Özel Bina Inşaatı ve İhele Konusu Işlerde Asgari Işçilik Bildiriminde İlişiksizlik Belgesi Verilmesi

ÖZEL BİNA İNŞAATI VE İHALE KONUSU İŞLERDE ASGARİ İŞÇİLİK BİLDİRİMİ AÇISINDAN İNCELEME YAPILMADAN İLİŞİKSİZLİK BELGESİ VERİLMESİ

Resul KURT

Sigorta Müfettişi

I GENEL BİLGİLER


Asgari işçilik, bir işin yapılabilmesi için çalıştırılması gereken en az işçi sayısını ve bu işlerde çalışacak işçilerin kazanabilecekleri en az ücreti ifade etmektedir

İlk defa 3917 sayılı Yasa ile değişik 4792 sayılı Yasanın 6 maddesinde, Sigorta Müfettişlerine “işin yürütülmesi için gerekli olan asgari işçilik miktarını saptamak” yetkisi verilmiş, 616 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı’nın Kurulması ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’de 4792 sayılı Yasanın 6 maddesi yer almamıştı 616 sayılı KHK, Anayasa Mahkemesinin 30102000 tarihli kararı ile iptal edilmiş, iptal edilen KHK ‘nin doğuracağı hukuksal boşluk kamu yararını ihlal edici nitelikte görüldüğünden, Anayasa’nın 153 maddesinin 3 fıkrası 2949 sayılı Yasanın 53 maddesinin 4 ve 5 fıkraları gereğince iptal hükmünün, kararın Resmi Gazetede yayımlanmasından başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe girmesine karar verilmişti Anayasa Mahkemesinin iptal kararı 10112000 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış, sürenin bitmesiyle 10112001 tarihinde iptal hükmü yürürlüğe girmişti Bu tarihten 06082003 tarihine kadar geçen sürede herhangi bir yasal düzenleme yapılamamış ancak, 06082003 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4958 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunla 506 sayılı Kanunun 79 uncu ve 130 uncu maddelerine eklenen fıkralarda Asgari İşçilik uygulamasının usul ve esasları yeniden düzenlenmiştir[1]

506 sayılı kanunun 79 maddesinde 4958 sayılı Kanunun[2] 37 maddesiyle yapılan değişiklikle; 506 sayılı Kanunun 83 üncü maddesinde belirtilen kurum ve kuruluşlar tarafından ihale yoluyla yaptırılan her türlü işler ile gerçek veya tüzel kişilerce yapılan inşaatlardan dolayı yeterli işçilik bildirmiş olup olmadığının Kurumca araştırılacağı, usul ve esasları yönetmelikle belirlenecek bu araştırma sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğunun anlaşılması halinde, bildirilmemiş olan işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, gecikme zammı ile birlikte Sigorta Müfettişince inceleme yapılması istenilmeksizin işveren tarafından ödendiği takdirde, iş yeri hakkında Sigorta Müfettişine inceleme yaptırılmayabileceği ve Sigorta Müfettişi tarafından, Kuruma bildirilmediği tespit edilen asgari işçilik tutarı üzerinden Kurumca re'sen tahakkuk ettirilen sigorta primleri 506 sayılı Kanunun 80 inci maddesi de nazara alınarak işverene tebliğ olunacağı, işverenlerin, tebliğ edilen prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma itiraz edebileceği, itirazın takibi durduracağı, Kurumca itirazın reddi halinde, işveren, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurabileceği, Mahkemeye başvurulması prim borcunun takip ve tahsilini durdurmayacağı ve Sigorta Müfettişince Kuruma asgari işçilik tutarı bildirilmediği tespit edilen işyerleri hakkında ayrıca bu Kanunun 140 ıncı maddesine göre işlem yapılacağı, hükme bağlanmıştır

506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 83 üncü maddesine göre, “Genel ve katma bütçeli kuruluşlar, il ve belediyeler veya sermayesinin en az yarısı genel ve katma bütçeli kuruluşlar ile il ve belediyelere ait olan teşekkül ve müesseseler, kamu iktisadi kuruluşları ve bunların müessese, bağlı ortaklık ve iştirakleri, kanunla ve kanunların verdiği yetkiye dayanarak kurulan kurum ve kuruluşlar, döner sermayeli kuruluşların ihale yolu ile yaptırılan her türlü işleri üzerine alanları ve bunların adreslerini kuruma bildirmekle yükümlüdürler” Hükmü getirilerek kamu kurum ve kuruluşları ihale yoluyla yaptırdıkları tüm işleri SSK’na bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır Yine, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 56 Maddesinde; “ Taahhüdün sözleşme ve şartname hükümlerine uygun biçimde yerine getirildiği anlaşıldıktan ve müteahhidin bu işten dolayı idareye herhangi bir borcunun olmadığı tespit edildikten sonra, Sosyal Sigortalar Kurumu’ndan ilişiksiz belgesinin getirilmesi halinde, kesin teminatın tümünün” müteahhide iade edileceği hüküm altına alınmıştır


[1] Kurt Resul, “Sosyal Sigortalar Kurumu’nun Asgari İşçilik Uygulamasında 4958 Sayılı Yasa İle Yapılan Değişiklikler ve SSK Başkanlık Sigorta Müfettişlerinin Yetkileri”, Yaklaşım Dergisi, Aralık 2003, sayı 132, s223

[2] Söz konusu 4958 sayılı Kanun 06082003 tarih ve 25191 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır

01011994 tarihinden itibaren özel bina inşaatlarında belediyelerden yapı kullanma izin belgesi (iskan) alınabilmesi için işverenlerin ilgili sigorta müdürlüğünden ilişiksizlik belgeleri getirmeleri istenmektedir Yukarıda açıklanan bilgiler doğrultusunda, kamu kurum ve kuruluşlarından ihale yoluyla iş alan müteahhitlerin, teminatlarını alabilmeleri için SSK’ndan ilişiksizlik belgesi getirmesi talep edilmektedir İçişleri ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca 4 Eylül 1992 tarih 21335 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan bir tebliğ ile Belediyelerin, yapı ruhsatı verilen gerçek veya tüzel kişilerin isimleri ile adreslerini ilgili Sigorta Müdürlüklerine gönderecekleri ve ayrıca tamamlanmış binalara yapı kullanma izin belgesi verirken de, İşverenin, Sosyal Sigortalar Kurumuna bu bina inşaatından dolayı prim borcunun olmadığını gösteren ilgili sigorta müdürlüğünce düzenlenmiş ilişiksizlik belgesi istenileceği açıklanmıştır

Bu çalışmada, özel bina inşaatı ve ihale konusu işlerde inceleme yapılmaksızın ilişiksizlik belgesi verilmesi konusu açıklanmaya çalışılmıştır

I ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA İNCELEME YAPILMADAN İLİŞİKSİZLİK BELGESİ DÜZENLENMESİ

Özel bina inşaatlarında, 01011994 tarihinden sonraki inşaatlar için asgari işçilik uygulaması olmakta, 01011994 tarihinden önce bitmiş inşaatlarla, 01011994 tarihinden önce başlamış ancak bu tarihten sonra bitmiş inşaatların da 01011994 tarihinden önceki kısımları için asgari işçilik uygulanmamaktadır[1]

SSK Genel Müdürlüğü’nün 16-118 ek genelgesine göre, metrekare birim maliyeti işin başlangıç ve bitiş tarihlerinin baz alınmasıyla,

§ Faaliyet süresi en çok 2 yıl olan özel bina inşaatlarında bitirildiği yıldan önceki yılda geçerli Bayındırlık Bakanlığı metrekare birim maliyet bedeli esas alınmakta,

§ Faaliyet süresi 2 takvim yılından fazla olan özel bina inşaatlarında ise faaliyet süresine giren bitim yılı dışındaki her takvim yılına ilişkin birim maliyet bedellerinin toplanarak yıl sayısına bölünmesiyle aritmetik ortalamanın alınmasıyla bulunacak tutar metrekare birim maliyet bedeli olarak esas alınmaktadır

Ancak, bu sistem Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin[2] 38/b fıkrası ile, 01052004 tarihinden geçerli olmak üzere “başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş inşaatın maliyetinin hesabında ise bitirildiği yıldan önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınacağı” şeklinde değiştirilmiştir

Sosyal Sigortalar Kurumu Sigorta Müdürlüklerinde, özel bina inşaatı işlerinde işçilik oranı, 16-192 ek sayılı genelgede %9 olarak belirtilen oran %25 eksiltilerek % 6,75 olarak uygulanmaktadır Bu şekilde yeterli işçilik bildiriminde bulunan işverenlere ilişiksizlik belgesi verilmekte, ancak işçilik bildirimi yeterli olmayan işverenlere ise, 16-149 Ek sayılı genelge uyarınca fark işçiliği ödemek isteğini belirten bir dilekçe ile ilgili sigorta müdürlüğüne başvurarak fark primi ödemeleri halinde ilişiksizlik belgesi verilebilmekte veya işverenin bu fark tutarı ödemek istememesi halinde, SSK Başkanlığı Sigorta Teftiş Kurulu Grup Başkanlıklarına, Sigorta Müfettişi incelemesi için gönderilmektedir

Maliyet bedellerine uygulanacak bu %25’lik eksiltme oranı Sigorta Müdürlüğünce yapılacak değerlendirmede dikkate alınmakta, Sigorta Müfettişlerince yapılacak incelemelerde dikkate alınmamaktadır

Sosyal Sigortalar Kurumu’na bildirilen prime esas kazançlar toplamının, özel bina inşaatlarında yaklaşık maliyet bedeline % 9 oranında asgari işçilik ücreti oranlarının uygulanması sonucunda tespit edilen işçilik tutarından az olması durumunda, Sigorta Teftiş Kurulu’ndan yapılan işle ilgili olarak asgari işçilik tespiti istenmekte ve inceleme sonucu düzenlenecek rapora göre işlem yapılmaktadır


[1] 01011994 tarihinden önce başlamış ancak bu tarihten sonra bitmiş inşaatların sadece 01011994 tarihinden sonraki kısmı için asgari işçilik uygulanmaktadır

[2] Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 16012004 tarih ve 25348 sayılı RG’de yayınlanmıştır

Yalnız, Sigorta Müfettişleri tarafından yapılan incelemede, malzemeli işçilik faturaları tüm yapının maliyetinden, işçilik faturaları (safi işçilik) ise, işin yürütümü için gerekli en az işçilik miktarından düşülmektedir

I İHALE İŞERİNDE İNCELEME YAPILMADAN İLİŞİKSİZLİK BELGESİ DÜZENLENMESİ

İhale Konusu işlerde, işin yürütümü için gerekli olan en az işçilik miktarının hesaplanması ve 01011994 tarihinden sonrasına fark işçilik gerekip gerekmediğinin saptanabilmesinde, işe başlama ve bitiş tarihleri, aylar itibariyle kuruma bildirilen sigorta primine esas kazançlar, kesin hakediş tutarı, geçici-kesin kabul tarihlerine dikkat edilmektedir

İhale bedeline uygulanacak İşçilik oran ve tutarları, sırasıyla aşağıda belirtilen yollarla saptanmaktadır ;

a) İhale makamından alınmış keşif özeti veya son hakediş cetvellerinde gösterilen işçilik tutar veya oranı yada sözleşme gereği çalıştırılacak sigortalı sayısı, varsa ihale makamlarınca tutulan puantaj kayıtları,

b) Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşları ile Meslek Kuruluşlarından alınan belgelerde kayıtlı işçilik tutar veya oranı,

c) Yöresel emsal oluşturabilecek il veya ilçe bazında aynı nitelikteki iş için Kuruma bildirilmiş bulunan işçilik miktarı,
Yukarıda belirtilen yollarla işçilik oran veya tutarının saptanamaması halinde, 16/192 Ek

Genelge Eki listede sonradan çıkarılan tebliğler ve ek genelgelerde yayımlanan işçilik oranları esas alınmaktadır

Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından çeşitli meslek kuruluşlarının görüşleri de alınarak, inşaat işleri ve ihale konusu işlerde dikkate alınmak üzere iş kolları itibariyle asgari işçilik ücreti oranlarını gösterir bir liste Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığının[1] 03091999 tarih ve 16-192 sayılı ek genelgesi ekinde yayınlanmıştır
İhale konusu işlerde, işin yürütümü için gerekli en az işçiliğin hesaplanmasında işverene ödenen hak ediş tutarları esas alınacaktır Ancak, hak ediş tutarlarına fiyat farkı ve stopaj dahil edilecek, nefaset ve KDV tutarları dahil edilmemektedir

Sosyal Sigortalar Kurumu sigorta müdürlüklerinde, ihale konusu işlerde, 16-192 ek sayılı genelgede belirtilen asgari işçilik ücreti oranları %25 eksiltilerek uygulanmaktadır İstihkak miktarına uygulanacak bu %25’lik eksiltme oranı sigorta müdürlüğünce yapılacak değerlendirmede dikkate alınmaktadır Ancak, sigorta müfettişlerince yapılacak incelemelerde dikkate alınmamaktadır

İşverenler sigorta müdürlüklerindeki değerlendirme aşamasında eksik işçilik olması halinde 16-149 Ek sayılı genelge uyarınca fark işçiliği ödemek isteğini belirten bir dilekçe ile ilgili sigorta müdürlüğüne başvurarak fark primi ödemeleri halinde ilişiksizlik belgesi alabilmektedirler

İhale konusu iş nedeniyle müteahhidin ve müteahhitten iş alan taşeronların Sosyal Sigortalar Kurumu’na bildirilen prime esas kazançlar toplamının, ihaleli işlerde istihkak bedeline 16-192 ek sayılı genelgede belirtilen asgari işçilik ücreti oranlarının uygulanması sonucunda tespit edilen işçilik tutarından az olması durumunda, Sigorta Teftiş Kurulu Başkanlığı’ndan yapılan işle ilgili olarak asgari işçilik tespiti istenmekte ve inceleme sonucu düzenlenecek rapora göre işlem yapılmaktadır

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin[2] 38/a fıkrası ile 01052004 tarihinden geçerli olmak üzere 506 sayılı Kanunun 83 üncü maddesinde belirtilen Genel ve Katma bütçeli kuruluşlar, il ve belediyeler veya
[1] Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürlüğü, 06082003 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 4958 sayılı Kanunla Başkanlığa dönüştürülmüştür

[2] Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 16012004 tarih ve 25348 sayılı RG’de yayınlanmıştır

sermayesinin en az yarısı genel ve katma bütçeli kuruluşlar ile il ve belediyelere ait olan teşekkül ve müesseseler, kamu iktisadi kuruluşları ve bunların müessese, bağlı ortaklık ve iştirakleri, kanunla ve kanunların verdiği yetkiye dayanarak kurulan kurum ve kuruluşlar, döner sermayeli kuruluşlar tarafından ihale yoluyla yaptırılan her türlü işlerde Sigorta İl/Sigorta Müdürlüğünce yapılacak araştırma; işin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız olarak yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenmesi gereken Katma Değer Vergisi (KDV) hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dahil toplam istihkak tutarına, işin asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılacağı, şu kadar ki, işin sözleşmesinde çalıştırılacak sigortalı sayısı belli ise, öncelikle bu sigortalıların adam/gün sayısı üzerinden Kuruma bildirilmiş olup olmadığı araştırılacağı, bu araştırma sonucunda Kuruma bildirilmeyen sigortalılar ile ilgili belgelerin verilmesi, yapılacak bir ay süreli bir tebligat ile işverenden istenileceği, belgelerin verilmemesi veya eksik verilmesi halinde bu belgelerin Sigorta İl/Sigorta Müdürlüğünce resen düzenleneceği, belgelerin Sigorta İl/Sigorta Müdürlüğünce düzenlenmesinin mümkün olmadığı hallerde ise yukarıda öngörüldüğü gibi işlem yapılacağı hükme bağlanmıştır