1967 Arap - İsrail Savaşı

Orta Doğu'nun jeopolitik haritasını değiştiren ve 'Altı Gün Savaşları' diye anılan savaşın 40'ıncı yıldönümü 1967 Arap-İsrail savaşı, İsrail'in Mısır, Ürdün ve Suriye ordularını yenilgiye uğratarak, bölgenin hakim gücü olmasına neden olmuştu
BBC diplomasi muhabiri Jonathan Marcus'un haberine göre, savaş sona erdiğinde, İsrail Suriye topraklarındaki Golan Tepeleri'ni, Batı Şeria, Gazze ve Doğu Kudüs'ü işgal etmişti
1967 Arap - İsrail savaşı'nın günümüzün Orta Doğu'sunu şekillendiren stratejik bir depreme yol açtığına şüphe yok
Bu savaş, bir yandan İsrail ordusunun yenilmezliği izlenimini yaratırken bir yandan da işgalci İsrail ve işgal altındaki Filistinliler arasında günümüzde de devam eden buruk ilişkinin başlangıcı oldu

DÜNYA DENGELERİNİ DEĞİŞTİRDİ

Fakat bu savaşın ne kadar belirleyici olduğuna dair beylik ifadelerin ötesinde, bölgenin son yıllarda ne kadar değiştiğini anlamak da önem taşıyor
1967 yılında ve işgal sürecinin büyük bölümünde, başoyuncular İsrail'in yanı sıra güçlü ve genellikle otoriter Arap devletlerinden oluşuyordu
Bugün birçok uzman, Arap olmayan üç ülkenin; İsrail, Türkiye ve İran’ın bölgede en önemli stratejik oyuncular haline geldiği görüşünde birleşiyor
Mısır kendi iç sorunlarından başını kaldıramazken, Suriye geçmişin gölgesinden kurtulamıyor; Irak'ta da Baas rejimi çoktan ABD önderliğindeki işgal güçlerince dağıtılmış durumda
Bu değişikliklerden en karlı çıkanın ise büyük olasılıkla Tahran olduğu ortada
İran'ın tehdit oluşturduğu yolundaki anlayış, günümüzde bölgedeki siyasi tartışmaların büyük bölümüne dayanak sağlıyor

İSRAİL LÜBNAN'DA, ABD IRAK'TA YENİLDİ

İsrail'in yenilmezliği fikri de özellikle geçen yaz Lübnan'da yaşanan savaş sırasında epey zarar görmüş durumda
Kilit önemde bir dış oyuncu, Amerika Birleşik Devletleri ise her zamankinden daha güçsüz, Irak'ta asla kazanılamayacak bir savaş çıkmazına girmiş görünüyor
Bu değişen güç ilişkileri, 1967 savaşının oluşturduğu tanıdık ortama ekleniyor
Bütün bunların üzerine gerginlikleri görece yeni bir oyuncu olan ve barışa yabancı kalan bölgede köklü değişim tehditleri savuran köktenci İslam körüklüyor

Önemli tarihler
5 Haziran 1967’de başlayan ve 6 gün sürdüğü
için tarihe 6 Gün Savaşı olarak geçen Arap-İsrail savaşı, Orta Doğu’da bir dönüm noktasıydı
İsrail’in topraklarını genişletmesine yol açan 40 yıl önceki savaşa dair önemli tarihlerse şöyle sıralanabilir:

MAYIS 1967

10 Mayıs: İsrail, BM’yi Suriye tarafından kışkırtılan Arap akınları
karşısında "eli kolu bağlı kalamayacağı" hususunda bilgilendirdi Nisan başında İsrail ordusu, İsrail-Suriye sınırında Mısır’a ait 6 Mig’i düşürmüştü
16 Mayıs: Mısır Devlet Beşkanı Cemal Abdül Nasır, Ekim 1956’daki
savaştan beri Sina Yarımadasında konuşlandırılan Mavi Berelilerin gitmesini istedi
21 Mayıs: Mısır ordusu, liman üssü Şarm El Şeyh’i geri aldı
22 Mayıs: Nasır, Tiran Boğazı’nın İsrail gemilerine kapatıldığını
ardından da Akabe Körfezi’nin kapatıldığını ilan etti
30 Mayıs: Ürdün Kralı Hüseyin ile Nasır bir savunma anlaşması imzaladı
4 haziranda Ürdün-Mısır paktına Irak da katıldı

HAZİRAN 1967

5 Haziran: İsrail uçakları, Mısır’daki havaalanlarını yerle bir etti,
savaşın ilk gününde 410 uçak tahrip edildi Böylece ilk saldıran olan İsrail ordusu, Sina Yarımadasında ilerledi Suriye, Irak, Ürdün, Cezayir, Yemen, Sudan, Kuveyt ve Suudi Arabistan İsrail’e savaş açtı
ABD tarafsızlığını ilan etti
6 Haziran: İsrail ordusu Gazze’yi kuşattı ve sonra da Ürdün cephesinden
Gazze’ye girdi ABD ile SSCB’nin uzun süren baş başa görüşmesini takiben BM Güvenlik Konseyi, acil ateşkes isteyen bir karar tasarısını oy birliğiyle kabul etti
7 Haziran: İsrail ordusu Süveyş Kanalı’nın doğu kıyısını işgal ederken,
Sina Yarımadası zırhlıların savaşına tanıklık etti İsrail donanması Şarm El Şeyh’i kuşattı ve Akabe Körfezi’ni açtı
Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü kaybeden Ürdün ateşkesi kabul etti
8 Haziran: İsrail-Suriye sınırında top atışı Aynı gün Kahire de
ateşkesi kabul etti
9 Haziran: İsrailliler Golan Tepeleri’ne girdi Nasır sokaktan gelen
baskılar üzerine istifa etti, ama kararından vazgeçti
10 Haziran: SSCB İsrail ile diplomatik ilişkilerini kesti Şam’a 40
kilometre uzaktaki Kuneitra’nın düşmesi üzerine Suriye de ateşkesi kabul etti ve çatışmalara son verdi
28 Haziran: İsrail parlamentosu (Knesset), Doğu Kudüs’ün ilhakını kabul
etti
1 Eylül: Hartum’daki zirvede Arap ülkeleri İsrail’i tanımamaya ve müzakere
etmemeye karar verdi
22 Kasım: BM Güvenlik Konseyi, 242 sayılı kararı kabul etti Karar,
İsrail’in işgal ettiği toprak ya da topraklardan çekilmesi öngörüyordu
6 gün süren savaşta 10 bini Mısırlı, 6 binden fazlası Ürdünlü ve 700
kadarı İsrailli olmak üzere 17 bine yakın insan öldü Savaş, İsrail’in Doğu Kudüs’ü ilhak etmesine, Golan Tepelerini, Sina Yarımadasını, Gazze Şeridi ve Batı Şeria’yı da işgal etmesine olanak vermiş oldu