Çalı Kuşu - Kitap Özeti

Feridenin babası Nizamettin adında bir süvari binbaşısı imiş, annesiyle evlendiğinde Diyarbakıra gön-dermişler, Diyarbakırdan Musula oradan Bağdata oradan Karbelaya geçmiş sürekli yer değiştirir, bir gittiği yerde iki sene üst üste kalmazmış Feride iki buçuk yaşlarında iken Musuldalarmış yaz çok sert geçtiğinden babası annesi ve Ferideyi Musulda bir köye göndermiş Feridenin annesi Güzide adında hasta bir kadınmış O kadar hastaymış ki Fe-rideyle ilgilenemiyormuş bile bu yüzden Ferideyi bebeğini kaybetmiş, Fatma adında bir arap kadına vermişler Feride dört yaşına kadar dadısının yanında kalmış, dört yaşınday-ken Fatma dadısı evlenip gidince çok ağlamış, onun acısını babasının sakat bir süvari neferi unutturmuş Ferideye o bakmış Babası, annesinin ölmeden önce ailesini görmesini istiyormuş bu yüzden İstanbula yola çıkmışlar fakat İstan-bula yetişemeden Beyrutta Feridenin annesi vefat etmiş Babası Feridenin İstanbuldaki teyzesinden ve büyükanne-sinden çekindiği için kendi İstanbula gitmemiş ve Ferideyi nefer Hüseyin ile İstanbula yollamış Feride dokuz yaşında büyükannesini kaybedinceye kadar büyükannesiyle kalmış Büyükannesi vefat ettiğinde babası da tesadüfen İstan-buldaymış, babasını bu sefer Trablustan Arnavutluka kal-dırmışlar babası Feridenin İstanbuldaki teyzesinden çekin-diği için onu bir Fransız yatılı okulu olan Sör Mektebine göndermiş Feride bu okulda on sene okumuş
Feride çok yaramaz bir çocukmuş okulun bahçesinde bir kuru ağaç varmış uyarı ve tedbirlere aldırmadan her tenef-füste o ağaca tırmanır, daldan dala atlarmış bunu gören bir öğretmen bir gün “Bu kız insan değil, Çalıkuşu” diye bağır-mış o günden sonra ismi unutulmuş ve herkes onu Çalıkuşu olarak çağırmış bu sadece okulda kalmamış, akrabalar ara-sına da yayılmış Feride okul yıllarında babasını kaybetmiş
Yaz tatillerini Besime teyzesinin Kozyatağındaki köş-künde geçirirmiş Besime teyzesinin iki çocuğu varmış bü-yük olanının adı Kâmran onun küçük kız kardeşi ise Necmiye imiş Çalıkuşu akraba çocuklarıyla pek geçine-mezmiş hepsini yıldırırmış fakat Kâmrana karşı her zaman bir çekimserlik duymuş, hep ona kötülük yapmak istemiş gizli gizli ayağına taş atar, gözüne kum serpermiş ve bunun gibi birçok yaramazlık yapmış Kâmrana karşı, fakat Kâmran hiç çok fazla sinirlenip kızmamış
Bir yaz tatilinde ağaca tırmanma illeti yüzünden başına bir iş gelmiş; o yaz köşke Neriman adında yirmi beşlik bir dul gelmiş amacı Kâmranı etkilemek ve elde etmekmiş, bir akşam Çalıkuşu kiraz yemek için ağaca çıktığında Neriman ve Kâmranı bahçede öpüşürken görmüş ve dayanamayarak gülmüş, Neriman kaçmış ve Kâmran Feride ile konuşmuş, Feride bundan kimseye bahsetmeyeceğine söz vermiş
Okulda kızlar yaz tatilinde yaşadıkları aşkları ve erkek arkadaşlarını birbirlerine anlatırlarmış, Feridenin Mişel a-dında aşk düşkünü bir arkadaşı varmış bir okul gezisi dönü-şünde yolda Çalıkuşu kendini aşk yaşayamayacak kadar saf ve aptal olarak düşünmemeleri için Mişele bir aşk hikayesi uydurmuş, yazın gördüğü Kâmran ile Neriman arasındaki oynaşmada Nerimanın yerine kendini koymuş ve bu yalan hikayeyi Mişele inandırmış O günden sonra kızların Çalıku-şu hakkındaki düşünceleri değişmiş, Kâmranın sık sık mek-tebe uğrayıp, yazın ağaçta gördüklerini kimseye anlatma-ması için hediyeler ve Feridenin çok sevdiği fondan şeker-lerinden getirmesi de okuldaki kızlara, Feridenin bu hika-yesinin yalan olmadığına dair bir kanıt olarak görünüyor-muş
Diğer yaz Feride Tekirdağdaki teyzesine gitmiş Teyzesinin kızı ve kendinden birkaç yaş büyük olan Müjgan ile çok iyi dost ve sırdaş olmuşlar Çalıkuşu Kâmran ile kur-duğu aşk hikayesini Müjgan ablasına da anlatmış ve Müjgan ablası onun gerçekten Kâmrana fena halde vurulmuş oldu-ğunu söylemiş ve tabi Çalıkuşu bunu reddetmiş Birkaç haf-ta sonra özlediğini bahane ederek Kâmran da Tekirdağa teyzesi gile gelmiş Bir gün Müjgan ile deniz kıyısında otu-rurken Kâmran yanlarına gelmiş Feride onu görünce uzak-laşmış, Müjganla Kâmran konuşmaya başlamışlar Müjgan Feridenin yalan hikayesini Kâmrana anlatmış, Feride bir şeyler hissetmiş oradan kaçmaya başlamış ama Müjgan ile Kâmran sürekli onu takip ediyor ve peşinden geliyormuş, köşke kadar kovalamaca devam etmiş Köşke geldiklerinde arka bahçedeki salıncakta Feride tüm komşu çocuklarını sallamış, hepsi bitince Kamran da kendisini sallamasını is-temiş Feride tereddüt etmiş fakat kabul etmiş sallanırken ip kopmuş ve yere düşmüşler Ayağa kalktıklarında Kâmran her şeyi öğrendiğini söylemiş ve Ferideye evlenme teklif etmiş Kâmran ile nişanlanmışlar Feridenin sonradan öğ-rendiğine göre Kâmranın sıkça okula uğrayıp hediye getir-mesi ve hatta yazın Tekirdağa gelmesinin nedeni Ferideyi sevmesiymiş Diğer yaz Kâmranın İspanyadaki amcası Kâmranı yanına sefaret katibi olarak çağırıyor, Feride ile bunu konuşuyorlar ve alınan kararla Kâmran Avrupaya gi-diyor Dört yıl sonra Kâmranın dönmesi, Feridenin de me-zun olması ve evlenmeleri planlanıyor
Dört yıl sonra Kâmran dönüyor ve düğünlerinden bir gün önce bir çarşaflı kadın köşke geliyor ve Feride Ha-nım ile görüşmek istiyor Konuşuyorlar ve Feride Kâmranın Avrupada tanıştığı, Münevver adında bir sevgilisinin oldu-ğunu öğreniyor ve kanıt olarak bir Kâmranın yazdığı bir mektubu okuyor bu mektubun bir bölümünde Kâmran “sarı çiçeğim” diye hitap ediyor O gece Feride teyzesine bir mektup, Kâmrana da şu notu yazarak kaçıyor:
“Kâmran Beyefendi “Sarı Çiçek” romanını baştan-başa öğrendik Bir daha ölünceye kadar birbirimizi görmek yok Senden nefret ediyorum”
Feridenin Anadolu macerası bundan sonra başlı-yor Maarif Nezaretine gitmeden önce Gülmisal Kalfa adın-daki eski bir kalfalarına gidiyor ve geceyi orada geçiriyor Gülmisal Kalfa Ferideye biraz para veriyor Feride ertesi gün Maarif Nezaretine gidiyor çok uğraştıktan sonra B… diye bir yerde coğrafya ve resim öğretmenliğini buluyor
Gönderildiği yerde bir otelde kalıyor ve Hacı Kalfa adında yaşlı, iki çocuk babası bir otel hademesiyle dost oluyor Er-tesi gün tayin olduğu okulda zaten Huriye adında bir coğ-rafya ve resim öğretmeninin olduğunu öğreniyor Çok olay-lar yaşıyor, İstanbula durumu bildiriyorlar, aylar sonra İs-tanbuldan Feride Hanımın kalmasını ve diğer öğretmenin gitmesini bildiren bir yazı geliyor fakat tersini isteyen maa-rif müdürü Ferideye yazıdan bahsetmiyor ve onu kandıra-rak istifa ettirip çok güzel diye övdüğü Zeyniler adında bir köye gönderiyor Feride gerçeği öğrendiğinde iş işten geç-miş oluyor
Feridenin gittiği köy çok kötü bir yermiş, bir mezarın yanındaymış ve insanlar ölümle iç içe yaşıyorlarmış, herkes neşesiz ve çocukların oynadığı oyunlar, söyledikleri şarkılar bile tabutlar, cesetler ve ölümle ilgiliymiş Okul eskiden bir ahırmış ve 11 yaşından büyük erkek çocuklarını erkekten sayıp başka bir köye gönderiyorlarmış çünkü inanca göre erkek ile kız birlikte okuyamazmış Feride bu köyde insanla-ra yardım ediyor onları hayata kazandırmak istiyor ve çaba gösteriyor İlk günden beri Munise adında sütbeyaz tenli sarışın, üvey annesi olan ve gerçek annesi bir jandarma ile kaçtığı için kötü kadın olarak bilinen ve bu yüzden dışlanan bir öğrencisini çok seviyor Bu kız sürekli hırpalanıyor ve dayak yiyor Bir gün Munise babasından dayak yemek üze-reyken evden kaçıyor ve iki gün kayıp oluyor Herkes öldü-ğünü düşünürken Munise Feridenin evine sığınıyor bir gece kalıyor ve çok üzülen Feride bu kızı evlat ediniyor Bir gece köyde Jandarma ile eşkıya arasında çatışma oluyor yaralı bir Jandarma köyün misafir odasına getiriliyor Hayrullah adında bir askeri doktor Ferideyi çağırıyor, hastaya bakma-sını istiyor Feride bu doktora çok ısınıyor, dost gibi oluyor-lar Bir süre sonra Köye bir maarif müdürü geliyor ve okulu kapatıyor
Feride Muniseyi ve hediye aldıkları bir keçi yavrusunu da alarak B…ye geri dönüyor Hacı Kalfanın yardımıyla gü-zel bir ev tutuyorlar B…de maarif müdürü yine Feride ile ilgilenmiyor ve çok eziyet çekiyor, uğraşıyor ve maarif mü-dürü hiç boş yerinin olmadığını, sadece Çadırlı diye bir köy-de yer olduğunu söylüyor Bu arada maarif müdürü Fran-sadan gelen bir yazar konuğunu beklediği için hemen ko-nuyu geçiştiriyor ve Feridenin kabul ettiğini duymadan ko-nuğu geliyor Yazarın karısı tesadüfen Feridenin okuldan arkadaşı çıkıyor, onunla ve kocasıyla konuşurken maarif müdürü Feridenin Fransızca öğrendiğini anlayıp onu B…de bir okula Fransızca öğretmeni olarak atıyor Feride çok gü-zel olduğundan başından çok olay geçiyor Ferideye burada “İpekböceği” ismi takılıyor, güzelliği çok delikanlının diline düşüyor, hakkında çok dedikodu yapılıyor ve okulun müdi-resi dayanamayıp Feridenin gitmesini istiyor Feride bura-dan Ç… diye bir ilçeye tayin ediliyor, gitmeden önce kendi-sine aşık olan müzik öğretmeni Yusuf Beyin ölmek üzere olduğunu ve son isteğinin Ferideyi görmek olduğunu öğre-niyor ve son nefesinde Yusufa org çalıyor Giderken Zeynilerden aldıkları keçiyi Hacı Kalfaya bırakmak zorunda kalıyorlar ve Munise üzülmesin diye, Feride altı tane kuş sa-tın alıyor
Ç…de de Feridenin güzelliği başına bela oluyor ona “Gülbeşeker” ismini takıyorlar, tüm delikanlılar ondan bah-sediyor, soylu bir aileden gelen binbaşı İhsandan evlenme teklifi alıyor ve reddediyor Daha sonra Burhanettin diye bi-ri Ferideye tuzak hazırlayıp onu elde etmeye çalışıyor Fe-ride davet edildiği bağda bayılıyor ve gelen doktor onu tek-rar Ç…ye götürüyor Feride kendini kötü hissediyor ve Ç…yi terk ediyor Feride buradan İzmire gidiyor Feride burada Reşit Bey diye birinin köşkünde bu adamın 2 kızına özel Fransızca dersi veriyor Şans eseri bu kızların teyzesi, Kamranın karısı Münevver çıkıyor Kız Kâmranın bir resmi-ni gösterip onu düğün gecesi terk eden şımarık nankör kız-dan bahsediyor (bu kız Feride ve onu böyle bir insan sanı-yorlar) Feride hiçbir tepki vermiyor, gerçeği de söylemiyor ve buradan ayrılmayı kafasına takıyor Birkaç gün sonra evdeki bir hizmetçi Ferideye karşı Reşit Beyi övüyor ve “seninle görücüye çıksak ne güzel olur” cinsinden birkaç hi-leli söz ile Ferideyi Reşit Beye istediğini izah ediyor Zaten gitmeye niyetli olan Çalıkuşu ben nişanlıyım ve yakında bu-radan ayrılıyorum diyor ve yine aynı Maarif Müdürlüğü ezi-yetini çekerek yeni bir yere tayin edilmek istiyor Çalıku-şuna Kuşadasında öğretmen arandığı söyleniyor ve kuş sözünü duyduğu an Çalıkuşu “Burası benim memleketim” diye kabul ediyor
Kuşadasındayken bir harp çıkıyor ve Feridenin ça-lıştığı okulu hastahane olarak kullanıyorlar Çalıkuşu okulda kalan kitaplarını almak için gittiğinde başhekim ile tanışı-yor Bu başhekim Zeyniler köyünde kendisine hasta bakıcı-lığı yaptıran Doktor Hayrullah
Doktor Hayrullah ile birbirlerine sarılıyorlar, daha önce bir kez gördükleri halde birbirlerini kırk yıllık arkadaş gibi görüyorlar Doktor Hayrullah Ferideden burada da hasta-bakıcılığı yapıp kendine yardım etmesini istiyor Okullar beş ay sonra tekrar açılıyor ve dönem sonu olduğundan kısa sü-rede tekrar kapanıyor Çalıkuşu burada Muniseyi kaybedi-yor ve şok geçirerek on yedi gün baygın yatıyor Uyandığın-da Munisenin mezarını ziyaret ediyor ve Doktor Hayrullah dinlenmesi ve kendine gelmesi için Ferideyi kendi çiftliğine götürüyor Feride uzun süre burada kalıyor ve haklarında sevgili oldukları, hep beraber gezdikleri, buda yetmeyip o-kuldan uzaklaşarak çiftliğe gittiklerini ve orada aşk yaşa-dıkları dedikoduları çıkıyor Bunun üzerine kötü dedikodular yapılmaması, sözde bir nikah olması için Doktor Hayrullah ile evleniyorlar, Hayrullah düğün hediyesi olarak çiftliği bir anaokulu haline getiriyor ve Feride burada 20 öğrencisine bakıyor Feride günlük defterinin son sayfalarına düğün ge-cesini yazıyor ve son kelime olarak şunları yazıyor:
“Kamran biz, asıl bugün birbirimizden ayrılıyoruz Ben, asıl bugün dul kalıyorum… Bütün olan, geçen şeylere rağmen sen yine bir parça benimdin; ben bütün ruhumla senin…”
Buradan itibaren kitapta Feridenin günlüğünün yer aldığı bölüm bitiyor Şimdi geriye kalan 50 sayfadan anla-dıklarımı anlatacağım:
Kâmran karısını kaybettikten sonra oğlunu alıp Te-kirdağa gidiyor Bir hafta sonra ise Feride Tekirdağa geli-yor Birbirlerine karşı bazen soğuk, bazen romantik, bazen ağabey-kardeş gibi davranıyorlar Feride herkesi özlediğini ve bunun için geri döndüğünü söylüyor Feride eski neşesini buluyor ve herkesi yine güldürüyor, ara sıra kocasından ve kaybettiği kızından bahsediyor, Kâmran bunları duyunca kendini çok kötü hissediyor Kâmranın oğlu Necdet Feri-deyi çok seviyor, hiç yanından ayrılmıyor ve ona hala değil anne diyor, bu da Kâmran ve Ferideyi çok üzüyor Feride Kuşadasına geri dönmeden önce Müjgana gerçeği anlatı-yor Feride Tekirdağa dönemden 3 ay önce kocasını kaybe-diyor ve kocası Feridenin tekrar dönüp ailesiyle barışması-nı ve özellikle Kâmranı görmesini, eğer devam edemeyece-ğini hissederse geri dönmesini vasiyet ettiğini ve Feridenin onun vasiyetini yerine getirmek için geri döndüğünü söylü-yor Kocasından Kâmrana mühürlü bir paketin geldiğini ve bunu ertesi gün Feride gittiğinde Müjganın Kâmrana ver-mesini istiyor ama Müjgan paketi o gece Kâmrana veriyor
Bu pakette Hayrullahtan Kâmrana yazılmış bir mektup ve Feridenin Anadolu macerası boyunca yazdığı günlük çıkıyor Kâmran ve Müjgan bunları birlikte okuyor-lar Mektupta Hayrullah Kâmrandan Ferideye sahip çıkma-sını ve Feridenin eşyaları arasında bulduğu ve kaybolduğu-na Ferideyi inandırdığı bu günlüğü okumasını istiyor Kâmran ve Müjgan günlüğü okuyorlar ve her şeyi öğreni-yorlar
Ertesi gün Feride kendisini almaya gelecek vapuru beklerken bahçedekilerle vedalaşıyor Bir süre sonra Kâmran ve babası Aziz Bey geliyorlar Aziz bey Ferideye Müjganın defterini Kâmrana okuttuğunu, her şeyi öğren-diklerini, hemen kadıya gidip defterini gösterdiklerini ve geniş kafalı kadının hemen nikahı kıydığını, artık kocasının Kâmran olduğunu söylüyor Böylece evleniyorlar ve yıllardır süren hasret sona eriyor