Esneklik-Esneklik Nedir? Esneklik Nasıl Olur?

Esneklik

Esneklik Nedir?

Esneklik Nasıl Olur?

Çekilerek uzatılan bir lastik şerit serbest bırakılır bırakılmaz eski uzunluğuna döner; çünkü esnek bir maddedir Aynı bi*çimde, okçuların yayı da esnek maddelere bir örnektir; kirişi çekilince bükülür, bırakıldı*ğında yeniden eski biçimini alır Esnekliğin başka bir örneği de bisiklet pompasıdır; pom*panın memesini parmağımızla tıkayıp pompa kolunu aşağı doğru bastırırsak, bu basıncı kaldırdığımız anda pompa kolu hızla yukarı çıkar Bütün bu örneklerde maddenin eski biçimine, boyutlarına ya da konumuna geri dönmesi, gerilen lastik şeridin, bükülen yayın ve pompa içinde sıkıştırılan havanın esnek olmasından kaynaklanır Yere atılan bir lastik top sıçrar; ama bir macun ya da hamur topağı yere düştüğünde sıçramaz, yalnızca biçim değişikliğine uğrar Demek ki macun ya da hamur esnek olmayan maddelerdir Kolayca biçim değişikliğine uğrayan ve bir daha eski biçimine ya da boyutlarına dönemeyen bu tür maddelere plastik maddeler denir

Bilim adamlarının tanımına göre, çekilip gerilerek, bükülerek, sıkıştırılarak ya da bu*rularak "biçim değişikliği"ne uğradıktan son*ra tümüyle eski biçimine ve boyutlarına döne*bilen maddeler esnektir Bu tür maddeler biçim değişikliğine karşı direnç gösterir; örne*ğin sert bir lastik şeridi gererek uzatmak için oldukça büyük bir çekme kuvveti uygulamak gerekir Maddeyi biçim değişikliğine uğrata*bilmek için uygulanması gereken kuvvetin miktarına gerilim, maddedeki biçim değişikli*ğinin miktarına da gerinim denir

Esnek maddelerin davranışlarını inceleyen İngiliz bilim adamı Robert Hooke, 1660'ta, gerilim ile gerinim arasındaki bağıntıyı açıkla*dı Bu yasanın en basit anlatımına göre gerilim ile gerinim birbiriyle doğru orantılıdır Örneğin, telden bir yayın ucuna 50 gramlık bir yük asıldığında yay 3 cm uzarsa, 100 gramlık bir yük asıldığında 6 cm uzar Hooke' un yasası yalnız yaylar için değil bütün esnek maddeler, örneğin çelik kirişler için de geçer*lidir Ne var ki, her maddenin belirli bir esnektik sınırı vardır; bu sınırı aşan bir gerilim uygulandığında madde artık eski biçim ve boyutlarına dönemez Böylece, maddenin es*neklik sınırını aşarak kalıcı biçim değişikliğine uğramasına akma denir

Esnek maddelerin uygulamada yararlanılan yönlerinden biri ener)i depolayabilmeleridir Örneğin bir saati kurmak, yani saatin zembe*reğini (yayını) sarmal biçimde bükmek için tüketilen enerji zemberekte birikir ve akrep ile yelkovanın dönmesini sağlar Yaylı kapı*larda da, kapının menteşesine tutturulmuş olan yay kapı açıldığı zaman sıkışır ve kapı bırakılınca eski biçimine dönerek kapıyı ka*patır Esnek bir madde olari hava da kapalı bir kabın içinde sıkıştırılabilir; böylece depo*lanmış olan enerji örneğin havalı matkap ve çekiçleri çalıştırmak için kullanır Buna karşı*lık suyun ve öbür sıvıların sıkıştırılabilme özelliği gazlara oranla çok daha azdır