Dünyada Ve Türkiye'de Engelsiz Turizm Pazarı

Dünyada ve Türkiye'de Engelsiz Turizm Pazarı

Bu gün dünyada 600 milyondan fazla insan fiziki ya da zihinsel bir engel ile yaşıyor Dünyanın bu en büyük azınlığı, turizm endüstrisi için de ''özel bir pazar'' anl***** geliyor

İngiliz Üniversitesi Surrey tarafından yürütülen OSSATE ( One-Stop-Shop Accessible Tourism in Europe- Avrupa'da Erişilebilir Turizm) adlı çalışma ise Avrupa'da 46 milyona yakın fiziksel ya da zihinsel sorunu bulunan engellinin yaşadığını ortaya koyuyor Hareket zorluğu yaşayan hamile kadınlar ve 65 yaş üzeri nüfus göz önüne alındığında bu rakam 130 milyon kişiye ulaşıyor

Araştırma sonuçlarına göre bu nüfusun yaklaşık yüzde 70'i seyahat ediyor Bu kişilerin genellikle bir ya da birkaç kişinin refakatiyle seyahat ettikleri düşünüldüğünde Avrupa'da seyahat eden potansiyel rakamın 130 milyon kişi ve bunların yaklaşık turizm harcamasının 80 milyar Avro'dan fazla olduğu söyleniyor

Çeşitli kaynaklardan edinilen bilgilerde, ABD'deki engellilerin toplam nüfusunun ise 50 milyona yaklaştığı ve bu kesimin alım gücünün 175 milyar dolara ulaştığı ifade ediliyor

Daha global bir fikir edinebilmek için de dünyanın büyüyen ekonomisi Çin'de 60 (çalışabilir durumda 25 milyon) ve gelişmiş Japonya'da 5 milyon (18 yaşın üzerinde 3 milyon) engelli bulunduğu söylenebilir

Engelliler için yıllardır ihmal edilmiş etkili yasal düzenlemelerin bir çok ülkede (özellikle de gelişmiş ülkelerde) hayata geçirilmesi ve bu yasal düzenlemelerin yavaş yavaş etkisini göstermeye başlamasıyla birlikte eskisine oranla çok daha mobil hale gelmiş, çeşitli ekonomik ve sosyal olanaklara kavuşmuş engelliler, daha fazla seyahat etmeye başlamışlardır

Türkiye'de Engellilere Yönelik Konaklama Kapasitesi

Türkiye'deki engelli nüfusu yaklaşık 8 milyon civarındadır Turizm Bakanlığı'ndan işletme belgeli tesislerde 1176 adet engellilere özel oda bulunuyor

Bununla beraber engelli derneklerindeki uzmanlar bu envanterin tümünün engellilerin kullanımına uygun standartlarda olmadığını belirtiyorlar Engelliler için yapılmış olduğu iddia edilen özel odalarda ya da diğer fasilitelerde bile engellilerin bunları kullanımında problemler çıkabiliyor

Antalya 605 oda ile engellilere göre en çok odası bulunan ilimiz Bu ilimizi 159 oda ile Muğla izliyor İstanbul'un yatak kapasitesi ise 147

TÜRSAB Engelsiz Turizm Komitesi'nce Türkiye'de Tespit Edilen Bazı Sorunlar
Engellilerin kullanabileceği yeterli toplu ulaşım araçlarının olmaması,
Kentin veya beldenin görülmeye değer yerlerinin, müze ve ören yerlerinin engellilere uygun şekilde dizayn edilmemesi (engellilerin kullanabileceği WC'lerin olmaması, rampaların uygun şekilde yapılmaması vb gibi), Kaldırımların engellilerin kullanabileceği biçimde yapılmaması,
Engellilere yönelik serbest park etme imkanları, uygun işaretlendirmelerin bulunmayışı,
Engellilerin kullanımına uygun telefon kulübelerinin olmaması,
Kendi arabasıyla ülkemize giriş yapan konuklarımızın sınır kapılarında işlemlerini kolayca yaptırabilecekleri mekansal düzenlemelerin bulunmayışı nedeniyle sıkıntı yaşamaları Örneğin pasaport kontrollerinin yapıldığı binalara girişte birkaç basamaklı merdivenin bulunmasıgibi
Turistlere de hizmet veren hastane, sağlık ocağı, karakol gibi kamu binalarında engellilerin bu hizmetler faydalanmasına dönük donanımların yetersizliği, hatta ilk bina girişlerinde bile sorun yaşanıyor olması (bu arada düzenlemeler yapılırken engellilerin yalnızca yürüme değil, görme ve işitme gibi sorunlar yaşıyor olabilecekleri de unutulmamalıdır),
Sorun yaşayan engellinin başvurabileceği özel merci ve mekanların bulunmaması gibi
Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik'te 80 oda ve üzerinde olan oteller ile tatil köylerinde toplam oda kapasitesinin ancak % 1'i oranında engelli odası bulundurulması yükümlülüğü olduğundan, işletmeler bunu minimum düzeyde tutmakta, bu nedenle 300 odası olan konaklama merkezlerinde bile engelli odası 3'ü geçmemektedir Bu nedenle mevcut olan engelli odası sayısı, grup halinde gelmek isteyen engelli ziyaretçileri ağırlamaya yetmediğinden, gerek yurtdışından, gerekse yurtiçinden gelen bu tip taleplere olumsuz yanıt verilmek zorunda kalınmaktadır
Halihazırda mevcut olan engelli odalarının bir bölümünün ise engellilerin ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde bulunmadığı tespit edilmiştir
Bahsi geçen yönetmelikte odalar yanında, tesislerin girişi, genel tuvaletler, yeme-içme ünitesi, mola noktası, temalı parklar ile eğlence merkezlerinde de bedensel engellilerin kullanımına uygun düzenlemeler yapılması gerektiği belirtilmişse de, işletmelerde ya bunlara hiç uyulmamakta, ya da yeterli düzeyde düzenleme yapılmamış bulunmaktadır
TÜRSAB Herkes İçin Engelsiz Turizm Komitesi'nin Bazı Önerileri

Seyahat endüstrisi bu pazara açılmak için bir yandan fiziki ve sosyal alanda örgütlenmek ve bir yandan da belli yatırımları göze almak durumundadır İşletmelerin kapı ve koridorlarının ölçülerinin tekerlekli sandalye kullanıcıları için uygunluğu, binalar içinde yüksek katlara veya seviyelere çıkışlarda rampalar veya asansörler bulundurulmasından, alarm ve güvenlik sistemlerinin işitme ve görme engellilere göre dizayn edilmesigibi Diğer yandan, işletmelerin yapacağı bazı basit ve kolay düzenlemeler de vardır Bu gün bir çok engelli, seyahate çıkarken, tam donanımlı ya da eksiksiz işletme şartı aramamakta ve eksikliklere rağmen temel bazı noktalarda kendilerine uygun düzenlemeleri seyahatleri için yeterli görebilmektedir

Kuşkusuz birçok düzenleme ve donanım gereksiniminin yatırımcı için bir maliyeti olacaktır Bununla beraber, bu uzun vadeli yatırımın, doğru pazarlama ve tanıtım koşullarında kar olarak geri döneceğine yatırımcıların ikna edilmesi gerekmektedir Bu ikna sürecinde TC Kültür ve Turizm bakanlığı'nın aşağıdaki alanlarda öncü rol üstlenebileceğini düşünüyoruz

Bilindiği üzere yönetmelik engelliler açısından yalnızca 80 odası olan otel ve tatil köylerini kapsamakta, diğer turistik tesisleri kapsam dışında tutmaktadır
Yönetmeliğin tüm turizm belgeli işletmeleri kapsayacak biçimde düzenlenmesi ile yönetmelik dışında kalan işletmelerin de engellilere hizmet verir hale gelmesi sağlanabilecektir Böylelikle, ülkemize gelen engelli konuklarımızın hiçbir engele maruz kalmadan tesislerimizden yaralanması sağlanmış olacaktır
Otellerde bulunan mevcut engelli odası talebi karşılamaya yetecek düzeyde bulunmamaktadır Bu nedenle yönetmelikte bahsi geçen % 1 oranının artırılmasıyla, engelli pazarından çok daha fazla pay alınabileceği düşünülmektedir Dünyada 500 milyon engelli nüfusunun olduğu düşünülürse bu oranın % 5-10'lara çekilmesi abartılı olmayacaktır
Yeni yapılacak tesislere yıldız verilirken, sağlık / termal hizmeti vermek üzere kurulacak otellerin engelli odası sayısının, toplam oda sayısının yüzde 10'u olması gerektiği şartının muhakkak aranması gerektiği düşünülmektedir Bu oranda engelli odası bulunduran otellerin de özel teşvik kaps***** gireceği önceden ilan edilmelidir
Sağlık turizmine yönelik çalışan hastane yanında kurulan otellerde de % 10 şartı muhakkak aranmalıdır
Varolan turizm işletmelerinin Bakanlığın mevcut denetleme uzmanları tarafından kontrol edilmesinin zorluğundan yola çıkılarak Turizm Bakanlığı tarafından sertifikalandırılmış kişilerden oluşan ''Turizm Gönüllü Fahri Müfettişliği'' sıfatı ile bir yapılanmaya gidilebileceği düşünülmektedir Bu kişiler engelli turizmine yönelik faaliyette bulunan uzmanlar, engellilerle ilgili sivil toplum kuruluşlarından üst düzey temsilciler vb'lerinden oluşabilir Gönüllü müfettişler aracılığıyla turizm işletmelerinde karşılaşılan sorunların en kısa sürede belgeleriyle birlikte Bakanlığa iletilmesiyle varolan aksaklıklara daha kısa sürede çözümler üretilebileceğine inanılmaktadır
Bakanlık Eğitim ve Araştırma Müdürlüğü tarafından otel ve restoran gibi turistik işletmelere, engelli pazarının potansiyeline yönelik bir eğitim çalışması verilebilir
Bakanlığık, turistik işletmelerin engellilere yönelik sundukları ürünlerini geliştirmelerini teşvik etmek amacıyla, bu işletmelere özel sertifika verilebilir İşletmeler, aynı zamanda güvenilirlilik anl***** gelen bu sertifikayla kendilerini uluslararası pazarda daha iyi tanıtabileceklerdir
Yalnızca engellilere yönelik hizmet vermek amacıyla yapılan işletmelere özel yatırım teşvikleri verilebilir Örneğin bu amaçla kurulacak butik bir otelin, engelsiz konuklara da hizmet verebilecek kapasiteye sahip olması nedeniyle, boş kalması gibi bir sorunu da olmayacaktır
Bakanlık ve TÜRSAB Engelsiz Turizm Komitesi işbirliğiyle, her yıl engellilere en iyi hizmeti veren işletmelere özel ödül verilebilir Bu turizm işletmelerinin ulusal ya da uluslararası medyada tanıtılması, bu segmente yönelik hazırlanmış broşür ya da kataloglara girmesi sağlanabilir
Bakanlığınızca yalnızca bu özel pazara yönelik ürünleri içeren broşür, CD gibi tanıtım materyalleri üretilebilinir Bu tanıtım materyallerinde yukarıda bahsi geçen ödül alan kuruluşların irtibat bilgilerine yer verilebilir
Engelli odalarının bulunduğu otel kapılarında TÜRSAB ya da Turizm Bakanlığı'ndan onaylı uyarı levhasının olması yararlı olacaktır
Engellilerin oluşturduğu turizm pazarına girmek isteyen bölge ve beldelerin de bu alanda yapabilecekleri bir çok iş vardır Bunların başında engellilerin kullanabileceği toplu ulaşım araçlarının bulundurulması, kentin veya beldenin görülmeye değer yerlerinin, müze ve ören yerlerinin engellilere uygun şekilde dizayn edilmesi (engellilerin kullanabileceği WC'ler yapılması, rampaların uygun şekilde yapılmasıvb gibi), engellilere yönelik serbest park etme imkanları, uygun işaretlendirmeler, hastanelerin engellilere uygun hale getirilmesi, sorun yaşayan engellinin başvurabileceği merci ve mekanların organize edilmesi gibi düzenlemeler bu pazarın kapılarını o bölgeye açabilecektir
TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu doğrultuda bölgesel kamu kuruluşlarını, yatırımcıları, işletmeleri biraraya getirip, bu segmente yönelik çalışmaların yapılacağı birlikteliğe birleştirici unsur olarak öncülük yapabilir
Bilindiği üzere İstanbul'un Avrupa Birliği 2010 Kültür Başkenti seçilmesi, ülkemizin yurtdışında tanıtılması için büyük bir olanak ve avantaj sağlamaktadır 2010 için yürütülen çalışmalarda, engelli turizminin de bir konsept olarak tespit edilerek, İstanbul'un bu bağlamdaki mevcut olanaklarının yurtdışındaki platformlarda tanıtılmasında-anlatılmasında büyük yarar görülmektedir