik kesit çevresi x Yanal Ayrıt
bağıntısı ile bulunur Alt ve üst tabanlar ilave edildiğinde tüm alan bulunmuş olur Bütün prizmalarda olduğu gibi eğik prizmalarda da hacimtaban alanı ile yüksekliğin çarpımı ile bulunur
Hacim = Taban Alanı x Yükseklik
Ayrıca dik kesit alanı ile yanal ayrıtın çarpımı ile de hacim bulunabilir
Hacim = Dik Kesit Alanı x Yanal Ayrıt

2 Eğik Silindir
|AA?| = |BB?| = l
Yanal ayrıtı l olan ve taban düzlemi ile a açısı yapan eğik silindirde yükseklik
h=lsin a
Dik Kesit Alanı=Taban Alanı x Sin a
Eğik silindirin yan yüz alanıdik kesit çevresi ile yanal ayrıtının çarpımıdır Bütün eğik prizmalarda olduğu gibi eğik silindir de de hacimdik kesit alanı ile yanal ayrıtın çarpımına eşittir
Hacim = Taban Alanı x Yükseklik
Hacim = Dik Kesit Alanı x Yanal Ayrıt
Yanal Alan = Dik Kesit Çevresi x Yanal Ayrıt

PRİZMALARIN ÖZELLİKLERİ
DİK PRİZMALAR
Tabanları birbirine eş herhangi bir çokgen ve yan yüzeyleri taban düzlemlerine dik birer dikdörtgen olan cisimlere dik prizmalar denir Prizmalar taban şekillerine göre adlandırılırlar Örneğin kare dik prizmaüçgen dik prizma gibi
Dik Prizmanın Özellikleri
1) Alt ve üst tabanları eş ve paraleldir
2) Yan yüzeyleri dikdörtgenlerden oluşmuştur
3) Yan ayrıtları aynı zamanda dik prizmaların yüksekliğidir
4) Bir dik prizmanın yanal alanıtaban çevresi ile yüksekliğin çarpımına eşittir
5) Bir dik prizmanın tüm alanıyanal alanı ile iki taban alanının toplamına eşittir
6) Bir dik prizmanın hacmitaban alanı ile yüksekliğin çarpımına eşittir
7) Bir dik prizmanın; köşe sayısı Kyüz sayısı Yayrıt sayısı A ile gösterilirse bunlar arasında K+Y-A=Z bağıntısı vardır
A) Kare Dik Prizma
Tabanı kare olan dik prizmaya kare dik prizma denir Kare prizmanın alt ve üst tabanları birbirine eş iki kareyan yüzeyleri ise birbirine eş dikdörtgenlerdir
Taban Çevresi = 4aTaban Alanı = a2 Yanal Alanı = 4 ah
Bütün Alanı : A = 2 Ta + Ya
= 2a2 + 4 ah = 2a (a+2h)
Hacim = a2 h Cismin köşegeninin uzunluğu : k =
B) KÜP
Bütün yüzleri karesel bölge olan dik prizmaya küp denir
Taban Çevresi = 4aTaban Alanı = a2 Yanal Alan = 4a2
Bütün Alan = 2 Ta + Ya Hacmi = a3Yüzey Köşegeni = a
= 2 a2 + 4 a2 = 6 a2 Cisim Köşegeni = a
C) DİKDÖRTGENLER PRİZMASI
Bütün yüzeyleri dikdörtgen olan dik prizmaya dikdörtgenler prizması denir
Taban Çevresi = 2(a+b)Taban Alanı = ab
Yanal Alanı = 2(a+b)cBütün Alan = 2(ab+ac+bc)
Hacmi = abcCisim Köşegeni =
D) ÜÇGEN DİK PRİZMA
Tabanı üçgen olan dik prizmayaüçgen dik prizma denir
Sayfa 226 üçgen prizma ekle
Tabanları üçgen ve bu üçgenler birbirine eştir
Yan yüzeyleri dikdörtgendir
Yanal ayrıtlar eş ve birbirine paraleldir
Taban çevresi = a+b+cTaban alanı = (a+b+c)h
Bütün alanı = 2Ta+YaHacmi = Ta x h
E) DÜZGÜN ALTIGEN DİK PRİZMA
Tabanı altıgen olan dik prizmayadüzgün altıgen dik prizma denir
Yan yüzeyleri birbirine eş 6 dikdörtgenden oluşur
Tabanlarındaki altıgen 6 eş kenar üçgeninin birleşmesinden oluşur
Taban alanı = 6 Yanal alan = 6ah
Bütün alan = 2Ta + YaHacmi = Ta h
= 23 ak + 6 ah = 3 ak h
= 6 a(k + h)

F) DİK SİLİNDİR
Bir dikdörtgensel bölgenin kenarlarından biri etrafında 360o döndürülmesiyle oluşan cisme dik silindir denir
Dik silindir tabanları birbirine eş daireler olan bir dik prizmadır
Tabanının yarı çapı ryüksekliği h olan dik silindirin;
r2 Taban alanı = rhYanal alanı = 2
Bütün alanı = 2 Ta + YaHacmi = r2h

2) PİRAMİTDİK KONİ VE KÜRE
Evin çatısı gibi cisimler piramide; dondurma külahı gibi cisimler koniyetop gibi cisimlerde küreye benzetilebilir
Not : Prizmaların ikişer tabanı olduğu haldepiramit ve koninin bir tabanı vardır Bu özellik piramit ile prizmaları birbirinden ayıran en önemli özelliktir

A) PİRAMİT
Tabanı çokgenyanal yüzleri ise ortak bir tepe noktasında birleşen üçgenlerden oluşan yüzlülere denir Piramitler de prizmalar gibi tabanlarına göre adlandırılırlar Örneğin; tabanı üçgen olan piramide üçgen piramit denir
Düzgün piramitlerin özellikleri
Taban bir düz çokgendir