Teknoloji'de Makineli Üretim Dönemi

Teknoloji'de Makineli Üretim Dönemi



Modern bir fabrikada herhangi bir ürün, örneğin bir otomobil, çok sayıda değişik parçanın bir araya getirilmesiyle üretilir Aynı işlevi gören parçalar birbirinin tıpkısıdır Otomobilin olabildiğince kolay monte edilebilmesini sağlamak için, yapılacak iş, her işçinin payına basit ve görece olarak az sayıda işlem düşecek biçimde bölüştürülür Böylece sanayiciler daha çok sayıda niteliksiz işçi çalıştırabilir ve otomobilleri daha ucuza üretebilirler {bak Motorlu Taşitlar) Makine parçalarını aynı boyut ve biçimde üreten takım tezgâhlarının geliştirilmesi de seri üretimi olanaklı kıldı John Wilkinson'ın (1728-1808) 1775'te geliştirdiği silindirik delik işleme tezgâhı bu tür takım tezgâhlarının ilkiydi {bak TAKIM TEZGÂHLARI)

19 yüzyılda sanayinin makineleşmesi yaşamsal bir rol oynadı Yalnızca dokuma tezgâhı, lokomotif, tarım makinesi, yazı makinesi ve dikiş makinesi yapılmadı; bu makineleri yapacak makineler de, yani takım tezgâhları da geliştirildi Torna, matkap, freze, planya gibi tezgâhlar ile buharlı şahmerdanlar bulundu; bütün bunlar, ürünlerin seri biçimde ve daha ucuza yapılabilmesini sağladı Sanayi genişledikçe, yeni fabrikaların ürettiği malları taşıyacak daha iyi taşıtlara olan gereksinim de arttı O dönemde karayolları çok kötüydü; ama 1800'lerin başında, tümüyle yeni bir taşıma olanağı geliştirildi





Bu, tekerlekler üzerine oturtulan bir buhar makinesınırı, arkasına takılı vagonları rayın üzerinde çekmesine dayanan demiryoluydu İngilte-'re'de ve başka yerlerde demiryollarının 1825'ten başlayarak yaygınlaşmasında George Stephenson önemli rol oynadı Amerika' da demiryolları kıtanın yerleşime açılmasını sağladı (bak DEMİRYOLU VE TREN; Stephenson, George) Buhar makinesi, önce yelkenlere yardımcı bir güç kaynağı ve daha sonra da temel güç kaynağı olarak gemilere girdi Modern anlamdaki ilk buharlı gemi, 1845'te suya indirilen Great Britain idi; bu gemi buhar makinesınırı çevirdiği bir uskurla (pervaneyle) yol alıyordu ve geminin gövdesi demirden yapılmıştı Tasarımcısı Isambard Kingdom Brunel (1806-59), onu sonsuza kadar kalacak biçimde yapmıştı Bugün bu gemi İngiltere'de Bristol doklarında hâlâ görülebilir Demiryolu, gemi ve bina yapımı için demire olan talep hızla arttı Dökme demir çok gevrek ve kırılgan olduğu için dövme demir kullanma zorunluluğu vardı Ama dövme demir kolay üretilemiyordu

1856'da Henry Bessemer, eritilmiş dökme demirin içinden hava akımı geçirmeye dayanan bir üretim yöntemi bularak bu soruna çare buldu Bu yöntemle elde edilen yumuşak çelik, dövme demir kadar iyi bir üründü; hem de daha çabuk ve ucuza üretilebiliyordu Çelik, buhar makineleri ile başka makinelerin yapımında hızla dövme demirin yerini aldı

Bessemer'in yöntemini bulduğu yıl, William Perkin (1838-1907) de kimya alanında bir atılım gerçekleştirdi Perkin, kömür katranından mavimsi bir madde çıkarmanın yolunu buldu Bu, ilk yapay boyarmaddeydi Daha önceleri boyarmaddeler bitki ve böceklerin ezilip sularının çıkarılmasıyla yapılırdı Kömür katranının, ilaç ve plastikler gibi birçok yararlı ürünün hammaddesi olarak kullanılabilecek değerli kimyasal maddeler içeren bir kaynak olduğu kanıtlandı Bu buluş, yapay (sentetik) kimyasal maddeler üretmeye yönelik kimya sanayisinin başlangıcı oldu Günümüzde, sanayide üretilen kimyasal maddelerin ana hammaddesi olarak kömür katranının yerini petrol almıştır