Aynaya Bakmak

Aynaya hiç bakmamak kadar çok bakmak da psikolojik bir sorun Böyle insanlar dış görünümleriyle ilgili takıntılara kapılıyorlar

Acıbadem Hastanesi Psikiyatri Konsültanı Doç Dr Ece Orhon, tıp dünyasında "dismorfofobi" diye bilinen, halk arasında ise "ayna hastalığı" olarak tanınan hastalıkla ilgili soruları yanıtladı

Dismorfofobi nedir?

Bu hastalık 100 yıldan beri tanınmaktadır Tanım olarak, kişinin fizik görünüşündeki gerçek fakat önemsiz bir kusur ile ileri derecede meşgul olmasıdır Örnek olarak, burnun uzun yassı veya eğri olması, saçların çok seyrek, kıvırcık, göğüslerin çok büyük, sarkık veya küçük olması gibi bir kusurla, kişinin sürekli uğraşmasıdır Bu kişiler huzursuzluk duydukları bu duruma karşı kaygı da duyar

Diğer kişiler bu kusur veya kusurların hiç önemi olmadığını söyleseler de, kişi takıntısından vazgeçmez Psikiyatride "vücut dismorfik bozukluğu"na (VDB) giren bu durum bir çeşit anksiyete bozukluğudur Bu bozukluk olanlarda nasıl göründüklerine dair bilişsel çarpıklıklar vardır Bu kişilerde var olan kusur hakkında çarpıtılmış bir algılama oluşmakta, bu durum sonunda takıntıya dönüşmektedir VBD sosyal yaşam ve diğer alanlarda kişinin hayatında önemli sıkıntı ve gerilemelere yol açmaktadır

Hastalığın ortaya çıkış nedenleri nelerdir?

Bu durum genellikle ergenlik ve gençlik yaşlarında ortaya çıkar Kişilik gelişiminin ve özgüvenin tam oturmadığı, kişiliğini arama yerleştirme dönemlerine denk düşmektedir Gençler, dış görünüş, kilo ve fiziksel bir kusur üzerinde çok dururlar Orta sınıf ailelerde yetişen gençlerde sıklıkla görülür

Güzellik arayışları, bir ünlüye benzeme isteği, o kişilerin bazı fiziksel özelliklerine aşırı hayranlıklar, arkadaşlar arasındaki örseleyici etkileşimler, alaycı tutumlar genci fiziksel görünümünü incelemeye yöneltebilir

Güvensizlerin hastalığı

Bu hastaların kişilik portresi nasıldır?

Genellikle takıntılı, titiz, kendi bedenlerini sürekli inceleyen, güvensiz, karamsar ve çeşitli ruhsal çatışmalar içinde olan kişilerdir

Vücut dismorfik bozukluğunun belirtileri nelerdir ve en çok hangi organlarda görülür?

Bu durum kişide, aynaya çok bakmak veya reddederek hiç bakmamak şeklinde görülebilir Eğer ayna ile çok meşgul ise iki-üç ayna yardımı ile sürekli olarak sorunlu bölgeyi inceler Kusurlu bulduğu yeri kamufle etmek için büyük bir çaba içine girer Makyaj, şapka, eldiven, peruk kullanır

Kusurlu bulduğu beden kısmını başkalarınınki ile mukayese eder Bu kişiler, dermatoloji, cerrahi veya plastik cerrahi gibi bölümlerden devamlı yardım talep eder Bu uzmanlar kişiyi psikiyatra gönderdiklerinde, bu öneriyi reddeder veya doktor değiştirirler Kendilerini diğer kişilerin yanında mahcup, ezik ve güvensiz hissederler En çok şikâyet edilen organlar saç, cilt, burun, meme, kalça, baldır ve penistir

Hastanın insan ilişkileri nasıl olur?

Çekingen ve izole olarak yaşamayı tercih ettiklerinden, insan ilişkilerinde başarılı oldukları söylenemez Bu durum karşı cins ilişkileri için de geçerli olacaktır

Uç vakalar nelerdir?

Vücut dismorfik bozukluğu vakaları, aşırı takıntılı ve sıkıntılı olup, sürekli aynı düşüncenin etrafında dönerler Depresyonlar, obsesyonlar veya kilo ile ilgili takıntıları olursa yeme bozuklukları ile birlikte görülebilir Hipokondriazis, paranoya beden imajı bozuklukları ile karışabilir İleri vakalarda paranoyadan ayırmak güç olur İntihar düşüncelerine rastlanabilir

Kimlerde daha sık görülür?

Son çalışmalarda kadınlarda ve erkeklerde görülme oranı eşit bulunmuştur Genç, çalışmayan ve hiç evlenmemiş kişilerde daha sık görülür

Reklamlar bu hastalığı tetikler mi?

Televizyon ve basında haber olarak manken ve ünlü kişilerin yaptırdıkları estetik ameliyatlar, reklam sektöründe kusursuz güzellik kavramının öne çıkarılıp kullanılması, bütün dünyadaki artistler, mankenler hakkında sürekli bilgi verilmesi ve onlara özenme, onlara benzeme isteği ve çabaları bir ölçüde güzellikle ilgili hoş çabalar olabilir Bunun sonucunda bazı kişilerde incelik, saç modeli, burun, yüz şekli gibi takıntılar ön plana çıkar

İzledikleri, onu kendisinde daha çok kusur aramaya yöneltebilir Ancak, bizim konumuz olan vücut dismorfik bozukluğu'nda (VDB), hastalık söz konusudur, özenme ve taklit etmeden daha ileri ve ciddi bir durumdur

Sadece ilaç yeterli değil

VDB psikolojik mi, hormonel mi?

Bu hastalığın beyindeki kimyasal ve genetik bozuklukla ilgili olduğunu söyleyen görüşler vardır Kanımca, ailelerinde depresif, obsesif, paranoid kişilerin ve anksiyete bozukluklarının varlığı, böyle düşüncelerin ve hastalığın gelişmesine uygun ortam yaratmaktadır

Tedavi şekli nasıldır?

Vücut dismorfik bozukluğu'nun tedavisinde ana yaklaşım, psikoterapi ve ilaç tedavisidir Tek başına ilaç tedavisi bu hastalığı iyi etmemektedir İlaçlar kişiyi daha yumuşak başlı kılıp takıntılardan uzaklaştırırken, kişinin terapiye yatkınlığını ve işbirliğini artırır Bu ilaçlar sayesinde bedensel takıntılar, gerilim, anksiyete ve depresyon belirtileri ortadan kaybolurken, kişinin düşüncelerini daha gerçekçi ve kontrollü kılar

Bazı ileri vakalarda bu ilaçların hayat kurtarıcı yardımları da olur Bu vakalar takıntılarının yoğunluğuna bağlı olarak derin bir elem ve acı içindedir ve intihara kadar gidebilen girişimleri olabilir İlaçlardan ve terapiden yararlanırlar Bu konuda uzmanlaşmış kişilerce uygulanan "davranış tedavileri" de yararlı olabilir

Beğenilmeyen organların ameliyatla düzeltilmesi, bu hastalıkta bir çözüm mü?

Gerçekten düzeltilmesi gereken bir kusurun varlığında dermatolojik, ortopedik veya estetik cerrahi girişimler yararlı olabilir Bununla beraber, ameliyat bu kişilerin zihinlerine yerleşmiş olan kalıcı beden imajı kusurunu ortadan kaldıramamakta, ameliyat sonrasında beklediğini bulamama, mutsuzluk, ağır depresyon, sosyal izolasyon, içe kapanma veya doktorlara yönelik paranoid düşünceler gelişebilmektedir